QUAESTIO V Utrum formae contrariae possint esse simul

Aristot. 10 Metaph. text. 13. et 14. D. Thom. 1. par. quaest. 76. art. 4. Cajetanus ibid. Gandaven. quodl. 12. quae,t. 12. Scotus in 2. dist. 2. quaest. 9. Capreol. in 1. dist. 17. quaest. 2. art. 2. Marsi), in 3. dist. 11. art. 2. Major. dist. 15. quaest. 2. Sotus Physic. quaest. 1. Javellus 10. Metaph. quaest. 13. Suarez tom. 2. Metaph. disp. 45. sect. 4. Conimbric. 2. de generat. cap. 3. quaest. 8-

De hac re sunt tres viae dicendi. Prima est, quod in alteratione de summe calido ad summe frigidum impossibile est aliquem gradum unius stare cum aliquo gradu alterius, imo continue in alteratione est qualitas totaliter nova, ita ut non sit additio alicujus gradus ad alium de eadem qualitate ; nec etiam ad suum contrarium, et ista via improbata est in praecedenti quaestione.

Secunda via est, quod nunquam gradus unius contrariorum potest stare cum aliquo gradu alterius,et in hoc convenit cum praecedenti : sed differt in modo ponendi, quia ponit, quod in alteratione de frigido ad calidum primo expellitur tota frigiditas successive, priusquam inducatur aliquis gradus caliditatis, ita ut remittendo frigiditatem continuo habilitetur subjectum ad caliditatem, et tunc expulsa tota frigiditate introducatur caliditas, et ista via improbabitur in conclusionibus.

Tertia via est, quod aliqui gradus caliditatis possunt stare cum aliquibus gradibus frigiditatis : sed summa caliditas nunquam potest stare cum summa frigiditate, quilibet tamen gradus citra summum potest stare cum aliquo caliditatis,et e contra; et ideo in alteratione de summe frigido ad summe calidum statim quando corrumpitur unus gradus frigiditatis, inducitur alius caliditatis, et sic consequenter, quam viam tenebo ad praesens. Ideo contra ipsam arguitur inducendo in multis qualitalibus, in quibus fit remissio, et non per additionem alicujus gradus de qualitate contraria, et etiam intensio non per remotionem alicujus gradus de qualitate contraria : verbi gratia, aliquid fit magis simile, quam prius, et non per remotionem alicujus gradus de qualitate contraria.

Item, aliquid fit magis curvum, vel minus curvum sine hoc, quod addatur ,vel removeatur aliqua rectitudo.

Item de velocitate, quae remittitur non addendo tarditatem. Item de gravitate, et acutie soni, et de multis aliis.

Secundo, quia quilibet gradus caliditatis est contrarius alicui gradui frigiditatis ; igitur est contrarius cuilibet. Antecedens patet, quia cuilibet gradui caliditatis contrariatur summa frigiditas. Item aliquis gradus caliditatis sufficit corrumpere aliquem gradum frigiditatis : igitur saltem illi contrariatur , quia corruptio fit a contrario. Probatur consequentia principalis multipliciter. Primo,quia omnes gradus frigidi latis sunt ejusdem rationis; igitur, qua ratione contrariatur uni,eadem ratione con-Irariatur alteri; et per consequens, vel nulli, quod est contra antecedens, vel cuilibet, et habetur propositum. Secundo, si aliquis gradus caliditatis contrariatur alicui frigiditatis ; sit igitur, quod decimus gradus caliditatis, contrarietur decimo frigiditatis : tunc arguitur eadem est proportio decimi caliditatis ad decimum frigiditatis, quae est noni caliditatis ad nonum frigiditatis, aut quae est octavi, et sic de aliis ; sed decimus non potest stare cum decimo : igitur, nec nonus cum nono, et sic de aliis. Tertio, quia contrarietas non est secundum diversitatem individuorum, sed est repugnantia secundum speciem. Nam Aristoteles dicit 10. Metaphysicae, text. 24. quod contrarietas est secundum formam repugnantia. Item dicit quod contrarietas est distantia perfecta, quod non esset, nisi esset repugnantia secundum speciem.Quarto, quia plus distant abinvicem formaliter, scilicet, quaelibet albedo a qualibet nigredine, quam aliqua albedo ab aliqua viriditate : igitur si cum aliqua nigredine potest stare aliqua albedo, sequitur quod cum qualibet rubedine potest stare quaelibet viriditas, quod est contra experientiam.

Tertio ad principale sequeretur, quod motus contrarii essent simul in eodem ; consequens est falsum,quia impossibile est, quod idem simul moveatur contrariis motibus ; ut puta, motu ascensus, et descensus, motu caliditatis, et frigiditatis. Probatur consequentia dupliciter: Primo, quia motus non habet contrarietatem, nisi ratione formarum,secundum quas est motus: sed illae formae poterunt stare simul secundum aliquos gradus : igitur motus contrarii secundum aliquos gradus poterunt stare simul. Secundo, quia quolibet motu dato contingit dare velociorem, et tardiorem, sicut de forma contingit dare gradum intensiorem, et remissiorem : igitur sicut aliquis gradus de una forma potest stare cum aliquo gradu formae contrariae, ita etiam aliquis gradus motus poterit stare cum aliquo gradu motus contrarii.

Quarto, sequeretur quod aqua intense frigida statim frigefaceret se ipsam summe, imo statim seipsam congelaret; consequens est falsum, per experientiam. Consequentia probatur, quia aqua intense frigida aget corrumpendo caliditatem valde intensam applicatam sibi: igitur multo fortius aget in illam caliditatem remissam conjunctam sibi. Consequentia tenet propter tria: Primo, quia frigiditas aquae minus dominatur super caliditatem intensam sibi applicatam. Secundo, quia caliditas remissa conjuncta minus resistit. Tertio, quia est melius applicata.

Quinto, sequeretur quod tepidum simul calefaceret, et frigefaceret passum sibi approximatum ; consequens est falsum, quia tunc illud passum simul moveretur motibus contrariis. Consequentia probatur, quia tepidum simul habet in se caliditatem, et frigiditatem, et secundum utramque est applicatum passo ; igitur secundum utramque simul aget in passum, imo sequeretur, quod tepidum simul calefaceret se ipsum, et frigefaceret se ipsum, quia habet in se caliditatem : igitur illa aget in frigiditatem, et eadem ratione e contra frigiditas in caliditatem, et habetur propositum.

Sexto, sequeretur quod idem simul esset calidum, et frigidum ; consequens est falsum : et probatur consequentia, quia idem simul haberet caliditatem, et frigiditatem: igitur per definitionem Qualilatis,idem est simul calidum, et frigidum.

Septimo, si ad corruptionem unius gradus frigiditatis, induceretur unus gradus caliditatis, qui simul maneat cum residua frigiditate ; tunc sequitur, quod statim acquireretur terminus ad quem motus, consequens est falsum, quia priusquam deveniatur ad terminum ad quem motus, oportet transire, per intermedia inter terminum a quo, et terminum ad quem. Probatur consequentia, quia in calefactione terminus ad quem est caliditas,modo in calefactione alicujus frigidi statim corrumpitur frigiditas,et per te adcorruptionem frigiditatis inducitur caliditas : igitur statim acquiritur caliditas, quae est terminus motus.

Octavo sequeretur, quod in alteratione de albedine in rubedinem prius acquireretur nigredo, quam rubedo. Consequens est falsum : quia rubedo est medium inter albedinem, et nigredinem ; modo prius pertransitur medium, quam deveniatur ad extremum. Probatur consequentia, quia in mutatione de albedine in rubedinem statim corrumpitur albedo: igitur per te cum ad corruptionem unius contrariorum statim generabitur reliquum, sequitur quod statim introducetur nigredo, quae est contraria albedine, et per consequens prius quam rubedo.

Nono, quia in generatione ignis ex aere continue caliditas intenditur, et tamen non corrumpitur frigiditas: nam caliditati aeris non est admixta frigiditas : quia si sic, jam aer non esset purum elementum.

Oppositum arguitur per experientiam : nam si duae aquae, una calida, et alia frigida fundantur in invicem, non statim deperditur tota caliditas unius, aut tota frigiditas alterius, imo successive, quod non esset nisi aliqui gradus unius manerent cum aliquibus gradibus alterius. Secundo per Aristotelem 5. hujus, text. 19. ubi dicit, majus aut minus est, in quo plus, aut minus contrarii miscetur, et ad quod non. Notandum,quod triplex invenitur contrarietas. Una scilicet terminorum, quae consistit penes hoc, quod non possunt simul vere praedicari de eodem subjecto. Secunda est propositionum contrariarum: quarum repugnantia consistit in hoc, quod non possunt esse simul verae. Et tertia est formarum, scilicet, caliditatis, et frigiditatis, quarum repugnantia est in essendo simul in eodem subjecto, et ista contrarietas ultima est ad propositum. Unde ad hoc quod aliquae formae sint contrariae isto modo, requiritur quod natae sint fieri circa idem subjectum, scilicet ipsae vel sibi consimiles, quia dato quod essent duae formae incompossibiles esse in eodem subjecto, quae non essent natae fieri in eodem subjecto, illae non essent contrariae, sed disparatae ; ut forma hominis, et forma equi. Et dico notabiliter,illae, vel sibi consimiles; quia per hoc solvitur argumentum istud vel albedo contrariatur nigredini, quae est, vel quae non est; non primo modo, quia illae non sunt natae fieri circa idem subjectum : nec secundo modo, quia ei quod non est, nihil est contrarium.

Secundo notandum, quod sicut duae propositiones contrariae maxime distant quantum ad esse simul veras ; quia quidquid una affirmat, quantum ad omnia supposita termini communis, alia negat quantum ad eadem supposita ejusdem termini ; tamen quantum ad esse simul falsas quantum ad omnia: supposita simul sumpta, repugnant ad invicem ; verbi gratia, supposito quod non essent nisi decem homines in mundo , tunc impossibile esset quod istae essent simul falsae : Omnis homo currit: Nullus homo currit ; quaelibet scilicet illarum pro quolibet supposito ; tamen possunt esse simul falsae, una scilicet pro aliquibus suppositis, et alia pro aliis: verbi gratia, novem supposita falsa unius compatiuntur secum unam singularem veram alterius, octo compatiuntur duas, septem tres, et ita de aliis. Ita similiter de qualitatibus contrariis : nam posito quod caliditas summa signaretur per decem gradus, et frigiditas summa per totidem ; tunc dico, quod repugnantia caliditatis, et frigiditatis, quantum adesse simul, non provenit ex ratione absoluta formarum, secundum quam dicitur caliditas, et frigiditas : quia sub aliquibus gradibus se compatiuntur, ut postea probabitur: et ideo earum repugnantia proveniet ex nimia quantitate graduum. Et ideo dicit Aristoteles 10. Metaph. text. 24. quod contrarietas est distantia perfecta ; et ideo dico, quod caliditas summa contrariatur frigiditati summae ; sed quilibet gradus caliditatis circa summum se. cum compatitur aliquem gradum frigiditatis citra summum, licet non quemlibet: verbi gratia,in casu praedicto, decimus caliditatis contrariatur decem gradibus frigiditatis et impossibile est ipsas stare simul, sed novem caliditatis po ssunt stare cum uno frigiditatis ; nec aliquo modo habent contrarietatem ad invicem: octo cum duobus, et ita de aliis, cujus causa est : quia semper ad remissionem unius gradus alicujus contrariorum, inducitur unus gradus altefiiis, nec est cura ad propositum sub quanto numero graduum signetur summa caliditas.

Ex quibus sequitur, quod impossibile est caliditatem, et frigiditatem stare simul sub gradibus contrariis; ita quod praecise tantum sit de caliditate, quantum de frigiditate, nisi sub gradibus mediis totius latitudinis caliditatis a summo ad non gradum : verbi gratia, in casu praedicto, quinque gradus caliditatis poterunt stare simul cum quinque frigiditatis, sed sex non possunt stare cum sex, nec in aliquo alio numero. Secundo sequitur, quod ista consequentia non valet: caliditas stat cum frigiditate aliquot graduum, puta quatuor : igitur poterit stare cum frigiditate remissiori, puta duorum graduum. Tertio sequitur, quod si caliditas aeris sit, ejusdem speciei cum caliditate ignis, quod caliditas aeris non est qualitas simpliciter per privationem admixtionis frigiditatis, imo quantum distat a summa caliditate, quam determinat sibi ignis, tantum habet de frigiditate sibi admixta.Nec ex hoc sequitur, quod aer non sit purum elementum : quia ad hoc quod sit purum elementum, sufficit quod determinet sibi unam de qualitatibus primis in summo, et per hoc differt a mixtis, modo aer determinat sibi humiditatem in summo.

Nunc ponuntur conclusiones. Prima est ista: Impossibile est formas contrarias stare simul, imo hoc implicat contradictionem, quia contrarietas formarum attenditur penes non posse stare simul in eodem subjecto, et ideo si starent simul, jam non essent contrariae, itaque probatio hujus conclusionis stat in quid nominis hujus termini contrarium.

Secunda conclusio. Caliditas, quae fuit pars caliditatis summae, stat simul cum frigiditate,quae est pars frigiditatis summae contrariae caliditati, ut in calefactione ad summe calidum, vel etiam in frigefactione de summe calido. Probatur : quia nisi ita esset, tunc sequeretur, quando summe frigidum deberet fieri summe calidum, tota frigiditas per prius esset expulsa,quam aliquid caliditatis esset inductum ; consequens est falsum, quia tunc illa caliditas esset subito acquisita, quod fuerat prius improbatum.

Secundo, sequeretur quod remisse calidum nullo modo resisteret intense calido, quod est contra experientiam, quia magnum tempus est postquam intense calidum posset de remisse calido facere intense calidum. Probatur consequentia : quia illud remisse calidum non haberet frigiditatem sibi admixtam, per quam resisteret intense calido, et ideo sicut lumen remissum non resistit in nsiori, ita nec calor remissus calori intensiori.

Tertio, sequeretur quod tepidum, scilicet redactum ad medium inter contraria,

nullam haberet activitatem, quod est contra experientiam. Et probatur consequentia : quia in motu de calidissimo ad frigidissimum, illud tepidum non habet frigiditatem, quia nondum expulsa est tota caliditas ; nec aget per caliditatem, quia caliditas tunc est tam parvae intensionis, quod non sufficeret ad actionem.

Quarto, sequeretur quod aliquid appareret sensui bene disposito valde intense calidum, in quo tamen nulla esset caliditas. Probatur consequentia, quia ad alterationem de frigido ad caliditatem per te est magnum tempus, in quo expellitur frigiditas sine inductione caliditatis, et in tempore illo remissionis frigiditatis, apparet nobis caliditas valde intensa. Patet igitur qualiter non est concedendum,quod formae con trariae stent simul, sed bene est concedendum, quod qualitates stant simul , quarum una fuit pars unius contrariorum, et alia est pars alterius.

Ad rationes. Ad primam concedendum e st de qualitatibus non habentibus contrarium, quod ad intensionem illarum qualitatum non sequitur concomitanter remissio alicujus alterius qualitatis, ita etiam conceditur de velocitate, et tarditate, et de illis de quibus arguitur in primo argumento.

Art secundam , concedo antecedens, et nego consequentiam ; et ad probationem, quia omnes sunt ejusdem rationis : igitur qua ratione, etc. Negatur consequentia : quia per idem probaretur, quod omnes homines mundi possent esse in istis scholis, quia duo homines possunt esse in istis scholis, et omnes homines sunt ejusdem speciei : igitur qua ratione duo, eadem ratione omnes.Ideo est argumentum a simili, et negatur consequentia : quia capacitas domus non est tanta, quod possit omnes recipere : ita in proposito dico, quod non est simile, quia frigiditas non contrariatur caliditati propter hoc, quod est caliditas, quia cum aliqua caliditate potest stare ; sed contrariatur sibi propter nimiam quantitatem graduum caliditatis. Ad secundum negatur consequentia ; quia non fit subsumptio sub. Unde in minori deberet dici, sed decem ad decem est proportio aequalitatis. Ad tertium dico, imo contrarietas est secundum individuum, et non secundum speciem,nisi cum praedicta quantitate graduum : et propter hoc dicit Aristoteles, quod contrarietas est distantia. Et si objiciatur, quod tunc unum contrarietur pluribus, quod est falsum: quia tantum unum uni opponitur 10. Metaph. text. 17. respondetur, quod Aristoteles ibi capit omnia similia pro uno. Ad quartum, negatur major, si intelligas de distantia graduum, quae faceret repugnantiam; sed si intelligas, quod minus conveniunt essentialiter, concedo.

Ad tertiam principalem negatur consequentia : quia nec motus contrarii sunt simul, nec etiam formae contrariae, secundum quas sunt illi motus, sed duae qualitates bene sunt simul, quarum una fuit pars calefactionis, et alia est pars frigefactionis: quia motus illi non sunt aliud ab illis qualitatibus.

Ad quartam,negatur consequentia: quia licet frigiditas stet ibi cum remissa caliditate, tamen hoc non est secundum gradus, secundum quos caliditas, et frigiditas contrariantur : igitur non valent illae tres probationes, quia ad frigidum approximatum bene haberet contrarietatem; sed cum illo sibi adjuncto non.

Ad quintam, negatur consequentia :quia passum approximatum tepido, si est aequaliter tepidum, tunc nullo modo patietur: quia agens agit propter assimilationem passi, et passum est jam sibi assimilatum. Si vero passum approximatum non sit aequaliter tepidum, sed magis frigidum quam calidum, tunc aget remittendo frigiditatem, et non caliditatem, quia cum caliditate non habet contrarietatem: et ideo negatur consequentia, quod idem calefaceret, et frigefaceret se ipsum: quia illi gradus non habent ad invicem contrarietatem, qui sunt simul in tepido. Ad sextam negatur consequentia : quia,

subjectum non denominatur nisi a totali qualitate : modo totalis qualitas tepidi non est caliditas, neque frigiditas, sed est medium inter ista per participationem, a quo medio debet fieri denominatio, et non ab aliqua parte ejus. Verum est tamen, quod aliquando improprie, et secundum quid, subjectum denominatur ab illo medio secundum unum extremum : verbi gratia,dicit Aristoteles 5. hujus, text. 19. quod fuscum dicitur album respectu nigri, et nigrum respectu albi.

Ad septimam, negatur consequentia de termino totali, sed de termino partiali est concedendum, et ideo dicit Aristoteles,partim habet de termino a quo, et partim de termino ad quem.

Ad octavam conceditur consequens, nec .est inconveniens, quod requiratur remissa nigredo.

Ad nonam dictum est in uno corollario.