QUAESTIO IV

Utrum in intensione formae pars prius acquisita maneat cum parte secundo acquisita

Vide rodorescitatos inquaest, antecedenti. Anton. Andr. 8. Metaph. quaest. 6 Tolet i. de generat. cap. 3. quaest. 4. Fonseca 5. Metaph. cap. 10 q. 1. Suarez tom. 2. disp. 46. sect. 1. et 3. Ruvius 1. de generat. cap. 4. tract. 3. quaest. 5. Lorca 2. 2. quaest. 24 art. 5. Vasjuez 1. 2. disp. 82. cap. 3. et i. Granado ibid. controv. 4. disp. 19. num. 1.Cajetan. 3. par. quaest. 7. art. 12. et 2.2. queat. 24. art. 4. ad 3. et 1.2. quaest. 32. artic. 2.

ARGUITUR quod non : primo quia si illae paries manerent simul, hoc esset pro tanto, quod per hujusmodi additionem gradus ad gradum fieret intensio formae ; modo consequens est falsum, quia velocitas descensus gravis continue intenditur, et tamen nulla pars velocitatis prius acquisita manet cum aliqua parte, quae secundo acquiritur.

Secundo, quia per appropinquationem Solis ad meridianum radius lucis intrans domum per fenestram continue intenditur, ut patet ad experientiam, et tamen nullus gradus lucis prius acquisitus manet cum aliquo gradu, qui secundo acquiritur praecise, posito quod totus aer existens in domo continue ingrediatur ab una parte, et expellatur per ventum ab alia parte : tunc si aliquod lumen prius acquisitum maneret cum aliquo, quod secundo acquiritur, jam illud lumen, vel cucurrisset cum aere extra dominium Solis, quod est impossibile ; vel dimitteret aerem, in quo prius fuit,ingrediendo alium aerem, quod non potest fieri ; quia accidens non potest migrare de subjecto in subjectum.

Tertio,quia si qualitas intenditur per additionem gradus ad gradum, utroque remanente simul, tunc vel pars prius acquisita intenderetur, vel pars qualitatis superveniens, aut aggregatum ex illo quod praeerat, et ex superaddito : non qualitas praeexistens, quia illa nunquam est major, quam sit de facto, verbi gratia, linea pedalis non efficitur major per additionem alterius lineae pedalis, quia adhuc remanet pedalis sicut ante ; ita similiter qualitas praeexistens,si prius fuerat trium graduum, semper erit trium graduum ; et tamen illud quod intenditur, debet esse primo minus, et postea majus. Nec pars sequens, nec etiam aggregatum, quia quod intenditur prius erat remissius, et tamen nec aggregatum, nec pars sequens erat remissius, quia neutrum prius erat.

Quarto, sequeretur quod quodlibet intense calidum esset intense calidum, et etiam remisse calidum : consequens est impossibile,quia idem non est simul intensum, et remissum in eadem qualitate. Consequentia tenet, quia per te, habens caliditatem intensam, habet etiam medietatem illius, dividendo non per extensionem, sed per intensionem, quarum quaelibet sufficit denominare subjectum : igitur ab una denominabitur intense calidum, et ab alia remisse calidum, et ab alia remisse calidum, et habetur propositum.

Quinto, sequeretur quod quaelibet caliditas, quantumcumque remissa, posset producere caliditatem infinitam intensive, vel saltem caliditatem summam: consequens est falsum propter duo : primo, quia nihilagitultra gradum proprium.Secundo, quia agens naturale finaliter agit ad assimilandum sibi passum ; et per consequens cum passum fuerit sibi assimilatum, cessabit agere. Probatur consequentia, quia calidi tas quantumcumque remissa,sufficit aliquem gradum frigiditatis expellere, et aliquem caliditatis inducere,igitur cum aliter gradus caliditatis sibi aequalis sit ejusdem rationis cum illo, qua ratione potuit primum producere, eadem ratione secundum. Et sicut arguitur de secundo, ita de tertio, et quarto, et sic in infinitum ; igitur cum caliditas infinita, si esset, resultaret ex hujusmodi infinitis gradibus, sequitur quod illa caliditas remissa potest producere caliditatem simpliciter infinitam.

Sexto, quod lumen productum in medio esset infinitum intensive. Probatur consequentia supponendo duo : primo, quod generatio luminis sit instantanea, sicut patet 2. de Anima 2.text.70.quod per approximationem luminosi ad medium susceptivum luminis intendatur lumen, ut patet ad experientiam. Tunc arguitur sic ; in primo instanti,quo luminosum est approximatum susceptivo luminis sufficienter disposito, luminosum producit lumen certae intensionis, et in quolibet instanti temporis sequentis, est aeque potens, vel potentius, quia magis approximatum ad producendum lumen, quam in primo : igitur cum in illo tempore sint partes, vel instantia infinita, sequitur quod in illo tempore producit lumina infinita, quorum quodlibet est aeque intensum, vel intensius lumine prius dato. Tunc igitur vel lumen primo acquisitum manet cum illo quod secundo acquiritur, vel non ; si hic, habetur consequens : scilicet, quod lumen illud productum est infinitum intensive : quia ex infinitis aequalibus resultat infinitum. Si non, tunc sequitur, quod intensio qualitatis non fiat per additionem gradus ad gradum utroque manente simul, et habetur propositum.

Septimo sequeretur,quod aliqua qualitas, ut albedo, esset in infinitum perfecta ; consequens est falsum ; et probatur consequentia supponendo, quod quaelibet albedo sit perfectior nigredine. Quod patet, quia impossibile est duas species esse aeque perfectas essentialiter ; ideo de necessitate una excedit aliam, vel exceditur ab alia : modo albedo excedit nigredinem, quia habet se per modum habitus,et nigredo per modum privationis, ut patet lib. de Sensu, et Sensato, et 2. Meteororum. Tunc arguitur, albedo est in duplo perfectior sua medietate, in triplo perfectior sua tertia parte, et sic in infinitum ; sed medietas albedinis est perfectior nigredine, et tertia pars albedinis est perfectior nigredine, et sic in infinitum perfectior nigredine et per consequens albedo est in infinitum perfecta.

Octavo sequeretur, quod in alteratione de summa frigiditate ad summam caliditatem alterans esset infinitae virtutis intensivae. Consequens est falsum : quia nullus ignis est infinitae virtutis. Probatur consequentia, quia si fiat alteratio in aliquo tempore de summo frigida ad summe calidum, tunc in prima medietate temporis deperdita est medietas resistentiae, scilicet medietas frigiditatis: igitur in alia parte proportionali ignis alterans habet in duplo majorem proportionem super resistentiam passi, quam habuit in prima: igitur si secunda pars proportionalis esset aequalis primae, corrumperetur duplum de resistentia in secunda ad hoc, quod corrumpebat de prima, et cum hoc duplum de caliditate induceretur ; igitur cum de facto secunda pars proportionalis horae sit praecise subdupla ad primam, praecise tantum producit in secunda sicut in prima ; et ita argueretur, quod in tertia tantum corrumpet de contrario, quantum in secunda, et tantum induceret de caliditate, quantum in secunda, et sic in infinitum, igitur cum illius horae sint infinitae partes proportionales, in quarum qualibet tantum inducitur de caliditate, quantum in prima parte horae inducebatur ; sequitur quod in fine erit caliditas infinita, et per consequens agens in illa alteratione causaret infinitum, quod erat consequens.

Nono. Quia in remissione qualitatis non corrumpiturunus gradus aliis manentibus: igitur in intensione qualitatis cum gradu secundo acquisito non manet gradus primo acquisitus. Tenet consequentia, quia'idem est modus intensionis, et remissionis. Probatur antecedens, quia in remissione qualitatis omnes partes secundum intensionem sunt aequaliter approximatae agenti: igitur qua ratione agens corrumpit unum illorum graduum, eadem ratione alium, et per consequens vel simul corrumpit omnes, vel nullum.

Decimo. Termini motus alterationis non possunt stare simul: igitur conclusio falsa. Tenet consequentia, et antecedens probatur, quia impossibile est, quod idem sit simul summe calidum, et summe frigidum.

Undecimo. Quia sicut est de motu locali, ita videtur de motu alterationis ; sed in motu locali pars primo acquisitanon manet cum parte secundo acquisita: quia impossibile est, quod mobile simul sit in duobus locis: ergo, etc.

Duodecimo. Quia vel illi gradus manerent distincti, vel indistincti: non indistincti, quia illa sunt distincta, quae sunt simul, et unum prius fuit, quam reliquum, et quorum unum corrumpitur prius quam reliquum corrumpatur. Nec distincti, quia vel specie, vel numero ; non specie, quia in calefactione gradus primo acquisitus est caliditas, et etiam gradus secundo acquisitus est caliditas: modo omnis caliditas omni caliditati est ejusdem speciei specialissimae ; non numero propter duas auctoritates 5. Metaph. text. 25. Una est, quod illa sunt unum numero, quorum materia est una: modo illorum graduum materia est una. Secunda auctoritas : Quaecumque in eodem subjecto differentiam habent, differunt secundum speciem: modo illi gradus sunt in eodem subjecto, et per se habent differentiam; igitur differunt secundum speciem.

Oppositum arguitur per experientiam ; quia videmus quod ex aggregatione luminis ad lumen, lumen redditur intensius, ut si duae candelae ponantur simul. Secundo, nisi intensione qualitatis primus gradus maneret cum secundo, sequeretur quod qualitas symbola non remaneret eadem in generato, et corrupto; consequens est falsum, ut patet secundo de Generatione, text. 25. Probatur consequentia, quia si aer debet fieri ignis, tunc caliditas aeris continue intenditur, et tunc in illa intensione, vel gradus praecedens manet cum sequenti, et habeo propositum: vel corrumpitur in adventu sequentis, et habetur consequens.

Notandum, quod de ista quaestione sunt quatuor viae respondendi. Prima via est, quod intensio (a) qualitatis fit solum per deputationem a contrario ; verbi gratia, si ignis agat in aquam, caliditas in aqua non intenditur per additionem caliditatis ad caliditatem, sed per corruptionem frigiditatis apparet caliditas intensior, quam prius fuit. Et sic dicentes ponunt, quod quilibet gradus alicujus qualitatis est summus ; sed tamen apparet remissus propter commixtionem contrarii. Et probatur unica ratione. quia si in aliquo subjecto sit tantum praecise de caliditate, quantum de frigiditate, illud non diceretur calidum, neque frigidum ; sed si remitteretur unus gradus frigiditatis, supposito quod nulla caliditas introducatur, illud subjectum esset calidum ; igitur caliditas intenditur ibi non per additionem alicujus gradus caliditatis, sed per remotionem frigiditatis. Secundo per Aristotelem, qui ponit quod albius est, quod est nigro impermixtius. Tertio, Topicorum tertio, cap. 4. quia remissio unius contrarii fit per alterius intensionem.

Secunda via est, quod intensio qualitatis fit per additionem majoris gradus, (b) et tamen in adventu illius majoris tota praecedens corrumpitur, et pro ista via sunt omnes rationes ante oppositum.

Tertia via est, quod intensio fit (c) per additionem gradus ad gradum utroque gradu remanente simul, et ista probabitur per conclusiones.

Quarta via est ( quae non differt a praecedenti, nisi in modo loquendi) quod nulla (d) qualitas intenditur, vel remittitur secundum formam: dicitur tamen intendi, vel remitti secundum qualitatem, et hoc propter unam rationem ante oppositum : quia vel gradus praecedens intenditur, vel sequens, vel aggregatum.

Secundo notandum, quod duplices sunt qualitates; quaedam quae dependent in fieri, et in conservari ab agentibus, non simpliciter loquendo, sed ab agentibus sic, vel sic se habentibus, ut lumen, et species coloris. Aliae sunt quae dependent ab agentibus in fieri, et non conservari, ut frigiditas, caliditas, et hujusmodi qualitates habentes contrarium. Modo in conclusionibus sequentibus solum intelligam de qualitatibus, quae non dependent a suis agentibus in conservari: ideo de intensione aliarum qualitatum.

Notandum tertio, quod lumen potest intendi quolibet diversorum modorum. Primo, per augmentationem virtutis agentis medio susceptivo, et agente quiescentibus ; et tunc dico, quod intensio luminis fit per additionem gradus ad gradum, utroque manente simul, ut postea probabitur de aliis qualitatibus ; ita ut tunc non sit differentia, quoad hoc, inter lumen, et alias qualitates ; et sic lumen primo potest intendi isto modo.

Secundo intenditur lumen per approximationem luminosi, medio quiescente.

Tertio per applicationem medii susceptivi agente quiescente.

Quarto per motum utriusque, scilicet tam medii, quam luminosi: et quolibet istorum trium modorum intenditur lumen, nullo gradu lucis prius acquisito manente, cum aliquo qui secundo acquiritur.

Quinto, intenditur lumen per reflexionem, ut quando radius reverberatur a speculo, in aere propinquo speculo est lumen intensius, quam si non fuisset speculum reflectens.

Sexto, per aggregationem luminosorum ad invicem, ut lumen intensius redditur quando causatur a duobus luminosis, quam si ab altero illorum tantum, caeteris paribus, scilicet quod consideretur aequalis distantia.

Et in istis casibus dico, quod si luminosum, et medium quiescant, lumen redditur intensius per hoc, quod primus gradus manet cum secundo; sed si non quiescant, tunc lumen secundum productum semper est diversum omnino ab illo, quod primo producebatur.

Contra tamen istos duos modos ultimos allegant Perspectivi unam experientiam : quia si a duabus partibus unius foraminis ponantur duae candelae, et tunc ultimum foramen a reliqua parte ponatur, reflectens lumen unius candelae reflectatur ad unam partem, et lumen alterius ad aliam, quod non esset, nisi lumina causata ab istis candelis transissent distincta in foramine medio ; et per consequens unum illorum non intendebat reliquum, sed solum erat aggregatio duorum luminum ad invicem.

Respondetur, quod ista experientia non probat, quod unum lumen non intendatur per reliquum: sed probat quod lumen non potest multiplicari nisi in directo (e) corporis luminosi.

Nunc ponuntur conclusiones. Prima conclusio. Intensio in qualitatibus primis, et secundis consequentibus primas, non fit praecise per depurationem a contrario. Probatur, quia si sic esset, sequeretur quod summa caliditas, et summa frigiditas possent stare simul. Consequens est falsum : quia ad summam caliditatem consequitur ignis, et ad summam frigiditatem aqua, et sic idem esset ignis, et aqua. Consequentia probatur, et fiat ex summe frigido summe calidum ; tunc in ista calefactione, vel producitur aliqua caliditas de novo, vel nulla ; sic quod solum removetur frigiditas: si aliqua, igitur intensio qualitatis non fit per solam remotionem frigiditatis, sed per additionem caliditatis ad caliditatem. Si nulla caliditas acquiratur, sed solum removeatur frigiditas: tunc cum in fine esset summa caliditas, sequeretur quod illa fuit cum summa frigiditate, quae erat in principio. Tunc ad rationem, quae erat contra hoc; si esset aliquod aequaliter habens de caliditate, et frigiditate: dico quod illud nec esset calidum, nec frigidum; et si per aliquam potentiam rembveretur unus gradus frigiditatis, sine hoc quod induceretur aliquis caliditatis, quod forte non est possibile, de quo videbitur in sequenti quaestione ; attamen hoc concesso, dico quod caliditas non intenderetur, sed intenderetur denominatio secundum caliditatem.

Secunda conclusio. In intensione qualitatis pars prius acquisita manet cum parte, quae posterius acquiritur, ita ut in alteratione ad summam caliditatem, summa caliditas, quae manet in termino motus, est integra ex omnibus caliditatibus particularibus, quae erant acquisitae tempore alterationis a principio, usque ad finem. Probatur, quia nisi ita esset, sequeretur quod summa caliditas secundum se, et quamlibet partem sui corrumperetur subito tota simul. Consequens est impossibile pro tanto, quia summa caliditas est aliquanto virtutis ad resistendum contrario corrumpenti : igitur a nullo finito potest subito corrumpi. Probatur consequentia, et fiat alteratio de summe calido ad summum frigidum. Tunc in principio alterationis est summa caliditas, et immediate post non est summa caliditas. Tunc immediate post, vel aliquid ipsius est, vel non. Si non, habetur consequens; si sic, igitur in remissione caliditatis, remisso uno gradu,manet adhuc residuum; et per consequens in intensione, acquisito uno gradu, manet ille, qui praeerat.

Secundo, sequeretur quod summa caliditas secundum quam mobile quiescit in termino alterationis, fuisset tota acquisita subito ; consequens est falsum, et consequentia patet de se.

Tertio, quia si gradus primo acquisitus corrumpitur in adventu secundi ; tunc quaero a quo corrumpitur : non ab alterante, quia alterans produxit primum gradum: igitur potius natum est ipsum conservare. Nec a gradu secundo ; quia gradu primo existente in subjecto, nondum est gradus secundus: quia per te sunt incompossibiles : modo nihil corrumpitur ab eo, quod non est.

Quarto sequeretur, quod summa frigiditas produceret caliditatem valde intensam, consequens est falsum : quia cuilibet caliditati, summa frigiditas est contraria, et per consequens potius est nata ipsam corrumpere, quam producere. Consequentia probatur, posito quod summe frigidum agat in summe calidum, tunc per te, quando remittitur unus gradus caliditatis, tota caliditas corrumpitur, et una alia de novo generatur, remissior tamen prima, tunc illa caliditas de novo generata est adhuc valde intensa, et non generatur ab alio quam a summa frigiditate, ergo, etc.

Quinto, sequeretur quod in alteratione ad summam caliditatem, quaelibet caliditas sub qua mobile potuit quiescere, et non quiescit, de facto fuisset instantaneae durationis, quod est falsum ; cum quaelibet hujusmodi caliditas sit permanentis naturae. Patet igitur ex istis rationibus, quod intensio formae gradualis fit per additionem gradus ad gradum, utroque gradu remanente simul, et per oppositum de remissione, quod remissa una parte caliditatis adhuc posset remanere alia pars.

Ad rationes. Ad primam, concedo quod per hujusmodi additionem gradus ad gradum fit intensio formae. Ad probationem de intensione velocitatis descensus, dico quod non est simile de motu locali, et de motu alterationis : quia in motu locali est continue alia, et alia velocitas secundum se totam ; sed in motu alterationis non est continue alia, et alia forma, nisi secundum partem.

Ad secundam dictum est.

Ad tertiam. Vel pars, etc. Propter istam rationem dicunt aliqui, quod nulla forma intenditur, nec remittitur, sed subjectum, eo quod subjectum denominatur intensius, vel remissius per formam, seu per qualitatem. Contra istud objicitur : quia si per imaginationem, vel potentiam Dei, esset qualitas aliqua separata, quae intenderetur, ita ut sibi apponerentur plures gradus, quam prius, non esset dubium, quin illa qualitas esset intensior quam ante, et tamen non subjectum ; ideo dicendum est aliter altero duorum modorum. Uno modo quod forma intenditur, id est, qualitas aggregata ex praeexistente, et superveniente est intensior,quam fuerit qualitas praeexistens, solum circumscribendo supervenientem.Alio modo dicitur, quod qualitas praecedens intenditur : et quando dicitur, non est post major, quam ante ; nego, imo qualitas, quae nunc est trium graduum, potest esse, et est septem graduum, sicut puer qui nunc est duorum pedum, potest esse, et erit septem pedum.

Ad quartam, negatur consequentia : quia subjectum debet denominari a tota qualitate, quam habet, et non solum a parte ipsius. Item alia causa negandi consequentiam est ista : quia ista dictio remisse significat qualitatem parvam,connotando carentiam qualitatis intensioris. Et ideo licet ista concedatur, intense calidum est modice calidum, tamen ista esset neganda, intense calidum est remisse calidum, propter connotationem hujus termini remisse.

Ad quintam, negatur consequentia : quia cum caliditas (f) remissa produxit gradum sibi aequalem, amplius non producit aliquid : quia passum est sibi assimilatum, et quando dicitur,alter gradus est ejusdem rationis, concedo ; igitur qua ratione potuit primum producere, eadem ratione secundum : negatur consequentia ; quia in producendo primum, jam produxit, quod potuit. Ideo passo sic disposito, impossibile est, quod plus producat.

Ad sextam, negatur consequentia. Ad probationem dico, quod quando luminosum approximatur, tunc continue est lumen intensius (caeteris se habentibus eodem modo ;) sed nunquam lumen primo acquisitum manet cum illo, quod secundo acquiritur ; sed si luminosum quiesceret in primo instanti, produceret tantum quantum potest producere, ut patuit in alia responsione ; et ideo si staret in aeternum (caeteris eodem modo se habentibus) nunquam plus produceret.

Ad septimam, negatur consequentia. Ad probationem dico, quod ista consequentia non valet (g), albedo est in infinitum perfectior nigredine : igitur albedo est in infinitum perfecta; quia in illis in quibus fit comparatio, non est certa proportio da bilis secundum quam fit comparatio: et ideo non oportet ut de quo dicitur comparativum cum hujusmodi syncategoremate addito, quod de eodem dicatur positivum cum eodem syncategoremate addito. Item multi negant, quod albedo sit perfectior essentialiter sua medietate.

Ad octavam, negatur consequentia. Ad probationem dico, quod quando medietas resistentiae est corrupta in prima medietate horae, tunc in secunda medietate est in duplo major proportio. Ita etiam est duplo minor contrarietas ; et ideo quia agens agit propter contrarietatem, quam habet passum, tantum praecise producit in secunda medietate, quantum in prima.

Ad nonam de remissione, negatur antecedens. Ad probationem dico, quod licet illi gradus sint aeque propinqui corrumpenti, tamen determinatur ad corruptionem unius potius, quam ad corruptionem alterius ab agente universali. Nec valet dicere, quod hoc est, pro tanto, quia gradus priustacquisiti fortius adhaerent materiae, eo quod materia magis appetebat, quando omnino caruit. Quia lumen quantum ad intensionem producitur lotum simul in medio, et tamen si medium incipiat condensari, tunc primo remittetur unus gradus luminis, quam alter, et tamen unus illorum non fortius adhaeret maleriae.quam alter.

Ad decimam, dico quod hoc est verum de terminis, qui (i) sunt qualitates contrariae in summo ; sicut summa caliditas, et summa frigiditas, inter quas fit alteratio, sunt incompossibiles ad invicem.

De motu locali (i) non est simile. Vel dicitur, quod termini motus localis sunt simul, quia illa duo loca sunt simul, licet mobile non sit simul in utroque illorum.

Ad ultimam, dico quod manent distincti numero solum. Et ad illas auctoritates dico, quod debent exponi de terminis.Unde illa sunt idem numero, quorum subjectum est idem, id est, illi termini dicuntur unum numero, quorum subjectum, id est, quorum res significata est eadem. Et quando dicitur in alia auctoritate, quod quaecumque in eodem subjecto existentia differentiam habent, differunt secundum speciem, id est, quicumque termini supponunt pro eadem re, et habent differentiam, id est, quod diversimode connolent, vel quod unus sit connotativus, et alter quidditativus, tunc illi termini sunt diversae species, vel de diversis Praedicamentis.

ANNOTATIONES

(a) Prima via est, quod intensio qualitatis, etc. Nota quod haec sententia fundatur auctoritatibus Aristotelis, et Commentatoris. Auctoritas Aristotelis habetur 3. Topicorum, cap. 4. quam hic adducit Scotus, sed eam non explicat. Secunda est Commentatoris 5. Physic. com. 19. ubi habet haec verba: Album non fit minus album, nisi ex mixtione contrarii: et in alio Commentario ejusdem libri com. 52. dicit, quod diminutum in omni genere est diminutum per mixtionem contrarii. Tertia est ejusdem Commentatoris, secundo de Generatione, com. 49. ubi volens probare quatuor elementa esse in mixto, dicit quod si calidum non esset in composito, non esset in eo frigidum nisi in fine, id est, in summo. Ex quo videtur secundum ipsum, quod purum frigidum est frigidum in summo, et pura frigiditas est summa frigiditas : et per consequens frigiditas non summa, sed remissa est frigiditas admixta caliditati. Ad primas duas auctoritates dicas, quod, per mixtionem contrarii potest intelligi vel compositio cum contrario, vel approximatio ad contrarium. Primo modo non sunt intelligendi Philosophus et Commentator, et et maxime in gradibus intonsis ; sed secundo modo : et sensus primae auctoritatis est, quod quae contrariis sunt impermixtiora, id est,minus proxima et magis accedentia ad contraria, sed talis accessus non fit nisi per additionem gradus formae ad gradum. Ad illam Commentatoris 2. de Generatione dicas, quod Commentator loquitur ibi de compositis genitis ex mixtione elementorum, et postquam probavit illa esse mixta ex terra. et aqua,infert quod reliqua duo elementa, scilicet aer, et ignis etiam concurrunt ad mixtionem ; alioquin tale compositum esset frigidum in summo.

(b) Secunda via est, quod intensio fit per additionem majoris gradus, etc. Nota, quod est opinio Gotfredi de fontibus, quodl. 7. quaest. 7. quam refert Scotus in 1. d. 17 : hic Doctor credidit, in augmenta formae totum praeexistens corrumpi, et similiter in decremento : verbi gratia, esto quod albedo sitintensa, ut quatuor, et quod .intendatur ut sex ; dicit Gotfredus, quod quando intenditur ut sex, corrumpitur tota illa ut quatuor, et de novo generatur ut sex ; similiter in decremento, quando albedo ut sex fit remissa ut quatuor, tota illa ut sex corrumpitur, et producitur nova ut quatuor.

(o) Tertia via est, quod intensio fit per additionem gradus ad gradum, etc. Nota, quod licet hujusmodi gradus sint extra essentiam formae, tamen non faciunt unum aggregatum cum forma, quia non sunt alterius generis: et licet quilibet gradus signa-: tus accidat formae tam specificae, quam numerali, vage tamen accepti sunt de essentia formae individualis, etsi non specificae : quia forma specifica non potest esse quoad esse materiale, et subjectivum sine individuis, et per consequens forma specifica non potest separari a quocumque gradu, nec etiam individualis. Et si quaeras, an hujusmodi gradus in forma sint finiti, vel infiniti, dico, quod sicut in continuo, quaedam sunt partes ejusdem proportionis, potentiales, et infinitae, et quaedam actuales ejusdem quantitatis, et finitae; ita dicendum est de gradibus in forma, scilicet quod in ea sunt quidam gradus potentiales, et illi sunt infiniti: et secundum istos una forma non est intensior alia, quoniam in qualibet forma sunt infiniti; alii vero sunt gradus actuales, et sicut in continuo partes actuales sunt finitae, et secundum illas unum continuum est majus alio ; ita similiter isti gradus actuales in forma sunt finiti, et secundum istos una forma est intensior alia.

Et si quaeras qua possibilitate isti gradus sunt potentiales, et illi actuales, cum quaelibet pars in suo loto sit potentialis, et impraecisa, et indivisa a suo toto, dico, quod sicut in continuo partes ejusdem proportionis dicuntur potentiales, quia continentur in partibus actualibus ejusdem quantitatis : et dicuntur etiam potentiales, quia secundum illas non crescit, nec minoratur continuum. Partes vero ejusdem quantitatis dicuntur actuales, quia secundum ipsas crescit, et minoratur continuum, et distinguunt continua secundum excessum. Et quia distinctio est per ens in actu, et esse causam majoritatis, et minoritatis, videtur quaedam actualitas : ideo tales partes ejusdem quantitatis dicuntur actuales. Ita in proposito de gradibus formae isti dicuntur actuales, quia forte continuant gradus potentiales, et secundum istos una forma est intensior alia : et quia ista omnia videntur notare quamdam actualitatem, ideo dicuntur isti actuales, et illi potentiales. Nota demum,quod gradus actuales sunt divisibiles, non quidem in actuales, sed in potentiales ; potentiales vero sunt omnino indivisibiles. Vel dicas, quod gradus isti sunt indivisibiles secundum perfectionem, ita ut quilibet gradus actualis sit una simplex perfectio indivisibilis ; sunt tamen divisibiles secundum extensionem. (a) Quarta via est, quod nulla qualitas intenditur secundum formam, etc. Nota, quod Scotus tangit hic unum modum dicendi, quem ipsemet docet in Praedicamentis cap. de Qualitate, juxta secundam proprietatem qualitatis, quae est suscipere magis, et minus, ubi dicit, quod essentia qualitatis, quae significatur in abstracto, non suscipit magis, et minus, quia justitia non dicitur magis justitia, nec Grammatica magis Grammatica ; et hoc quia essentia qualitatis, sicut cujuslibet formae est indivisibilis per Auctorem sex Principiorum: et indivisibile non suscipit magis, et minus, sed denominative dicta a quibusdam qualitatibus suis suscipiunt magis, et minus. Unde alius dicitur justior, et alius Grammaticior alio, et ita ipsa forma in informando subjectum suscipit magis, et minus, quia unum subjectum plus participat formam quam aliud, licet non in essentia. Unde nota, quod essentia speciei in se considerata,abstrahendo a suppositis, non habet in se magis, et minus, quia ipsa sic considerata est indifferens ad omnem gradum; sed ipsa ut in supposito, id est, in proprio singulari exislens, est perfectior se ipsa in alio supposito, et ut est in supposito sic denominat subjectum, quia per se suppositum ejus non est subjectum, sed qualitas in hoc subjecto : non igitur justitia, abstracte intelligendo, sed justum, idest, haec justitia, ut denominat istud subjectum, est major alia. Nam sicut forma non habet esse individuale,nisi in subjecto, ita non suscipit magis, et minus, nisi secundum esse individuale, quod habet in subjecto. Unde sicut similitudo est relatio fundata super essentiam qualitatis, ita et magis, et minus : fundamentum autem magis est essentia speciei sub perfecto gradu, qui gradus est aliquid absolutum de genere Qualitatis, licet ipsum consequatur relatio magis ad alium imperfectum in eadem specie, quem consequitur relatio minus.

(e) Nonpotest multiplicari,nisi in directo. Adeo corruptus, et depravatus est in exemplari locus iste, quod eum legere non potuimus ; posset tamen (ut reor) ita legi: Non potest multiplicari, nisi in directo corporis luminosi.

(f) Quia caliditas remissa produxit gradum, etc. Posset etiam concedi consequens, et nullum esset inconveniens. Caeterum Scotus, et Gregorius de Arimino negant consequentiam : et ad probationem dicit Gregorius, quod cum dicitur, agens potens potest producere formam in passo minus disposito, potest etiam in passo magis disposito ; boc verum esset, si passum illud magis dispositum, sit aptum pati ab illo agente ; sed tale non est calidum remisi sum respectu intensi.

(g) Ista consequentia non valet, albedo est in infinitum perfectior, etc. Dicas etiam, quod esto, unum individuum excederet aliud in infinitum gradualiter, non excederet tamen in perfectione essentiali, et quidditativa, et tale individuum secundum Scotum in 1. dist. 8. quaest. 2. esset in genere ; quoniam non sequitur infinitum tale, ergo infinitum ens.

(h) Hoc verum est de terminis, qui sunt qualitates contrariae in summo. Nota, quod termini motus sunt duplices, scilicet formales, et concomitantes : primi si sit motus acquisitivus, sunt privatio, et habitus ; et isti sunt incompossibiles. Secundi sunt, quando aliqua forma, ut quatuor, movetur ut a termino a quo, ad formam, ut sex, tanquam ad terminum ad quem, et sic forma intensa, ut quatuor,et forma intensa ut sex sunt compossibiles. Termini etiam motus sunt incompossibiles,qui sunt qualitates contrariae in summo, ut hic dicit Scotus. (i) De motu locali non est simile, etc. Nota quod non est simile in motu locali, et in motu alterationis, quia in motu locali terminus totus acquiritur, non autem est sic in motu alterationis. Vel dicas, quod sicut in motu locali mobile est semper sub alio, et alio ubi, ita in motu alterationis est continue sub alio, et alio gradu, sed non sub alia, et alia natura specifica, quia talis non intenditur, nec remittitur.