QUAESTIO X Utrum aliquid fiat a casu, vel a fortuna

August. 4. de Civit. Dei, cap. 18. et 3 de Trinit. c. 4 I actant. lib. 3. cap. 28. et 29. Gregor. hom. 10, Epiphan. Anstot. cap. 5. etinterpretes. ibid. A Iberi. Magn. tract . 2. cap. 10. D. Thom. lect . 8 Mayron. 2. Phys . part. 6. Canon. quaest. 4. art. 2. Suarez tom . 1. Metaph. disp. 19. sed. 11. et 12. Conimbr. 2. Phys. cap. 6. quaest, unica. Complut. disput. 1 3. quaet. 1. et scq . Ruvius tract. 6. quaest, I. et sequent. Fuentes quaest. 10. diffic. 1. Roccus quaest. 6.

Arguitur quod non ; quia nulla res fit praeter intentionem naturae: igitur nihil fit a casu, vel a fortuna. Tenet consequentia; quia casuale, et fortuitum eveniunt praeter intentionem agentis. Antecedens patet per Commentatorem 12. Metaph. com. 44. ubi dicit, quod natura non agit nisi rememorata Intelligentiis, quae semper intendunt effectum, quem producunt.

Secundo, quia nihil fit a casu cujus est aliqua determinata causa, sed cujuslibet effectus est aliqua determinata causa : igitur nullus effectus est a casu, vel a fortuna. Major patet, text. 40. quia effectus qui est recipere pecuniam in aliquo foro,est determinata causa, scilicet venisse ad forum.

Tertio, quia nullum inordinatum fit a natura: sed casuale, vel fortuitum est inordinatum, ergo, etc. Major est nola, quia inordinatio est mala, ut patet 12. Metaphysicae, et tamen natura semper fertur in bonum verum existens, et non in bonum apparens solum, ut patet 2. hujus, text. 52.

Quarto, quia semper natura agit propter finem: sed casuale, vel fortuitum non fit propter finem : igitur nullum casuale, vel fortuitum fit a natura. Major patet in fine hujus secundi, text. 75. et minor est nola; quia casuale, vel fortuitum non intenditur ab agente, et tamen finis intenditur ab agente.

Quinto, quia natura non deficit in necessariis, nec abundat in superfluis : igitur a natura non fit aliquod casuale, vel fortuitum. Tenet consequentia, quia casuale, vel fortuitum provenit ex superabundantia, vel ex defectu, ut patet de monstris.

Oppositum arguitur per Aristotelem 2. hujus tract. 4. text. 48. et inde. Notandum, quod aliquis effectus dicitur casualis, vel fortuitus propter duo. Primo, quia provenit praeter intentionem agentis: sive capiatur intentio pro cognitione primaria determinante agens ad agendum, sive pro inclinatione rei naturalis ad agendum, quae inclinatio non est cognitio, cujusmodi est inclinatio gravis deorsum. Secundo dicitur effectus casualis, vel fortuitus, eo quod raro, et contingenter natus est evenire ad hujusmodi causas, et ideo senectus, mors, caecitas, et hujusmodi,.licet eveniant praeter intentionem naturae, tamen non sunt casualia, et fortuita: eo quod ut in pluribus, vel necessario nata sunt evenire cum effectibus intentis a natura : verbi gratia, natura intendit actionem, de necessitate sequitur senectus et mors, si illud in quod fit actio debeat diu durare.

Secundo notandum, quod ad effectum casualem, et fortuitum oportet, quod diversae causae agentes concurrant ad eumdem effectum, quarum quaelibet intendat unum effectum per se; ex quarum agentium confluentia ad invicem praeter effectus intentos proveniat aliquis effectus inopinatus: ut lapis sursum intendit locum deorsum: et Socrates intendit transire per vicum: et tunc ex confluentia lapidis, et Socratis ad invicem praeter duos effectus intentos, provenit tertius inopinatus, scilicet fractio capitis Socratis : et ideo si ille effectus tertius sit inopinatus respectu utriusque agentis, tunc dicitur simpliciter casualis, vel fortuitus; sed si intendatur per unum, et non sit opinatus a reliquo, tunc dicitur casualis, vel fortuitus, non simpliciter, sed secundum quid, scilicet respectu unius illorum agentium, et non respectu alterius.

Nunc ponuntur conclusiones. Prima conclusio. Aliquid fit a casu, vel a fortuna. Probatur: quia sicut in arte, ita in natura:

sed in arte aliquid evenit a casu, vel a fortuna: igitur similiter in natura. Secunda patet ex quadam fama hominum : nam fama, quam omnis populus sequitur, tenet, ut patet in lib. de Somno, et Vigilia.

Ex conclusione sequitur, quod illa opinio recitata in textu est falsa, quae posuit nihil fieri a casu, vel a fortuna.

Secunda conclusio. Non omnia fiunt a casu, vel a fortuna. Probatur; quia aliqua fiunt ex intentione agentis, ut patet in naturalibus, et etiam in artificialibus; igitur non omnia fiunt a casu, vel a fortuna. Tenet consequentia, quia facta a casu, vel a fortuna eveniunt praeter intentionem agentis.

Secundo, quia non est verisimile, nec rationabile, quod caelum, vel motus caeli fiant a casu, vel a fortuna, cum sint valde ordinati.

Tertio, quia aliqua semper necessario, et frequenter eveniunt eodem modo ; igitur illa a casu, vel a fortuna non eveniunt. Tenet consequentia ; quia evenientia a casu, vel a fortuna nata sunt in paucioribus evenire ad hujusmodi causas. Antecedens apparet, quia ortus, et occasus stellarum semper, et necessario fiunt eodem modo. Similiter semper accidit, quod homo generatur cum quinque digitis, et quod planta fiat ex semine, homo ab homine, et ita de aliis. Pro sequenti conclusione ponuntur aliquae suppositiones.

Prima, quod ad effectum casualem, vel fortuitum confluunt diversae causae. Patet per Linconiensem in isto secundo, et notabile prius dictum.

Secunda, quod si plures causae concurrunt ad aliquem effectum, illae causae sunt sibi invicem subordinatae, vel ambae sunt subordinatae alicui tertiae. Patet ex ordine causarum, quia si non essent sibi invicem subordinatae, nec alicui tertiae causae; quaelibet illarum esset causa prima, cum esset independens ab aliqua alia, modo impossibile est, quod plures sint causae primae.

Tertia suppositio, quod causa prima, cui omnes aliae subordinantur, cognoscit, et intendit omnem effectum, ad quem concurrit producendo; patet 12. Metaph. text. 37. quia causa prima per cognitionem dirigit causas secundas in actionibus earum, et ideo dicit Commentator in eodem 12. comm. 44. quod natura non agit nisi rememorata Intelligentiis.

Istis suppositis, sit tertia conclusio ista, quod nihil est simpliciter casuale, vel fortuitum ; imo de necessitate, si sit casuale, vel fortuitum respectu unius causae, est intentum per aliam causam, et per consequens non est casuale, vel fortuitum respectu ipsius. Probatur, quia per primam suppositionem ad omnem effectum casualem, vel fortuitum confluunt diversae causae: igitur per secundam illae sunt sibi invicem subordinatae, aut ambae sunt subordinatae causae tertiae, scilicet primae, et per tertiam causa prima cognoscit, et intendit omnem effectum, ad quem concurrit: igitur nullus effectus est casualis, vel fortuitus respectu causae primae, cum nullus eveniat praeter intentionem ipsius.

Ex quo sequitur, quod nullus effectus est simpliciter casualis, vel fortuitus respectu cujuslibet causae concurrentis ad ejus productionem. Secundo declaratur per exemplum; ut si paterfamilias mittat Socratem, et Platonem per diversas vias ad eumdem locum, ubi jacet bos in puteo, et nec Socrates, nec Plato sciat aliquid de bove, nec unus de alio, aut e contra : tunc obviatio istorum duorum ad puteum, et extractio bovis de puteo, sunt a fortuna respectu Socratis, et Platonis: quia neuter illorum effectuum intendebatur ab aliquo illorum, et tamen illi effectus non sunt fortuiti respectu patrisfamilias, qui intendebat illos effectus.

Ex quibus patet, quod non omnia fiunt a casu. Secundo, quod aliqua fiunt a casu. Tertio, quod quantumcumque aliquid fiat a casu, vel a fortuna respectu causae socundae, tamen impossibile est aliquid esse casuale, vel fortuitum respectu causae primae.

Ad rationes : ad primam concessum est, quod respectu Intelligentiae, quae est causa prima, nullus evenit effectus casualis, vel fortuitus ; imo quilibet effectus evenit ab intentione ipsius.

Secunda ratio solvitur in textu; quia non sequitur, hujus effectus est determinata causa : igitur non est a casu, vel a fortuna : quia possibile est, quod ille effectus eveniat praeter intentionem illius causae determinatae, et quod raro, et contingenter natus sit evenire ad hujusmodi causas, licet sint determinatae causae illius effectus.

Ad tertiam dico, quod non est inconveniens ; quia licet aliquid eveniat inordinate respectu unius causae, quin possit tamen evenire ordinate respectu alterius, et per idem potest responderi ad sequentes.