QUAESTIO III

Utrum definitio naturae in textu sit bona, videlicet, Natura est principium et causa movendi, et quiescendi ejus in quo est per se primo, et non secundum accidens.

Vide Doctores quaest, praecedenti Ditatos.

Arguitur quod non ; quia solius univoci est definitio : modo hoc nomen natura, est aequivocum, quia per prius dicitur de forma, quam de materia ; ergo, etc.

Secundo, quia nullum absolutum debet definiri per respectivum : modo iste terminus natura, est absolutus terminus de genere substantiae, igitur non potest definiri per istum terminum principium, quiest de praedicamento Relationis.

Tertio, quia nulla definitio substantiae est bona, quae datur per additamentum, quia sic definiuntur accidentia, ut patet 7. Metaph. text. 17. modo natura est substantia ; et motus, et quies sunt accidentia, ut patet 2. hujus, text. 5. igitur natura non debet definiri per motum et quietem. . Quarto, quia isti termini principium et causa convertuntur, igitur posito uno illorum in definitione naturae frustra ponitur reliquus.

Quinto ,quia idem per se non est causa contrariorum, ut patet 4. Meteororum, sed motus, et quies sunt contraria; igitur natura non est principium et quietis.

Sexto, quia ista dictio primo, includit per se, et ista dictio per se includit non per accidens, ut patet 1. Post. text. 36. igitur posito hoc termino primo in definitione naturae, non debet poni praedictorum aliquis.

Septimo, illa definitio non est bona, quae non competit cuilibet contento sub definito, sed ista est hujusmodi ; ergo, etc. Major patet 6. Topicorum, cap 4. et minor probatur tripliciter. Primo, quia anima intellectiva est natura, et similiter Intelligentia est natura; et tamen neutrum illorum est principium movendi ejus in quo est, quia utrumque est forma separata. Secundo, quia forma terrae, est natura, et tamen non est principium movendi ejus, in quo est ; quia impossibile est terram moveri secundum se totam.Tertio,quia forma caeli est natura, et tamen non est principium quiescendi, quia impossibile est caelum quiescere.

Octavo. Illa definitio non est bona, quae competit aliis a definito, modo ista competit aliis ; ergo, etc. Minor tripliciter probatur ; primo, quia competit principio motus progressivi, quod principium non est natura, cum motus ejus non sit naturalis ; quia motus progressivus est tardior in fine, quam principio. Secundo, quia competit calori naturali, qui est principium nutritionis, et augmentationis ejus in quo est, etc. Tertio, quia competit gravitati, quae est principium motus gravis. Quarto, quia competit arti saltandi, per quam aliquis movet seipsum primo, etc. Quinto competit arti,mediante qua Medicus sanat se ipsum.

Oppositum arguitur per Aristotelem in isto 2. capite 1. text. 3. In quaestione primo videbitur de expositione definitionis naturae ; et secundo qualiter illa definitio sit nota, vel ignota propter Avicennam qui posuit illam definitionem esse ignotam.

Quantum ad primum, notandum secundum ordinem particularum definitionis ; et primo quod hoc nomen ( ) natura est nomen relativum, et significat substantiam in relatione ad motum, et operationes naturales, et ista non est praedicatio quidditativa, substantia est natura, plus quam ista, substantia est Pater. Ex quo sequitur, quod iste terminus natura, potest definiri convenienter per istum terminum principium, tanquam per genus, cum uterque sit de genere Relationis, et iste terminus principium est terminus communior ; quia dicitur tam de principio intrinseco, quam extrinseco, sed natura dicitur de principio intrinseco tantum.

Secundo notandum, quod isti termini principium et (b) causa convertuntur, et ideo ponuntur ambo in definitione naturae, ut unum exponat reliquum, et tunc ista copula et, capitur expositive, et tunc est sensus : Natura est principium, et pro, id est, causa ; quia unus illorum terminorum potest esse magis notus uni, et alius magis notus alteri.

Aliter exponitur, quod per istum terminum principium, Aristoteles intelligit principium activum, cujus signum est, quod semper quando Aristoteles loquitur in isto 2. de causa efficiente, vocat ipsam principium passivum, et tunc illa copula et, debet intelligi disjunctive; et quantum ad primam partem debet intelligi de causa efficiente ; et quantum ad secundam verificatur pro principio passivo, seu materiali.

Tertio notandum, quod quando dicitur movendi, ( ) et quiescendi, aliqui intelligunt, quod natura est principium movendi in iis, quae moventur, et quiescendi in iis, quae quiescunt. Aliter exponitur, quod ibi accipitur ista copula, et, disjunctive, sicut in prima particula definitionis, et tunc est sensus : natura est principium, vel causa movendi, vel quiescendi. Sed contra, posito, quod aliquis lapis quiescat sursum violenter per detentionem, tunc forma hujus lapidis est natura, et tamen non est principium movendi, nec quiescendi ejus in quo est, quia iste lapis, non movetur ; nec quiescit naturaliter. Respondetur, pro quo sciendum, quod sicut isti termini activum, vel motivum, non dicunt actum agendi,vel, movendi, sed potentiam, et habilitatem ad agendum, vel movendum; ita isti termini principium et causa,denotant aptitudinem, et inclinationem ad movendum ; et ideo sensus est, quod natura est principium, quod illud in quo est, est natum moveri, vel quiescere.

Quarto notandum, quod haec dictio ( ) primo, debet referri ad hanc dictionem principium; ita ut sensus sit, quod natura est primum principium, et causa movendi, et accipitur primum, id est, principale ad differentiam accidentium,et dispositionum, mediantibus quibus fit motus, et quies : nam forma substantialis est principale activum respectu operationis : sed accidens, vel dispositio mediante qua agit, est activum secundarium, et instrumentale, ut calor est instrumentum, mediante quo anima est principium activum nutritionis, et augmentationis ; similiter materia prima est principium passivum respectu operationis, sed dispositiones sunt organa, seu instrumenta, mediantibus quibus ipsa patitur faciliter vel difficulter.

Quinto notandum, quod ibi ponitur haec dictio ( ) per se, ad denotandum, quod forma substantialis non dicitur natura respectu cujuslibet operationis, ad quam ipsa mediantibus dispositionibus consequentibus eam naturaliter inclinatur, ex eo quod forma mediantibus suis dispositionibus naturalibus non potest in illum motum, vel operationem, nisi fiat alteratio aliunde ab extrinseco : verbi gratia, forma ferri mediantibus dispositionibus naturalibus consequentibus ipsam naturaliter inclinatur moveri ad magnetem, tamen respectu illius motus ad magnetem, forma ferri non dicitur natura ex eo, quod forma ferri cum suis dispositionibus solitarie non possunt in illum motum,imo requirunt determinatam alterationem factam a magnete. Et tunc ista dictio per se, debet determinare hoc nomen principium, ita ut sit sensus, natura est primum principium per se, hoc est, solitarie.

Sexto notandum, quod ista dictio non per ( )accidens ponitur ad differentiam quarumdam artium, quae sunt principia movendi subjecta in quibus sunt, ut ars medicinalis, qua aliquis sanat se ipsum, et ars saltativa, qua aliquis movet se ipsum ; quia accidit tali homini, vel tali, quod habeat artem medicativam, vel saltativam, et tunc haec dictionon per accidens, debet determinare hoc verbum, est, secundo loco positum, scilicet ejus in quo est non per accidens.

Septimo notandum, quod ibi ponitur ejus in quo (g) est, id est, compositi naturalis, cujus natura est pars intrinseca et essentialis : et hoc ponitur ad differentiam quarumdam artium, quae sunt principia transmutandi alienam materiam a subjectis propriis, ut ars aedificaliva,quae est principium transmutandi lapides et ligna, intelligendo, quod homo per talem artem transmutat, et universaliter illa particula ponitur ad differentiam particularium motuum, qui sunt ab extrinseco, et ideo forma ignis non dicitur natura respectu motus, vel operationis, quo nata est transmutare stupam, vel ligna, sed respectu motus, quo nata est movere ignem. Patet igitur (sicintelligendo definitionem,) quod natura est primum principium per se, vel causa movendi, vel quiescendi ejus, in quo est non secundum accidens.

Nunc sit ista conclusio. Definitio naturae est bona : patet, quia competit cuilibet contento sub definito, et nulli alteri a definito, ut patet per praecedentem expositionem, igitur ipsa est bona, et haec de primo.

Quantum ad secundum arguitur, quod definitio naturae non est nota, quia definitio non est nota, quae probatur de definito : sed ista probatur de infinito ; ergo, etc. Major est nola ; quia ridiculum est quaerere illud, quod est per se notum ; et minor patet per Commentatorem in isto secundo comm. 3. qui probat dictam definitionem per quemdam syllogismum hypotbeticum; similiter patetper Linconiensem,qui probat dictam definitionem,ut patuit super textum.

Secundo : quia quodlibet corpus mobile habere naturam est per se notum ; sed non est per se notum, quod quodlibet corpus mobile habeat in se principium movendi. Major patet 2. hujus, text.6. Minor tripliciter probatur : Primo quod Aristoteles 7. et 8. hujus, text. 1. probat, quod omne quod movetur, movetur ab aliquo. Secundo per Aristotelem 8. hujus, text. 27.et inde text. 28. ubi dicit, quod dubium est de corporibus simplicibus, an habeant motorem, sed non est dubium an habeant naturam ; igitur dubium est an habeant principium movendi. Tertio per Aristotelem 3. Caeli, text. 18. ubi probat elementa simplicia habere gravitatem, et levitatem, quae sunt motores ipsorum, et tamen non est necesse probare, quod habeant naturam: igitur non est manifestum, quod natura sit principium movendi, etc.

Notandum, sicut patet in 2. hujus, in principio primi capituli, lex. 1. quod naturam esse est per se manifestum, scilicet per experientiam, et per motum : nam mo tum esse est principium in scientia naturali, ut dicit Aristoteles 1. hujus, text. 11. ubi dicit, nobis autem subjiciatur omnia,

aut quaedam moveri. Secundo notandum, quod Commentator probat definitionem naturae per syllogismum hypotbeticum isto modo: si entia naturalia habeant in se principium movendi, et quiescendi ejus in quo primum per se, et non secundum accidens, et natura sit illud, quo moventur, et quiescunt, sequitur, quod natura est principium, et causa, etc. Commentator objicit contra se ipsum per primam instantiam, scilicet quod ex quo definitio naturae probatur,non est nola. Respondetur, quod nullum ignotum potest probari per syllogismum hypotheticum, aut per inductionem, vel divisionem, cujus signum est, quod principia per se nota probantur per inductionem, aut per divisionem, et ideo ille syllogismus non probat; sed aliqualiter valet ad declarationem. Sed contra hoc est Linconiensis, qui ponit, quod ista definitio est conclusio demonstrationis, ut patuit supra textum. Respondetur, quod ista definitio est per se nola a priori. Ideo non potest demonstrari de definito propter quid, scilicet per causas a priori, sed bene potest demonstrari per effectus a posteriori. Linconiensis demonstrat ipsam per res naturales, quae sunt notiores nobis.

Nunc ad rationes. Ad primam dico,quod licet ista definitio probetur a posteriori per effectus, tamen a priori est per se nota, et indemonstrabilis, et ille syllogismus compositus solum valet ad declarationem : et probatio Linconiensis solum est a posteriori, et non a priori.Ad secundam dico, quod Aristoteles non probat, quod omne quod movetur moveatur ab alio : quia hoc est notum per definitionem naturae, sed probat, quod in omni motu motor distinguitur a mobili, et hoc propter Platonem, qui posuit quod idem potest moveri a seipso. Consimiliter dicitur ad aliud : quia dubium est de corporibus simplicibus, an habeant motorem distinctum, sed non est dubium, quin habeant motorem. Eodem modo Aristoteles probat,quod corpora simplicia habent gravitatem, et levitatem,quae sunt motores distincti ab eis : hoc tamen non obstante notum est gravia, et levia habere in se principium movendi, et quiescendi, et hoc de secunda parte quaestionis. Quoad primam, rationes solventur in sequenti quaestione.

ANNOTATIONES

(a) Hoc nomen natura est nomen relativum, etc. Nota, quod circa naturam sunt multi, variique modi dicendi. Prima sententia fuit quorumdam negantium naturam, quo pacto non opus esset assignare illi definitionem. Secunda sententia est aliorum dicentium, quod natura nihil aliud est, quam prima causa, vel ipse Deus, quae sententia tribuitur Galeno. Tertia sententia est aliorum dicentium, quod natura nihil aliud est, quam calor naturalis impressus in omnibus rebus ; hanc tenuit Cicero de Natura Deorum. Quarta sententia est. Platonis, qui in Timaeo dicit, naturam esse virtutem quamdam gubernativam omnium rerum, et directivam in proprios fines : contemplabatur enim operationum naturalium diversitatem, quarum quaedam peculiarem tantum perfectionem, et ipsius agentis conservationem intendunt, ut descensus lapidis ad centrum, et motus animalis ad alimentum. Quaedam sunt, quae intendunt perfectionem, et conservationem universi, ut descensus gravium, et ascensus levium : generationes etiam naturales, quae in specierum conservationem tendunt. Quaedam denique perfectiores, et digniores sunt, ut quod ex semine generetur corpus, et ex nutrimento generetur os, et caro, et quod arbores spaliosos protendant ramos, quodque vitis magna producat folia, ut teneros, quos producit, fructus cooperire possit ; amygdalus vero parva, quia cortice proiecto suos foetus producit, quarum omnium operationum unicus cum sit finis, scilicet universi conservallo: ideo unicum erit principium, quae dicitur natura, quae juxta hanc sententiam, sic definiri valet : natura est vita diffusa in omnibus corporibus ipsorum gubernatrix, et rectrix. Aristoteles autem nihil in rebus naturalibus praeter materiam, et formam ponit in definitione naturae ab ipso tradita. Unde adverte ex eodem 5. Metaph. c. 4. text. 5. quod natura accipitur pro nativitate, seu pro viventium actuali generatione. Secundo accipitur pro termino et fine generationis. Tertio accipitur pro omni eo principio, quod facit moveri rem aliquam in qua est primo, et per se quocumque motu, et hoc modo materia, et forma dicuntur natura, et in hac significatione natura (ut inquit Scotus) est nomen relativum, quod significat substantiam, scilicet materiam, et formam in relatione ad motum, (b) Isti termini principium, et causa convertuntur, etc. Nota, quod principium, et causa in definitione naturae ponuntur pro genere, quarum vocum prima latius patet, quam secunda : non solum enim amplecti tur omne genus causae, ut particula subsequens, sed aliquas non causas, quae sunt principia : quia tam materia, quam forma est principium, unde incipit motus : et utraque est in suo genere ejusdem motus causa, quae supra principium influxum dicit in effectum. Nec mirum est duo nomina pro genere poni: quia ideo ad principium additur causa ; ut principium motus non intelligatur pro ipso extremo, unde incipit motus, sed ut accipiatur in ea significatione, quae causam quamdam significat, atque ita illa dictio, et, non ponitur ibi copulative, sed expositive pro id est. Posset etiam dici, quod haec particula, et causa, ponitur ad excludendam privationem, quae licet sit principium, non tamen est causa ; atque etiam ad excludendas qualitates instrumentales : rei enim naturalis duplex est principium, quoddam primum, alterum secundum ; primum est natura, secundum est qualitas naturalis. (O) Movendi, et quiescendi, etc. Nola, quod Divus Thomas, quem multi sequuntur, intelligit illam dictionem, et, copulative : quia natura eo est principium motus, quia tendit ad quietem: propter hoc enim ignis naturaliter movetur sursum, quia naturaliter sursum quiescit. Alii exponunt copulatim, ut sit sensus, natura est causa motus, et etiam quietis, ita ut in his, quae nunquam quiescunt, sit tanquam causa motus, et in quibus non est motus, sit tantum principium quietis; in his vero, quae moventur, et quiescunt, sit etiam causa motus, et quietis ; et hanc explicationem tangit hic Scotus, Aegidius vero explicat particulam illam et, disjunctive, ita ut sit sensus, natura est causa motus, vel quietis. In aliquibus namque est tantum principium motus, in quibusdam vero tantum principium quietis. In aliis autem principium motus simul, et quietis. Et hanc sententiam sequitur Scotus. Adverte tamen, quod ibi motus accipitur non pro uno lanium motu, sed ut quamlibet mutationem comprehendit, scilicet alterationem, augmentationem, generationem, atque lationem , non sic autem, ut quodlibet ens naturale, quolibet debeat motu moveri: sed sic, ut aliquo horum motuum natura sit principium.

(d) Haec dictio, primo, debet referri ad. hanc dictionem principium Nota, quod aliqui hanc dictionem primo, et per se, in hunc modum exponunt, ut prima,

scilicet primo, apponenda sit verbo movetur, particula vero per se, verbo inest, ex quo statim sequitur postrema particula, et non secundum accidens : quamvis enim medicina sit causa ut Medicus, quatenus infirmus est, sanetur primo, tamen non inest Medico per se, sed per accidens, quatenus infirmus est. Alii censent particulam primo non apponendam esse verbo movetur : quia daretur definitionem aliis a definito competere, scilicet gravitati respectu gravis: gravitas enim est causa, ut res gravis moveatur primo, in quo per se, et non per accidens inest, et tamen non est natura rei gravis ; quapropter dicunt praedictas duas particulas primo, et per se apponendas esse verbo inest, ita ut sit sensus totius definitionis : Natura est principium et causa, ut id, in quo primo et per se inest, moveatur, et quiescat.

Caeterum melior est explicatio Scoti, nempe quod illa dictio primo, idem est quod principaliter, et primum quod principale : nam quaecumque forma accidentalis quantumcumque ad motum adjuvet, sunt quasi instrumenta formarum substantialium : quamvis enim natura non causet actu motum sine mediis qualitatibus, dicitur tamen principium illius principale, cui nempe principaliter tribuitur actio, seu causatio; sicut forma ignis est principium calefaciendi, quamvis non calefaciat nisi mediante calore. (e) Ponitur haec dictio per se ad denotandum, etc. Nota, quod primo sumptum in eodem genere strictius se habet, quam per se, quia hoc illud tanquam inferius suum superius comprehendit, tamen absolute latius est vocabulum primo, et in plus se extendit, quam per se. Verbi gratia, quando intra genus eorum, quae intrinsece conveniunt, verum est, quod quidquid convenit primo convenit etiam per se, et non e contra ; quia genus, nempe animal per se homini convenit, sed non primo: definitio vero, nempe animal rationale, convenit homini primo, et per se, ita ut omne, quod , convenit alicui primo, conveniat etiam per se, sed non e contra; omne quod competit micui per se competit primo. Tamen in latitudine hujus vocis primo non stat per se, quia primo convenit homini intelligere, quam ambulare, et tamen neutrum per se : quia utrumque est accidens homini, dicitur tamen primo convenire sibi intelligere, id est, principaliter. Et in hoc sensu (ut diximus) accipitur particula primo, et ut sic determinatur per particulam per se, ita ut ly, per se, idem significet, quod solitarie, et sit sensus, natura est principium principale, et per se sine alicujus alterius indigentia, motus et quietis, etc.

(f) Ista dictio non per accidens ponitur, etc. Nota, quod haec particula non per accidens ponitur etiam ad significandum, quod motus quem dicimus procedere a natura, non casu et fortuito eveniat. Quare per hanc particulam (ut inquit Scotus) excluduntur quaedam formae accidentales, verbi gratia, ars medicinae, ars saltandi, et citharizandi, quae movent suos artifices ad artificialia, non tamen sunt naturae ; quia sunt principia extrinseca, natura autem est intrinsece conjuncta cum ipsa re. Quamvis enim Medicus sanat se, et motus sanationis perficiatur a causa, qua inest in eo, qui sanatur, non tamen inest in eo per se, sed accidit, ut qui sanatur, habeat in se principium sanationis, quapropter medicina non est na ura. Adverte tamen, quod haec particula, non secundum a cidens, posita est, non quod includatur in per se, si uniformiter accipiatur, sed ponitur ad majorem definitionis naturae expressionem. Nam, quia adhuc erat subobscura definitio, neque patebat, an illae particulae primo, et per se, applicandae essent ly motus, vel ly inest, an ly principium, ideo addit, et non secundum accidens, si enim tantum posuisset primo, et per se, posset quidem definitio habere hunc sensum : Natura est principium principale, et per se movendi, etc. Et tunc necessario Medicina esset natura : quia est principium primo, et per se movendi ad sanitatem; addita est ergo particula, et non secundum accidens, ut verus plenusque definitionis sensus habeatur qualis est, quod natura est principium, et causa primo, et per se movendi, et quiescendi ejus, in quo est non secundum accidens, sed potius primo, et per se inest. (g) Ponitur ejus in quo est, etc. Nola,quod in hac particula ejus in quo est, quasi expressit Aristoteles totam essentiam naturae, quod est esse causam intrinsecam motus ubi est, et ita agens naturale non dicitur natura respectu rei extrinsecae : quibus verbis, ut dicit hic Scotus, notatur compositum naturale, in quo natura inest non quasi accidens, sed quasi pars principalis, atque substantiae, ex quo sequitur oportere naturam esse in eo, quod movetur ab ipsa natura, quasi ab intrinseco principio.