QUAESTIO X

An contingat demonstrare per omnes causas

Arist. hic c. 6. text. 11. et 2. Phys. 6. Averroes, et Paul. Ven. loco cit. hujus. D. Thom. hic lect. 9. Joan. de Mag. q. 4. hujus. Tartarei. hic q. penult. dub. 2. Gonimbr. in c. 2. primi Post. q. 3. per totam.

Quod non videtur ; primo, quod non per causam finalem ; quia medium in demonstratione debet esse prius effectu ; causa finalis non est prior, sed posterior effectu ; ergo, etc.

Dicitur quod causa finalis est prior effectu secundum intentionem, licet sit posterior in executione, et hoc sufficit.

Contra, causa realiter debet praecedere effectum ;ergo non sufficit quod causa finalis sit prior intentione, ad hoc quod sit causa, et medium, sed oportet quod sit prior in executione.

Item, quod causa efficiens non sit medium videtur ; quia medium in demonstratione est, quo posito ponitur et effectus, et quo remoto removetur et effectus ; sed posita causa sic efficiente, potest effectus non poni ; ut posito aedificatore, non est necessarium domum esse ; ergo causa efficiens non est medium in demonstratione.

Item, causa dicitur esse intrinseca, quae est medium in demonstratione ; quia demonstratio est ex propriis, et propria sunt intrinseca ; sed causa efficiens non est intrinseca, sicut nec causa finalis ; ergo neutrum est medium in demonstratione.

Item, quod causa formalis non sit medium videtur. Formalis causa indicat totum esse rei ; ergo arguendo per causam formalem ad illud cujus est forma, est arguere ab eodem ad idem ; et per consequens petitur principium.

Item, quod causa materialis non potest esse medium, videtur per tres rationes. Primo, quia medium in demonstratione debet esse necessarium, respectu passionis: sed causa materialis non est necessaria: est enim, per Aristotelem, materia qua res potest esse, et non esse, ergo, etc. Item, illud est medium in demonstratione, a quo egreditur passio ; sed a composito egreditur passio ratione formae, et non ratione materiae ; ergo causa compositi est medium in demonstratione, et non causa materialis. Tertio, patet hoc idem sic : illud quod est conclusio, non potest esse medium in demonstratione, cujus probatio est ; quia conclusio in demonstratione debet esse mediata : sed medlium est immediatum : causa materialis est conclusa per causam formalem in demonstratione. Dicit enim Aristoteles quod definitio materialis demonstratur per formalem, ergo, etc.

Ad oppositum est Aristoteles in isto capitulo, Quoniam autem scire opinamur.

Ad quaestionem dicitur, quod contingit . demonstrare per quodlibet genus causae. Cujus ratio est, quia causa, et medium sunt eadem: sed contingit demonstrare per quodlibet medium demonstrationis : ergo per quodlibet genus causae. Similiter hoc ostendit Aristoteles inductive. Contingit enim demonstrare per causam materialem: ut si ostenditur, quod compositum est corruptibile, quia habet materiam. Similiter si sic arguitur : Omne medium duorum angulorum rectorum est angulus rectus ; sed angulus trianguli constituti intra diametrum circuli, est medium duorum angulorum rectorum ; ergo ille angulus est angulus rectus; hic demonstratur quodammodo per causam materialem, sicut dicit expositor ; quia arguitur a partibus ad totum ; et partes sunt materialia respectu totius. Arguitur etiam quodammodo per causam formalem ; quia per definitionem passionis, et per definitionem anguli recti. Angulus enim rectus est medium duorum angulorum. Contingit etiam demonstrare per causam efficientem, sicut declarat Philosophus, ut si arguatur, Athenienses debellandi sunt a Medis, propter hoc quod commiserunt bellum in Sardenses, qui fuerunt subjecti Regi Medorum ; tunc arguitur per causam efficientem. Contingit etiam demonstrare per causam finalem, ut si arguatur; quod Bonum est deambulare post caenam, quia est sanativum ; sic ergo patet, quod contingit demonstrare per omnes causas.

Propter rationes intelligendum est, quod licet causa materialis posset demonstrari per causam formalem, vel finalem, propter hoc quod est imperfectior causa formali (est enim finis causa efficientis per Aristotelem, et efficiens causa formae, et forma causa materiae :) verumtamen causa materialis potest esse medium respectu passionis consequentis compositum ratione materiae : licet enim sit posterior causa formali, est tamen prior respectu passionis. Et Similiter si ostendatur quod compositum sit corruptibile, quia est habens materiam.

Ad primum argumentum, sicut dicebatur ; et ad rationem contra hoc, quod non Oportet, quod causa realiter praecedat effectum, sed sufficit quod res praecedat effectum in intentione, quae tamen intentio finis non est causa respectu effectus, sed res ipsius finis sub intentione, et hoc sufficit ad hoc quod effectum realiter causet.

Ad aliud, quod efficiens est talis causa quod ipsa posita ponitur effectus, et ita minor est falsa. Et ad probationem dicitur, quod aedificator non est causa domus ; sed est causa fieri, et causa domus in potentia. Sed aedificans actualiter est causa actualis domus, et ideo non sequitur : aedificator est, ergo domus est ; quia aedificator non est causa esse domus, nec fieri actualiter ; sed fieri potentialiter. Sequitur tamen, aedificans est, ergo domus fit, sed non sequitur, ergo domus est. Efficiens enim solum causa fieri, et non esse, nisi per accidens, quia ad fieri aliquando consequitur esse.

Ad aliud ; quod medium in demonstratione non oportet esse intrinsecum rei, sed potest esse causa extrinseca. Juxta quod intelligendum est, quod quaedam sunt causae esse rei, et quaedam sunt causae fieri. Forma et materia sunt causae esse rei. Finis et efficiens sunt causae fieri rei, et sicut formalis, et materialis concludunt necessario esse rei ; ita finalis et efficiens necessario demonstrant fieri per se. Duae sunt causae intrinsecae. Aliae duae sunt causae extrinsecae ; et per hoc patet, quod non oportet medium in demonstratione esse causam intrinsecam rei.

Ad probationem neganda est haec consequentia : Demonstratio est ex propriis, et

Intrinsecis, quia hoc medium est falsum, scilicet, Omnia propria sunt intrinseca.

Ad aliud, quod causa formalis non est totum esse rei; licet sit perfectio totius esse, quia quod quid est in se non includit solum formam, sed etiam formam et materiam, non quamcumque: sed materiam pertinentem ad speciem.

Ad aliud, quod duplex est materia ; materia pertinens ad individuum, et materia pertinens ad speciem, per Aristotelem in 7. Materia pertinens ad individuum non est medium in demonstratione, sed materia pertinens ad speciem, et ista necessaria est.

Ad aliud, quod passio propriissime dicta cognoscitur in composito ratione formae, et non ratione materiae. Aliqua tamen passio cognoscitur de composito ratione materiae ; sed illa non debet dici passio ita propriissime.

Ad aliud, quod definitio materialis demonstrari potest per definitionem formalem, et respectu illius posterior est, et mediata mediatione causae; quia non ita prima,nec perfecta ; respectu tamen alicujus passionis potest esse causa immediata, et prima. Unde quod sit prius, et posterius respectu diversorum, non est inconveniens.