223

ἁπλῶς τε ἐχαρίσατο ἑκάτῳ τῶν ἀνθρώπων τό κατ᾿ ἀξίαν δώρημα καί πλεονέκτημά γε, ὡς οἶδε μόνος ὁ Θεός, ὁ τῶν ἁπάντων κτίστης, εἰς τό χρησίμως ἐνεργεῖν ἐν τῷ βίῳ ἀρρήτως. ∆ιό πρός τέχνην ἕκαστος οὐχ οἵαν αὐτός θέλει, ἀλλά πρός οἵαν ἔκτισται, ἐπιτηδείως ἔχει, καί πρός αὐτήν διάκειται προσφυῶς καί οἰκείως, καί ἴδοις ἄν τόν πλευστικόν εὐτέχνως τά πελάγη θαλάσσης διαπλέοντα καί τερπόμενον μᾶλλον ὑπέρ τόν ἵππῳ σοβαρῷ ἐφεζόμενον ἄνδρα καί γεωργόν γῆς αὔλακας τέμνοντα τῷ ἀρότρῳ, τό ζεῦγός τε ό τῶνβοῶν τῶν συνεργαζομένων πολύ κρεῖσσον νομίζοντα βασιλικοῦ τετρώρου, ὅθεν καί χαίρει ταῖς χρησταῖς κατεντρυφῶν ἐλπίσιν. Ὁ στρατιώτης πάλιν δέ ἑαυτόν ὑπέρ πάντας γεωργούς τε καί πλευστικούς καί χειροτέχνας μείζω ἡγεῖται καί ὡς ἔνδοξος ἐναβρύνεται τρέχων ἐπί σφαγήν καί θάνατον ἄωρον καταλύσαι. Οὗτος οὖν οὐκ ἀνέξεται κώπην ὅλως ἐλάσαι, οὐδέ κρατῆσαι δίκελλαν, οὐδέ τέκτων γενέσθαι, οὐ ναύτης οὐδέ γεωργός, οὐ γεηπόνος εἶναι αἱρήσεται˙ ἀλλ᾿ ἕκαστος, πρός ὅ, καθάπερ εἶπον, τό ἐνεργεῖν ἀπό Θεοῦ ἔλαβεν, ἐνεργήσει, (395) ἄλλως δέ οὐ δυνήσεται ἄνθρωπος ἐν τῷ βίῳ ὅλως τι διαπράξασθαι ἤ τήν ἀρχήν θελῆσαι. Ἰδού γάρ, αὖθις λέγω σοι ἅπερ καί πρῴην εἶπον˙ ὥσπερ οὐκ ἔξεστί ποτε τῶν εἰρημένων πάντων ἐργαλεῖον ἀφ᾿ ἑαυτόῦ κινηθῆναι πρός πρᾶξιν ἤ ἐνεργῆσαί τι ἄνευ χειρός ἀνθρώπου, τοῦ αἴροντος καί δι᾿ αὐτοῦ κατασκευάζοντός τι, οὕτως οὐδέ ὁ ἄνθρωπος ἄνευ χειρός τῆς θείας ἐννοῆσαί τι δύναται ἀγαθόν ἤ ποιῆσαι. Ἰδού γάρ, ὁ τεχνίτης με κατεσκεύασε Λόγος, οἷον αὐτός ἠθέλησε καί ἔθηκεν ἐν κόσμῳ. Πῶς οὖν, εἰπέ, δυνήσομαι φρονῆσαι ἤ ποιῆσαι ἤ ὅλως ἐνεργῆσαί τι θείας ἰσχύος ἄνευ; Ὁ νοῦν μοι χαρισάμενος, οἷον ἤθελε πάντως, αὐτός καί δίδωσι φρονεῖν ὅσα συμφέρειν οἶδε, καί ἐνεργεῖν παρέχει μοι δύναμιν, ἅπερ θέλει. Εἰ οὖν αὐτά ποιήσαιμι πλείονα πάντως δώσει, καί τελεώτερα φρονεῖν παράσχει φιαλνθρώπως˙ εἰ δέ καταφρονήσαιμι καί αὐτῶν τῶν ὀλίγων τῶν καταπιστευθέντων μοι, τήν στέρησιν δικαίως ὄντως καθυποστήσομαι παρά Θεοῦ τοῦ δόντος καί ἄπρακτος γενήσομαι, ἄχρηστον ἐργαλεῖον, ὡς μή θελήσας ἐντολάς ἐργάσαθαι τοῦ κτίστου, ἀλλ᾿ ὀκνηρίᾳ ἐμαυτόν ἐκδούς καί ῥαθυμίᾳ˙ καί διά τοῦτο ἔρρμμαι τῶν χειρῶν τοῦ ∆εσπότου, ἀπειθείᾳ τῇ πρός αὐτόν καί ἀνυποταξίᾳ