Lectio 2

Postquam apostolus mandavit quos salutarent hic ostendit eis quos debeant vitare.

Et circa hoc tria facit.

Primo docet quos debeant vitare; secundo rationem assignat, ibi huiusmodi enim, etc.; tertio promittit eis divinum auxilium ad hoc implendum, ibi deus autem pacis, etc..

Et quia illi quos vitari volebat fraudulenter incedebant decipientes sub specie pietatis, secundum illud Matth. VII, 15: veniunt ad vos in vestimentis ovium, intrinsecus autem sunt lupi rapaces; ideo, primo, inducit eos ad cautelam habendam, dicens rogo autem vos, fratres, ut observetis eos qui dissensiones et offendicula praeter doctrinam quam vos didicistis, faciunt.

Ubi, primo, considerandum est quod observare, nihil aliud est quam diligenter considerare, quod quidem quandoque in bono sumitur, quandoque in malo.

In malo quidem sumitur, quando aliquis diligenter considerat conditionem et processum alicuius ad nocendum, secundum illud Ps. XXXVI, 12: observabit peccator iustum et stridebit super eum dentibus suis. Et Lc. XIV, V. 1 dicitur: et ipsi observabant eum.

In bono autem accipitur, uno modo, quando quis considerat praecepta dei ad faciendum.

Ex. XXIII, 21: observa igitur et audi vocem eius. Alio modo quando diligenter considerat bonos ad imitandum, secundum illud Phil. III, 17: imitatores mei estote, fratres, et observate eos qui ita ambulant, sicut habetis formam nostram.

Tertio observantur mali ad cavendum, et ita accipitur hic.

Erant enim quidam ad fidem conversi ex Iudaeis, qui praedicabant legalia esse observanda, et ex hoc, primo, quidem in ecclesia sequebantur dissensiones et sectae, dum quidam eorum errori adhaererent, alii vero in vera fide persisterent. Gal. V, 20: dissensiones, sectae, etc.. Secundo sequebantur offendicula et scandala, de quibus supra XIV actum est, dum quidam alios iudicarent, et alii alios spernerent, qui dissensiones et offendicula faciunt. Is.

C. LVII, 14: auferte offendicula de medio populi mei. Dicit autem praeter doctrinam quam vos didicistis a veris christi apostolis, ut ostendat quod huiusmodi dissensiones et scandala ex falsitate doctrinae proveniebant.

Gal. I, 9: si quis vobis evangelizaverit praeter id quod accepistis, anathema sit.

Secundo, monet ut cogniti vitentur, dicens et declinate ab illis, id est eorum doctrinam et consortia fugiatis. Ps. Cxviii, V. 115: declinate a me, maligni, et scrutabor mandata dei mei.

Deinde cum dicit huiusmodi enim, etc., assignat eius quod dixerat duas rationes, quarum prima sumitur ex parte eorum quos vult vitari.

Et primo describit eorum intentionem, dicens huiusmodi enim homines non serviunt christo domino, sed suo ventri. Non enim praedicabant propter gloriam christi, sed propter quaestum, ut suum ventrem implerent.

Phil. III, 18: multi ambulant quos saepe dicebam vobis, nunc autem et flens dico, inimicos crucis christi, quorum deus venter est.

Secundo describit eorum deceptionem, dicens et per dulces sermones seducunt corda innocentium, id est, simplicium et imperitorum.

Prov. XIV, 15: innocens credit omni verbo. Per dulces sermones in quibus sanctitatem praetendunt, secundum illud Ps. XXVII, V. 3: qui loquuntur pacem cum proximo suo, mala autem in cordibus eorum. Et benedictiones, quibus scilicet benedicunt et adulantur illis qui eos sequuntur. Is. III, V. 12: popule meus, qui beatum te dicunt, ipsi te decipiunt. Mal. II, 2: maledicam benedictionibus vestris.

Secundam rationem assignat ex conditione Romanorum, qui faciles se exhibebant ad sequendum bonum et malum.

Unde primo commendat eos de facilitate ad bonum, dicens vestra enim obedientia, qua de facili fidei obedistis, in omni loco divulgata est, propter dominium quod tunc Romani obtinebant super alias nationes. Unde quod a Romanis fiebat, de facili divulgabatur ad alios. Supra I, 8: fides vestra in universo mundo annuntiatur. Gaudeo igitur in vobis, quia scilicet fidei obedistis, et hoc in charitate, de qua dicitur I Cor. XIII, 6 quod non gaudet super iniquitate, congaudet autem veritati.

Secundo reddit eos cautos contra malum, dicens sed volo vos esse sapientes in bono, ut scilicet ei quod bonum est inhaereatis, I Thess. Ult.: quod bonum est tenete; et simplices in malo, ne scilicet per aliquam simplicitatem declinetis ad malum, ut talis sit vobis simplicitas, quod nullum decipiatis in malum. Matth. X, 16: estote prudentes sicut serpentes, et simplices sicut columbae.

E converso de quibusdam dicitur Ier. IV, 22: sapientes sunt ut faciant mala, bene autem facere nesciunt.

Deinde cum dicit deus autem pacis, etc., promittit eis divinum auxilium contra huiusmodi deceptores.

Et primo ponitur promissio, cum dicit deus autem pacis, scilicet auctor, qui dissensiones odit quas isti faciunt, conteret Satanam, id est, diabolum qui per istos pseudoapostolos vos decipere conatur, sub pedibus vestris, quia scilicet per vestram sapientiam eum vincetis. Et hoc fiet velociter, scilicet in adventu meo. Lc. X, 19: ecce dedi vobis potestatem calcandi supra serpentes et scorpiones et omnem virtutem inimici. Mal.

Ult.: calcabitis impios, cum fuerint sicut cinis sub planta pedum vestrorum.

Secundo ponitur oratio ad hoc obtinendum, cum dicit gratia domini nostri iesu christi sit vobiscum, quae scilicet sufficit ad vos tuendos. II Cor. XII, 9: sufficit tibi gratia mea.

Deinde cum dicit salutat vos, etc., salutat eos ex parte aliorum, dicens salutat vos timotheus adiutor meus, scilicet in praedicatione evangelii. I Cor. IV, 17: misi ad vos timotheum, qui est filius meus charissimus et fidelis, etc.. Addit autem et Lucius et Iason et sosipater, cognati mei, qui Iudaei erant, scilicet vos salutant.

Erat autem quidam notarius Pauli nomine tertius, cui Paulus concessit ut ex sua persona Romanos salutaret. Unde subditur ego tertius qui scripsi hanc epistolam, saluto vos in domino.

Deinde dicit salutat vos caius hospes, cui scribitur ioannis tertia canonica, in qua commendatur de charitate, quam exhibebat sanctis. Et universa ecclesia, scilicet quae erat in domo eius congregata, vel quae erat in illa provincia. Deinde dicit salutat vos erastus, arcarius civitatis, qui scilicet custodiebat arcam communem, id est communes redditus civitatis, et quidam frater, id est, fidelis, nomine quartus.

Deinde salutat eos ex parte sua, dicens gratia domini nostri iesu christi sit cum omnibus vobis. Amen.

Et finit epistolam cum gratiarum actione, dicens ei autem, scilicet deo qui est trinitas, qui potens est vos confirmare, I Petr. Ult.: modicum passos ipse perficiet, confirmabit solidabitque. Et hoc in fide quae est iuxta evangelium meum id est secundum evangelium quod ego praedico. I cor.

C. XV, 11: sive ego, sive illi sic praedicavimus et sic credidistis. Et etiam secundum praedicationem iesu christi, qui primo evangelium praedicavit, secundum illud hebr.

C. II, 3: quae cum initium accepisset enarrari per dominum. Unde Matth. IV, 23 dicitur, quod circuibat iesus praedicans evangelium regni.

Subditur autem, in revelatione mysterii, id est, secreti, quod quidem potest referri ad id quod dixerat iuxta evangelium meum; vel quia in ipso evangelio revelatur secretum incarnationis divinae, secundum illud supra I, 17: iustitia dei revelatur in eo; vel quia ipsi apostolo est evangelium revelatum.

I Cor. II, 10: nobis autem revelavit deus per spiritum suum. De hoc autem secreto dicitur Is. XXIV, 16: secretum meum mihi.

Vel potest melius hoc referri ad hoc quod dixerat confirmare, quasi dicat: deus potest vos confirmare in evangelio meo et praedicatione, et hoc secundum revelationem mysterii, id est, secreti, scilicet de conversione gentium, sicut habetur Eph. III, 8 s.: mihi autem omnium sanctorum minimo data est gratia haec in gentibus, illuminare omnes quae sit dispensatio sacramenti, etc..

Unde et ipse subdit temporibus aeternis, quia videlicet occultum erat apud homines quod gentes essent convertendae ad fidem. Vocat autem haec tempora aeterna quasi diu durantia, quia a principio mundi hoc fuit occultum, sicut et in Ps. Lxxv, 4 dicitur: illuminans tu mirabiliter a montibus aeternis.

Et potest dici quod tempora aeterna dicuntur ipsa aeternitas, de qua dicitur Is. LVII, V. 15: excelsus et sublimis habitans aeternitatem, ut sicut simplex dei essentia per quamdam similitudinem dimensionibus corporalibus describitur, secundum illud iob c. XI, 9: longior terra mensura eius et latior mari, ita et simplex eius aeternitas per tempora aeterna designatur, inquantum omnia tempora continet.

Subdit autem quod, scilicet mysterium, nunc patefactum est, de conversione gentium, per Scripturas prophetarum, id est, secundum quod prophetae praedixerunt, ut patuit supra XV. Unde ad eph.

C. III, 5 s. Dicitur: aliis generationibus non est agnitum filiis hominum, sicut nunc manifestum est sanctis apostolis eius et prophetis in spiritu esse gentes cohaeredes, etc..

Est autem patefactum per operis impletionem ex praecepto dei. Unde secundum praeceptum aeterni dei, qui scilicet aeterno proposito ea quae vult temporaliter facit, quod quidem praeceptum dei ad obeditionem fidei est in cunctis gentibus, id est, ut omnes gentes obediant fidei. Supra I, 5: ad obedientiam fidei in omnibus gentibus.

Si autem loquamur de mysterio incarnationis, sic construenda est littera: mysterii, inquam, temporibus aeternis taciti, quia antea non erat ita manifestum. Quod, inquam, mysterium nunc patefactum est per Scripturas prophetarum, qui hoc praedixerunt secundum praeceptum aeterni dei, qui voluit mysterium incarnationis patefieri, et hoc ad obedientiam fidei in cunctis gentibus. Mysterii, inquam, licet taciti apud homines, tamen cogniti soli deo sapienti, quia ipse solus hoc cognovit et quibus hoc voluit revelare, quia, ut dicitur I Cor. II, 11: quae sunt dei, nemo novit nisi spiritus dei. Vel potest intelligi de eo qui solus est sapiens, scilicet per essentiam, sicut dicitur matth.

C. XIX, 17, et Mc. X, 18: nemo bonus, nisi solus deus. Nec excluditur per hoc filius, quia eadem est perfectio totius trinitatis, sicut e converso dicitur: nemo novit patrem nisi filius, Matth. XI, 27. Non excluditur pater a notitia sui ipsius.

Subdit autem per iesum christum; quod non sic intelligendum, quod deus pater sit sapiens per iesum christum; quia cum deo sit idem sapere quod esse, sequeretur quod pater esset per filium, quod est inconveniens; sed hoc referendum est ad hoc quod supra dixerat: nunc patefactum est, scilicet per iesum christum.

Cui, iesu christo, est honor et gloria, per reverentiam totius creaturae, secundum illud Phil. II, 10: in nomine iesu omne genu flectatur.

Et gloria, scilicet quantum ad plenam divinitatem, sicut ibi subditur: et omnis lingua confiteatur quia dominus iesus christus in gloria est dei patris. Et hoc non ad tempus, sed in saecula saeculorum. Hebr.

C. Ult.: iesus christus heri et hodie, ipse in saecula.

Addit autem ad confirmationem veritatis: amen.

Vel potest sic construi: cogniti soli sapienti deo, cui per iesum christum est gloria, qui deum glorificavit, secundum illud Io. XVII, 4: ego clarificavi te super terram.

Est autem advertendum quod haec constructio est defectiva, et est sic supplenda: ei qui potest, etc., sit honor et gloria per iesum christum, cui est honor et gloria. Si autem non sit ibi ly cui, erit constructio plana.