Lectio 3

Postquam ostendit apostolus Iudaeos et gentiles aequales esse quantum ad statum culpae praecedentis, hic ostendit eos aequales quantum ad statum gratiae subsequentis.

Et circa hoc tria facit.

Primo ostendit propositum; secundo ostendit quoddam quod supposuerat, ibi an Iudaeorum deus tantum? tertio respondet obiectioni, ibi legem ergo destruimus? circa primum tria facit.

Primo proponit quod intendit; secundo manifestat propositum, ibi non est distinctio; tertio infert conclusionem intentam, ibi ubi est ergo gloriatio tua? circa primum tria facit.

Primo proponit habitudinem iustitiae ad legem; secundo assignat causam iustitiae, ibi iustitia autem dei; tertio assignat huiusmodi iustitiae communitatem, ibi in omnes, etc..

Ponit autem primo duplicem comparationem seu habitudinem iustitiae ad legem.

Primo quidem quia non est ex lege causata.

Et hoc est quod dicit: dictum est quod olim per opera legis non poterat esse iustitia dei, vel quia ipse iustus est adimplens promissa de iustificatione hominum. Infra c. XV, 8: dico enim christum ministrum fuisse circumcisionis propter veritatem dei.

Vel potius iustitia dei, qua aliquis iustificatur a deo, de qua dicitur infra X, 3: ignorantes dei iustitiam.

Haec, inquam, dei iustitia, nunc, id est tempore gratiae, manifestata est, tum per christi doctrinam, tum per eius miracula, tum etiam per facti evidentiam, inquantum evidens est multos esse divinitus iustificatos.

Et hoc sine lege, scilicet causante iustitiam.

Gal. V, 4: evacuati estis a christo, qui in lege iustificamini, a gratia excidistis. Is.

C. LVI, 1: prope est salus mea ut veniat, et iustitia mea ut reveletur.

Et ne aliquis credat hanc iustitiam legi esse contrariam, secundo, ponit aliam habitudinem iustitiae ad legem cum dicit testificata a lege et prophetis.

Lex quidem christi iustitiam testificata est praenunciando et praefigurando: Io. V, 46: si crederetis Moysi, forsitan et mihi crederetis, de me enim ille scripsit, et etiam per effectum, quia, cum ipsa iustificare non posset, testimonium perhibebat aliunde quaerendam esse iustitiam.

Prophetae autem testificati sunt eam praenunciando.

Act. X, 43: huic omnes prophetae testimonium perhibent.

Consequenter autem assignat causam huius iustitiae, et dicit iustitia autem dei est per fidem iesu christi, id est quam ipse tradidit. Hebr. XII, 2: aspicientes in auctorem fidei, etc.. Vel etiam quae de ipso habetur.

Infra X, 9: quia si confitearis in ore tuo dominum iesum, et in corde tuo credideris quod deus illum suscitavit a mortuis, salvus eris.

Dicitur autem iustitia dei esse per fidem iesu christi, non ut quasi per fidem mereamur iustificari, quasi ipsa fides ex nobis existat et per eam mereamur dei iustitiam, sicut pelagiani dixerunt, sed quia in ipsa iustificatione qua iustificamur a deo, primus motus mentis in deum est per fidem. Accedentem enim ad deum oportet credere, ut dicitur Hebr. XI, 6. Unde et ipsa fides quasi prima pars iustitiae est nobis a deo. Eph. II, 8: gratia estis salvati per fidem, etc..

Haec autem fides ex qua est iustitia, non est fides informis, de qua dicitur Iac. II, 26: fides sine operibus mortua est, sed est fides per charitatem formata, de qua dicitur gal.

V, 6: nam in christo iesu neque circumcisio aliquid valet sine fide, per quam in nobis habitat christus. Eph. III, 17: habitare christum per fidem in cordibus vestris, quod sine charitate non fit. I Io. IV, 16: qui manet in charitate, in deo manet, et deus in eo. Haec est etiam fides de qua dicitur Act. XV, 9: fide purificans corda eorum, quae quidem purificatio non fit sine charitate. Prov. X, 12: universa delicta operit charitas.

Et ne aliquis dicere per hanc fidem solos Iudaeos iustificari, tertio, ostendit communitatem huius iustitiae, cum subdit in omnes, scilicet ista iustitia est in corde, non carnalibus observantiis, de quibus dicitur Hebr. IX, 10, quod carnales observantiae erant ad iustificationem carnis, usque ad tempus correctionis impositae. Et super omnes, quia videlicet facultatem humanam ac merita excedit. II Cor. III, 5: non quod sufficientes simus cogitare.

Addit autem qui credunt in eum, quod pertinet ad fidem formatam, per quam homo iustificatur, ut dictum est.

Deinde cum dicit non est enim distinctio, manifestat quod dixerat, et primo quantum ad communitatem iustitiae; secundo, quantum ad causam eius, ibi iustificati gratis; tertio, quantum ad manifestationem ipsius, ibi ad ostensionem.

Dicit ergo primo: dictum est, iustificatio dei est in omnes et super omnes qui credunt in christum, non enim est, quantum ad hoc, distinctio inter Iudaeum et gentilem. Col. III, 11: in christo iesu non est gentilis et Iudaeus, scilicet distinctionem aliquam habens, quasi Iudaeus non indigeat iustificari a deo sicut gentilis. Omnes enim peccaverunt, sicut supra ostensum est. Is.

C. LIII, 6: omnes nos quasi oves erravimus, et per hoc egent gloria dei, id est, iustificatione quae in gloriam dei cedit. Non autem sibi debet homo hanc gloriam adscribere.

Ps. Cxiii, 1: non nobis, domine, non nobis, sed nomini tuo da gloriam. Ps. Lxv, 2: date gloriam deo.

Sic igitur quia omnes peccaverunt, et ex se iustificari non possunt, restat ut per aliam causam iustificentur, quam consequenter ostendit subdens iustificati.

Ubi primo ostendit, quod huiusmodi iustificatio est sine lege, id est, quod non est ex operibus legis, cum dicit iustificati gratis, id est, absque merito praecedentium operum. Is. LII, 3: gratis venumdati estis, et sine argento redimemini. Et hoc per gratiam ipsius, scilicet dei, cui ex hoc debetur gloria. I Cor. XV, 10: gratia dei sum id quod sum.

Secundo ostendit quae sit causa iustificationis. Et primo ponit ipsam causam, cum dicit, per redemptionem ut enim dicitur Io. VIII, 34: qui facit peccatum, servus est peccati: ex qua quidem servitute homo redimitur si pro peccato satisfaciat.

Sicut si aliquis ob culpam commissam obnoxius esset regi ad solvendam pecuniam, ille eum redimere diceretur a noxa, qui pro eo pecuniam solveret. Haec autem noxa ad totum humanum genus pertinebat, quod erat infectum per peccatum primi parentis. Unde nullus alius pro peccato totius humani generis satisfacere poterat, nisi solus christus qui ab omni peccato erat immunis.

Unde subdit quae est in christo iesu.

Quasi dicat: in alio non poterat nobis esse redemptio. I Petr. I, 18: non corruptibilibus auro vel argento.

Secundo, ostendit unde ista redemptio efficaciam habuit cum dicit quem proposuit deus propitiatorem.

Ex hoc enim christi satisfactio efficaciam ad iustificandum habuit, et ad redimendum, quia eum deus ad hoc ordinaverat secundum suum propositum, quod designat cum dicit quem proposuit deus propitiatorem. Eph.

C. I, 11: qui operatur omnia secundum consilium voluntatis suae.

Vel proposuit. Id est pro omnibus posuit, ut quia humanum genus non habebat unde satisfacere posset, nisi ipse deus eis redemptorem et satisfactorem daret. Ps. Cx, 9: redemptionem misit dominus populo suo.

Et sic, dum satisfaciendo, nos redimit a noxa peccati, deum peccatis nostris propitium facit, quod petebat Psalmista dicens: propitius esto peccatis nostris: et ideo dicit eum propitiatorem. I io.

C. II, 2: propitiatio. In cuius figura, Ex. XXV, V. 17, mandatur quod fiat propitiatorium, id est quod christus ponatur super arcam, id est, ecclesiam.

Tertio, ostendit per quos redemptionis effectus ad nos perveniat, cum dicit per fidem in sanguine eius, id est, quae est de sanguine eius pro nobis effuso.

Ut enim pro nobis satisfaceret, congruebat ut poenam mortis pro nobis subiret, quam homo per peccatum incurrerat, secundum illud Gen. II, 17: quacumque die, etc..

Unde dicitur I Petr. III, 18: christus semel pro peccatis nostris mortuus est. Haec autem mors christi nobis applicatur per fidem, qua credimus per suam mortem mundum redemisse.

Gal. II, 20: in fide vivo filii dei, qui dilexit me, etc.. Nam et apud homines satisfactio unius alteri non valeret, nisi eam ratam haberet.

Et sic patet quomodo sit iustitia per fidem iesu christi, ut supra dictum est.

Sed quia etiam supra dixit iustitiam dei esse nunc manifestatam, agit consequenter de hac manifestatione, et, primo, tangit modum manifestationis, dicens ad ostensionem quasi dicat: hoc inquam factum est, ut iustificaremur per redemptionem christi et per fidem sanguinis eius, ad ostensionem iustitiae suae, id est ad hoc quod suam iustitiam deus ostenderet, et hoc propter remissionem praecedentium delictorum.

In hoc enim quod praecedentia delicta deus remisit, quae lex remittere non poterat, nec homines propria virtute ab eis se praecavere poterant, ostendit quod necessaria est hominibus iustitia, qua iustificentur a deo. Solum autem per sanguinem christi potuerunt remitti peccata non solum praesentia, sed praeterita, quia virtus sanguinis christi operatur per fidem hominis, quam quidem fidem habuerunt illi qui praecesserunt christi passionem, sicut et nos habemus. II Cor. IV, 13: habentes eumdem spiritum fidei credimus.

Unde et legitur aliter, ut dicatur propter remissionem delictorum quae sunt hominum praecedentium christi passionem. Unde dicitur Mich. Ult.: deponet iniquitates nostras et proiiciet, etc..

Secundo, ostendit tempus manifestationis eius, cum subdit in sustentatione dei ad ostensionem iustitiae eius in hoc tempore.

Quasi diceret: praecedentia delicta erant ante christi passionem in sustentatione dei quasi in quadam divina dei sustinentia: quia nec pro eis credentes et poenitentes damnat, nec ab eis totaliter reddit absolutos, ut scilicet, eis non obstantibus, possint introire in gloriam.

Vel, secundum aliam litteram, potest intelligi quod ipsi sancti patres erant in sustentatione dei, quia detinebantur in Limbo, non quidem patientes poenam sensibilem, sed expectantes introire in gloriam per christi passionem. Eccli. II, 3: sustine sustentationes dei. Ad hoc, inquam, praecedentia delicta vel praecedentes patres erant in sustentatione dei, ad ostensionem scilicet iustitiae eius in hoc tempore, id est, ut in hoc tempore gratiae suam iustitiam perfecte ostenderet, plenam remissionem peccatorum tribuendo.

Ps. Ci, 14: venit tempus, etc.. Et II Cor. VI, 2: ecce nunc tempus acceptabile, etc.. Et hoc est quod supra dixerat nunc esse iustitiam dei manifestatam.

Oportuit autem ut praecedentia peccata usque ad hoc tempus essent in dei sustentatione, ut primo convinceretur homo de defectu scientiae, quia tempore legis naturae in errores et turpia peccata incidit, et etiam defectu potentiae, quia post legem scriptam, quae fecit cognitionem peccati, adhuc homo per infirmitatem peccavit.

Tertio, ostendit quod per remissionem peccatorum dei iustitia ostendatur, sive accipiatur dei iustitia, qua ipse est iustus, sive qua alios iustificat.

Unde subdit ut sit ipse iustus, id est ut per remissionem peccatorum deus appareat esse iustus in se ipso, tum quia remittit peccata sicut promiserat, tum quia ad iustitiam dei pertinet quod peccata destruat, homines ad iustitiam dei reducendo. Ps. X, 8: iustus dominus et iustitias dilexit.

Et etiam ut sit iustificans eum, qui est ex fide iesu christi, id est, qui per fidem iesu christi accedit ad deum. Hebr. XI, 6: accedentem enim ad deum oportet credere.