Lectio 2

Descripta persona scribentis, hic commendatur negotium sibi commissum scilicet evangelium, cuius, in praemissis, duplex commendatio posita est, quarum una pertinet ad utilitatem quam habet ex materia, quae significatur ex ipso evangelii nomine, ex quo datur intelligi quod in eo bona annuntientur; alia vero ex auctoritate quam habet ex parte auctoris quae est expressa in eo quod dictum est dei.

Utramque ergo commendationem prosequitur apostolus: primo quidem illam quae est ex parte auctoris, secundo illam quae est ex parte materiae, ibi de filio suo.

Circa primum commendatur evangelium quadrupliciter.

Primo quidem ex antiquitate quod fuit necessarium contra Paganos qui evangelio detrahebant quasi post longa tempora subito eius praedicatio esset exorta. Et ad hoc excludendum dicit quod ante, quia licet ex tempore certo praedicari inceperit, ante tamen pronuntiatum fuit divinitus. Is. Lxviii, V. 5: antequam venirent indicavi tibi.

Secundo, ex eius firmitate quae designatur in hoc quod dicit promiserat, quia ipse ante promisit qui non mentitur. Act. XIII, 32: nos vobis annuntiamus eam quae ad patres nostros repromissio facta est.

Tertio, ex dignitate ministrorum sive testium cum dicit per prophetas, quibus ante fuerat revelata quae sunt completa circa verbum incarnatum. Amos III, 7: non faciet dominus deus verbum, scilicet incarnari, nisi revelaverit secretum ad servos suos prophetas.

Act. X, 43: huic omnes prophetae, etc..

Signanter autem dicit suos. Sunt enim aliqui prophetae spiritu humano loquentes, secundum illud Ier. XXIII, 16: visionem cordis sui loquuntur non de ore domini. Unde dicit ad titum I, 12: dixit quidam ex illis proprius illorum propheta. Sunt etiam quidam prophetae Daemonum qui immundo spiritu inspirantur, sicut prophetae quos interfecit elias, ut dicitur III Reg. XVIII, 40.

Sed prophetae dei dicuntur qui divino spiritu inspirantur. Ioel II, 28: effundam de spiritu meo, etc..

Quarto, ex modo tradendi quia non solum sunt huiusmodi promissa verbo edicta, sed litteris scripta, unde dicit in Scripturis.

Hab. II, 2: scribe visum et explana illum. Non autem consueverunt scribi nisi magna quae sunt digna memoria et quae oportet ad posteros devenire. Et ideo ut Augustinus dicit, XVIII de civitate dei, tunc inceperunt scribi prophetiae de christo per Isaiam et Oseam, quando Roma est edita sub cuius imperio christus erat nasciturus et fides eius gentibus praedicanda. Io. V, 39: scrutamini Scripturas, etc..

Addit autem sanctis, ad differentiam Scripturarum gentilium. Dicuntur autem sanctae, primo quidem, quia, ut dicitur II Petr. I, 21: spiritu sancto inspirati, II Tim. III, 16: omnis Scriptura divinitus inspirata; secundo quia sancta continent, Ps.: confitemini memoriae sanctificationis eius; tertio quia sanctificant; unde Io. XVII, 17: sanctifica eos in veritate.

Sermo tuus veritas est. Unde dicitur I mach.

C. XII, 9: habentes solatio sanctos libros qui in manibus, etc..

Secundo, prosequitur commendationem quae sumitur ex bonis in evangelio denuntiatis, quae pertinent ad materiam evangelii, quae est christus, quem quidem commendat tripliciter: primo quidem ex origine, secundo ex dignitate sive virtute, ibi qui praedestinatus.

Tertio ex liberalitate, ibi per quem accepimus.

Originem autem christi describit dupliciter.

Primo quidem aeternam cum dicit de filio suo, in quo excellentiam evangelii designavit.

Nam mysterium generationis aeternae ante erat valde absconditum unde Salomon dicit quod nomen eius et nomen filii eius si nosti? sed in evangelio patris testimonio est declaratum. Matth.

C. XVII, 5: hic est filius meus dilectus.

Convenienter autem filius dei materia sanctarum Scripturarum esse dicitur, quae divinam sapientiam exponunt secundum illud Deut. IV, 6: haec est sapientia vestra et intellectus coram populis.

Filius autem dicitur esse verbum et sapientia genita, I Cor. I, 24: christum dei virtutem et dei sapientiam.

Sed circa hanc filiationem tripliciter aliqui erraverunt.

Quidam enim dixerunt eum filiationem habere adoptivam, sicut Photinus qui posuit christum initium sumpsisse ex maria virgine quasi hominem purum, qui, per vitae meritum, ad hanc celsitudinem pervenit ut, prae ceteris sanctis, filius dei diceretur.

Sed secundum hoc christo non competeret descensus ad humanitatem sed magis ascensus ad divinitatem contra id quod dicitur io.

C. VI, 51: descendi de caelo.

Quidam vero posuerunt huiusmodi filiationem solummodo nuncupativam sicut Sabellius dixit ipsum patrem incarnatum et ex hoc filium nominari, ita quod eadem sit persona et solum nomina sint diversa.

Sed secundum hoc non competeret filio mitti a patre quod falsum est cum ipse dicat, Io. VI, 38, se descendisse ut faciat voluntatem eius qui misit eum.

Alii vero posuerunt, sicut Arius, huiusmodi filiationem esse creatam ita quod filius dei sit excellentissima creatura ex nihilo tamen producta postquam prius non fuerat.

Sed secundum hoc omnia non essent per ipsum facta, contra id quod dicitur Io. I, 3.

Oportet enim esse non factum per quem facta sunt omnia.

Et haec tria excluduntur per hoc quod signanter addit suo, id est proprio et naturali. Dicit enim Hilarius: hic verus et proprius est filius origine et non adoptione, veritate, non nuncupatione, nativitate, non creatione; procedit enim a patre sicut verbum a corde, quod pertinet ad eandem naturam praesertim in deo, in quo non potest aliquid accidentaliter advenire. Unde ipse dicit Io. X, 30: ego et pater unum sumus. Quod dicit unum liberat te ab Ario; quod dicit sumus liberat a Sabellio, ut Augustinus dicit.

Secundo tangit temporalem originem cum dicit qui factus est.

Ubi statim videntur patrocinium sui erroris assumere tres praedicti errores per hoc quod dicit qui factus est ei. Non enim confitentur aeternum sed factum. Sed per ea quae adduntur tollitur eorum intentio.

Quia enim dicit qui factus est ei, excludit dictum Sabellii. Non enim potest esse filius factus patri si sit eadem persona cum ipso, sed per incarnationem erit filius virginis.

Quod vero subdit ex semine David, tollit intentionem Photini. Si enim per adoptionem esset factus dei filius non diceretur factus esse ex semine David sed magis ex spiritu, scilicet qui est spiritus adoptionis filiorum, ut dicitur Rom. VIII, 15, et ex semine dei, ut dicitur I Io. III, 9.

Quod vero sequitur secundum carnem, tollit intentionem Arii qui ponit eum factum non solum secundum carnem sed etiam secundum divinam naturam.

Est etiam considerandum ulterius quod circa ipsum incarnationis mysterium multipliciter aliqui erraverunt.

Nestorius enim posuit unionem verbi ad hominem esse factam solum secundum inhabitationem, scilicet prout filius dei hominem illum inhabitavit excellentius caeteris.

Manifestum est enim quod alia est substantia inhabitantis et inhabitati, sicut hominis et domus; secundum hoc ponebat aliam esse personam vel hypostasim verbi et hominis, ita quod alius esset, secundum personam, filius dei et alius filius hominis.

Sed hoc manifeste apparet falsum esse, per hoc quod apostolus, Phil. II, 7, unionem huiusmodi vocat exinanitionem. Pater autem et spiritus sanctus inhabitant homines secundum illud, Io. XIV, 23: ad eum veniemus et apud eum mansionem faciemus. Sequeretur igitur quod pater et spiritus sanctus essent exinaniti, quod est absurdum. Hoc ergo excluditur per hoc quod apostolus dicit de filio suo, qui, scilicet filius dei, est factus secundum carnem, id est habens carnem, ex semine David. Qui modus loquendi locum non haberet si haec unio facta esset solum secundum inhabitationem.

De aliis enim, quos verbum inhabitat, non dicitur quod verbum factum est hic vel ille, sed quod factum est ad ieremiam vel Isaiam.

In hoc ergo quod apostolus cum dixit: de filio suo, addidit qui factus est ei ex semine David, manifeste excludit errorem praedictum.

Rursus aliqui alii, licet duas personas non concedant in christo, concedunt tamen duas hypostases vel duo supposita quod in idem redit, quia nihil aliud est persona quam hypostasis et suppositum rationalis naturae. Cum ergo sit una solum hypostasis et unum suppositum in christo, quod est suppositum vel hypostasis verbi aeterni, non potest dici quod illa hypostasis sit facta filius dei, quia non incepit esse filius dei.

Et ideo non proprie dicitur quod homo sit factus deus vel filius dei. Sed tamen, si inveniatur ab aliquo doctore dictum exponendum est sic: factum est, ut homo esset deus.

Secundum hoc proprie dicitur dei filius factus est homo quia semper non fuit homo.

Et ideo legendum est quod hic dicitur ut ly qui accipiatur ex parte subiecti, ut sit sensus: qui, filius dei, factus est ex semine David; non autem ex parte praedicati, quia sensus esset quod aliquis existens ex semine David, factus est filius dei: quod non dicitur vere et proprie, sicut dictum est.

Fuerunt autem alii qui posuerunt unionem esse factam secundum conversionem verbi in carnem, sicut dicitur aer fieri ignis. Unde eutyches dixit quod etiam ante incarnationem fuerunt duae naturae, post incarnationem vero una.

Sed hoc est expresse falsum quia, cum deus sit immutabilis, secundum illud mal.

C. III, 6: ego deus et non mutor, non potest in aliquid aliud converti.

Unde cum dicitur factus est non intelligitur secundum conversionem sed secundum unionem, absque divina mutatione.

Potest enim aliquid de novo dici relative de aliquo absque eius immutatione, puta: aliquis, immobiliter sedens, fit dexter, per mutationem eius qui transfertur. Et sic deus dicitur ex tempore dominus vel creator per mutationem creaturae; et eadem ratione dicitur de novo factus, secundum illud Psalmi: domine refugium factus es nobis. Quia igitur unio relatio quaedam est, per mutationem creaturae deus dicitur de novo factus homo, scilicet unitum in persona humanae naturae.

Fuerunt enim et alii qui dixerunt animam christum non habuisse sed ibi fuisse verbum loco animae: scilicet Arius et Apollinaris.

Contra quos est illud Io. X, 18: nemo tollit animam meam. Quod vero dicitur secundum carnem non excluditur a christo anima, sed caro ponitur pro toto homine, secundum illud Is. XL, 5: videbit omnis caro, etc..

Quaeritur autem, cum nos confitemur christum natum ex virgine, quare apostolus dicat eum esse factum ex muliere.

Et dicendum quod illud nascitur quod naturali ordine producitur, sicut fructus ex arbore vel proles a parente. Quod autem ex voluntate agentis producitur, non secundum naturae ordinem, sicut domus ab artifice, non potest dici nasci, sed factum.

Quia igitur christus ex virgine processit naturali ordine quantum ad aliquid, scilicet quod conceptus est ex foemina, spatio novem mensium, dicitur natus; quia vero quantum ad aliquid, non naturali ordine, sed sola virtute divina processit, absque virili semine, dicitur factus. Eva autem dicitur ex Adam facta non nata, Isaac autem ex Abraham natus non factus.

Item, quare specialiter dicitur ex semine David et non ex semine Abrahae, cui promissio facta fuit de christo, secundum illud Gal. III, 16: Abrahae factae sunt promissiones.

Et dicendum est quod factum est ad dandam spem veniae peccatoribus, quia David peccator fuit ex cuius semine nascitur christus, Abraham vero iustus; ad commendandam etiam dignitatem regiam christi Romanis, regnum gentium tenentibus.

Excluditur etiam per verba ista triplex error Manichaeorum.

Primo quidem, quod dicunt non eumdem esse deum veteris testamenti et qui est pater domini nostri iesu christi, quod excluditur per hoc quod dicit apostolus: quod deus ante promiserat per prophetas suos de filio suo in Scripturis sanctis, scilicet: veteris testamenti.

Secundo vero, quod damnant Scripturas veteris testamenti, quas apostolus hic dicit sanctas. Non enim aliae Scripturae fuerunt sanctae ante evangelium.

Tertio, quod dicunt christum habuisse carnem phantasticam, quod excluditur per hoc quod dicit christum factum ex semine David secundum carnem ei, id est ad gloriam patris, secundum illud Io. VIII, 50: ego gloriam meam non quaero sed gloriam eius qui misit me.