Lectio 2

Praemissa admonitione, hic apostolus rationem assignat sumptam ex similitudine corporis mystici ad corpus naturale. Et primo in corpore naturali tangit tria. Primo quidem corporis unitatem, cum dicit sicut enim in uno corpore; secundo, membrorum pluralitatem, cum dicit multa membra habemus: est enim corpus humanum organicum ex diversitate membrorum constitutum; tertio officiorum diversitatem, cum dicit omnia autem membra non eumdem actum habent. Frustra enim esset membrorum diversitas, nisi ad diversos actus ordinarentur.

Deinde aptat haec tria ad corpus christi mysticum, quod est ecclesia. Eph. I, V. 22: ipsum dedit caput super omnem ecclesiam, quae est corpus eius.

Circa quod etiam tria tangit.

Primo quidem fidelium quasi membrorum multitudinem, cum dicit ita multi. Lc. XIV, V. 16: homo quidam fecit coenam magnam, et vocavit multos. Is. LIV, 1: multi filii desertae.

Quamvis enim sint pauci per comparationem ad infructuosam multitudinem damnatorum, secundum illud Matth. VII, 14: arcta est via quae ducit ad vitam, et pauci inveniunt eam, tamen absolute loquendo sunt multi. Apoc. VII, 9: post haec vidi turbam magnam, quam dinumerare nemo poterat.

Secundo tangit corporis mystici unitatem, cum dicit unum corpus sumus.

Eph. II, 16: ut reconciliet ambos in uno corpore, etc..

Huius autem corporis mystici est unitas spiritualis, per quam fide et affectu charitatis invicem unimur deo, secundum illud Eph. IV, 4: unum corpus, et unus spiritus.

Et quia spiritus unitatis a christo in nos derivatur, supra VIII, 9: si quis spiritum christi non habet, hic non est eius ideo subdit in christo, qui per spiritum suum, quem dat nobis, nos invicem unit et deo.

Io. XVII, 2 s.: ut sint unum in nobis, sicut et nos unum sumus.

Tertio tangit officiorum diversitatem ad utilitatem communem reductam, dicens singuli autem alter alterius membra.

Membrum enim quodlibet proprium actum habet et virtutem; inquantum ergo unum membrum sua virtute et actu alteri prodest, dicitur membrum alterius, sicut pes dicitur membrum oculi, inquantum oculum defert, et oculus dicitur membrum pedis, inquantum dirigit pedem. I Cor. XII, 2: non potest dicere oculus manui: opera tua non indigeo.

Ita etiam in corpore mystico ille qui accepit gratiam prophetiae, indiget illo qui accepit gratiam sanitatum, et ita est in omnibus aliis. Unde dum unusquisque fidelis secundum gratiam sibi datam alteri servit, efficitur alterius membrum. Gal. Ult.: alter alterius onera portate. I Petr. IV, 10: unusquisque sicut accepit gratiam in alterutrum illam administrantes.

Deinde, cum dicit habentes autem donationes, exequitur per partes monitionem, quam supra posuerat de sobrio et moderato gratiae usu. Et primo ponit gratiarum diversitatem, dicens: sumus, inquam, alter alterius membra, non secundum eamdem gratiam, sed habentes diversas donationes differentes, non ex diversitate meritorum, sed secundum gratiam quae data est nobis. I Cor. VII, 7: unusquisque proprium donum habet ex deo, unus quidem sic, alius vero sic. Matth. XXV, 14 s.: vocavit servos suos, et tradidit illis bona sua, et uni dedit quinque talenta, alii autem duo, alii vero unum.

Secundo docet diversarum gratiarum usum, et, primo, in rebus divinis, quantum ad cognitionem quidem, dicens: sive prophetia, quam habentes, utamur ea secundum rationem fidei.

Dicitur autem prophetia quaedam apparitio ex revelatione divina eorum quae sunt procul. Unde I Reg. IX, 9 dicitur: qui propheta hodie dicitur, vocabatur olim videns.

Sunt autem procul a cognitione nostra, secundum se quidem futura contingentia, quae propter defectum sui esse cognoscibilia non sunt; sed res divinae sunt procul a nostra cognitione, non secundum se, cum sint maxime cognoscibiles, quia, ut dicitur I Io. I, 5: deus lux est, et tenebrae in eo non sunt ullae, sed propter defectum intellectus nostri, qui se habet ad ea, quae sunt in seipsis manifestissima, sicut oculus noctuae ad lucem solis. Et quia unumquodque magis proprie dicitur tale, quod est secundum se tale, quam quod est est tale secundum aliud; inde est quod magis proprie dicuntur esse procul a cognitione nostra futura contingentia. Et propter hoc horum proprie est prophetia. Amos c. III, 7: non faciet dominus deus verbum, nisi revelaverit secretum suum. Dicitur tamen prophetia communiter etiam revelatio quorumcumque occultorum.

Hoc autem donum prophetiae, non solum fuit in veteri testamento, sed etiam in novo ioel II, 28: effundam de spiritu meo super omnem carnem, et prophetabunt filii vestri. Dicuntur etiam prophetae in novo testamento, qui prophetica dicta exponunt, quia sacra Scriptura eodem spiritu interpretatur quo est condita. Eccli. XXIV, 46: adhuc doctrinam quasi prophetiam effundam.

Ordinatur autem prophetiae donum, sicut et aliae gratiae gratis datae, ad fidei aedificationem. I Cor. XII, 7: unicuique datur manifestatio spiritus ad utilitatem.

Hebr. II, 3 s.: confirmata est, scilicet doctrina fidei, contestante deo signis et prodigiis, et variis virtutibus, et spiritus sancti distributionibus.

Et ideo prophetia est utendum secundum rationem fidei, id est non in vanum sed ut per hoc fides confirmetur, non autem contra fidem. Unde dicitur Deut. XIII, V. 1: si surrexerit in medio tui propheta, et dixerit tibi: eamus, et sequamur deos alienos; non audies verba prophetiae illius, quia scilicet prophetizat contra rationem fidei.

Quantum ad sacramenta ministranda subdit sive ministerium in ministrando, id est, si quis accepit gratiam vel officium ministerii, puta ut sit episcopus vel sacerdos, qui dicuntur ministri dei. Is.

C. Lxi, 6: vos sacerdotes domini vocabimini, ministri dei nostri: dicetur vobis, exequatur illud diligenter exequendo in ministrando, II Tim. IV, 5: ministerium tuum imple.

Secundo tangit ea quae pertinent ad res humanas, in quibus potest aliquis alteri subvenire. Primo quidem quantum ad cognitionem vel speculativam vel practicam.

Quantum ergo ad speculativam primo dicit sive qui docet, id est qui habet officium vel gratiam docendi, utatur doctrina, id est ut studiose et fideliter doceat. Iob IV, 3: ecce docuisti plurimos. Matth. Ult.: euntes docete omnes gentes.

Quantum autem ad cognitionem practicam subdit qui exhortatur, id est qui habet officium vel gratiam exhortandi homines ad bonum, utatur illo in exhortando. Thess. II, V. 3: exhortatio nostra non fuit de errore, neque de immunditia, neque in dolo. Tit. II, V. 15: haec loquere et exhortare.

Deinde ponit ea quae pertinent ad exteriora opera, in quibus quandoque aliquis subvenit alicui aliquod donum dando, et quantum ad hoc dicit qui tribuit, id est qui habet facultatem tribuendi et gratiam, exequatur hoc in simplicitate, ut scilicet nihil mali ex illo intendat, quasi donis homines ad malum alliciens. Vel etiam cum aliquis ex modico dato intendit multo maiora acquirere.

Eccli. XX, 14 s.: datus insipientis non erit tibi utilis, oculi enim illius septemplices sunt.

Exigua dabit, et multa improperabit. Et prov.

C. XI, 28: simplicitas iustorum dirigit eos.

Quandoque autem aliquis subvenit alteri, eius curam habendo, et quantum ad hoc dicit qui praeest, id est qui est in praelationis officio constitutus, utatur illo officio in sollicitudine. Hebr. Ult.: obedite praepositis vestris, et subiacete eis. Ipsi enim pervigilant quasi rationem reddituri pro animabus vestris. II Cor. XI, 28: sollicitudo omnium ecclesiarum.

Quandoque autem subvenit aliquis alicui relevando eius miseriam, et quantum ad hoc dicit qui miseretur, id est qui habet facultatem et affectum miserendi, exequatur hoc in hilaritate, quasi libenter hoc faciens.

II Cor. IX, 7: non ex tristitia, aut ex necessitate.

Hilarem enim datorem diligit deus. Eccli.

XXXV, 11: in omni dato hilarem fac vultum tuum.

Deinde cum dicit dilectio sine simulatione, etc., docet usum doni gratuiti, quod est omnibus commune, scilicet charitatis. Et primo ponit ea quae pertinent ad charitatem in generali; secundo ponit quaedam specialiter pertinentia ad dilectionem quorumdam, ibi necessitatibus sanctorum, etc..

Circa primum tria facit.

Primo ostendit qualis debeat esse dilectio charitatis ex parte diligentis; secundo, qualiter se debeat habere ad proximum, ibi charitatem fraternitatis, etc.; tertio, qualiter se debeat habere ad deum, ibi sollicitudine non pigri.

Circa qualitatem autem charitatis tria docet.

Primo quidem, quod dilectio debet esse vera. Unde dicit dilectio sine simulatione, ut scilicet non tantum in verbo, aut in exteriori apparentia, sed sit in vero cordis affectu, et efficacia operis. I Io. III, 18: non diligamus verbo, neque lingua, sed opere et veritate.

Eccli. VI, 15: amico fideli nulla est comparatio.

Secundo docet quod dilectio debet esse pura, cum dicit odientes malum. Tunc etiam est pura dilectio, quando homo non consentit amico suo in malum, sed ita diligit hominem, ut eius vitium odiat. Unde dicitur I Cor. XIII, 6: non gaudet super iniquitate, congaudet autem veritati. Ps. Cxviii, 113: iniquos odio habui.

Tertio docet quod dilectio debet esse honesta, cum dicit adhaerentes bono, ut scilicet aliquis adhaereat alteri propter bonum virtutis. Gal. IV, 18: bonum autem aemulamini in bono semper. Haec est pulchra dilectio, de qua dicitur Eccli. XXIV, 24: ego mater pulchrae dilectionis.

Deinde, cum dicit charitatem fraternitatis, ostendit qualiter charitas se debeat habere ad proximum.

Et primo quantum ad interiorem affectum, cum dicit charitatem fraternitatis invicem diligentes; ut scilicet non solum fratres diligamus per charitatem sed etiam diligamus ipsam charitatem, qua eos diligimus et ab eis diligimur. Sic enim si charam habemus charitatem, non de facili eam dissolvi faciemus.

Hebr. Ult.: charitas fraternitatis maneat in vobis. Cant. Ult.: si dederit homo omnem substantiam domus suae pro dilectione, tamquam nihil despiciet illam.

Secundo, quantum ad exteriorem effectum, cum dicit honore invicem praevenientes.

In quo tria designantur.

Primo quidem quod homo proximum in reverentia debet habere, quod pertinet ad rationem honoris. Nullus enim potest vere diligere eum quem despicit. Phil. II, 3: in humilitate, superiores invicem arbitrantes. Quod quidem fit dum aliquis suum defectum considerat et bonum proximi. In honore autem non solum reverentia intelligitur, sed etiam necessariorum subventio, sicut, cum dicitur Ex. XX, 12: honora patrem tuum, et matrem tuam, praecipitur necessariorum subventio, sicut patet per hoc quod dominus, Matth. XV, V. 3 ss., arguit Pharisaeos contra hoc praeceptum impedientes filios a subventione parentum.

Secundo designatur quod effectus dilectionis debet mutuo exhiberi, ut scilicet homo non solum velit beneficia recipere, sed etiam exhibere. Eccli. IV, 36: non sit porrecta manus tua ad accipiendum, et ad dandum collecta.

Et XIV, 15 s.: in divisione sortis da et accipe. Et hoc designat, cum dicit invicem.

Tertio designatur quod effectus dilectionis debet esse promptus et velox, quod designatur, cum dicit praevenientes, ut scilicet aliquis praeveniat amicum in beneficiis. Eccli.

C. XXXVII, 1: omnis amicus dicet: et ego amicitiam copulavi.

Deinde, cum dicit sollicitudine, etc., ostendit qualiter se debeat habere dilectio charitatis ad deum.

Et primo incipit ab ipsa rationis attentione, cum dicit sollicitudine sitis non pigri, scilicet ad serviendum deo. Mich. VI, 8: indicabo tibi, o homo, quid sit bonum, et quid deus requirat a te; postea subdit: sollicite ambulare cum deo tuo. II Tim. II, 15: sollicite cura teipsum probabilem exhibere deo.

Secundo, quantum ad effectum, cum dicit spiritu sitis ferventes, scilicet in dei dilectione.

Procedit autem fervor ex abundantia caloris, unde fervor spiritus dicitur, quia propter abundantiam divinae dilectionis totus homo fervet in deum, Act. XVIII, 25 dicitur quod Apollo fervens spiritu loquebatur. I thes.

Ult.: spiritum nolite extinguere.

Tertio, quantum ad exterius obsequium, cum dicit domino servientes, scilicet servitute latriae, quae soli deo debetur.

Deut. VI, 13: dominum deum tuum adorabis, et illi soli servies. Ps. II, 11: servite domino in timore.

Vel, secundum aliam litteram: tempori servientes, ut scilicet dei servitium congruo tempore faciamus. Eccle. VIII, 6: omni negotio tempus est, et opportunitas.

Quarto, quantum ad mercedem servitutis, cum dicit spe gaudentes, scilicet mercedis, quae est dei fruitio. Gen. XV, 2: ego dominus merces tua magna nimis. Supra V, 2: gloriamur in spe gloriae filiorum dei. Facit autem spes hominem gaudentem ratione certitudinis, sed tamen affligit ratione dilationis. Prov. XIII, 12: spes quae differtur affligit animam.

Quinto, quantum ad difficultatem quam homo patitur in dei servitio. Unde subdit in tribulatione, scilicet quam propter deum sustinetis, sitis patientes. Supra V, V. 3: tribulatio patientiam operatur.

Sexto quantum ad omnia praedicta dicit orationi instantes, in quo orationis assiduitas designatur. Lc. XVIII, 1: oportet semper orare, et numquam deficere.

II Thess. V, 17: sine intermissione orate.

Per orationem enim in nobis sollicitudo excitatur, fervor accenditur, ad dei servitium incitamur, gaudium spei in nobis augetur et auxilium in tribulatione promeremur.

Ps. Cxix, 1: ad dominum, cum tribularer, clamavi, et exaudivit me.

Deinde, cum dicit necessitatibus sanctorum, etc., determinat de charitate quantum ad speciales quasdam personas.

Et primo quidem quantum ad indigentes; secundo quantum ad inimicos, ibi benedicite persequentibus vos.

Circa primum duo facit.

Primo inducit ad exhibenda beneficia charitatis indigentibus in universali, cum dicit necessitatibus sanctorum communicantes.

Ubi tria sunt notanda. Primo quidem quod eleemosynae ex charitate sunt impendendae indigentibus, sive necessitatem patientibus.

Eph. IV, 28: laboret operando manibus suis quod bonum est, ut habeat unde tribuat necessitatem patienti.

Secundo, quod potius est subveniendum iustis et sanctis quam aliis. Unde dicit necessitatibus sanctorum. Eccli. XII, 5: da iusto, et non recipias peccatorem. Quod quidem non sic est intelligendum, quin etiam in necessitatibus sit peccatoribus subveniendum, sed quia non est eis subveniendum ad fomentum peccati. Utilius tamen est subvenire iustis, quia talis eleemosyna fructuosa est, non solum ex parte dantis sed etiam ex suffragio recipientis. Lc. XVI, 9: facite vobis amicos de mammona iniquitatis, ut cum defeceritis, recipiant vos in aeterna tabernacula, scilicet suis suffragiis.

Secundo in speciali admonet ad hospitalitatem, dicens hospitalitatem sectantes, quia scilicet in hoc misericordiae opere alia misericordiae opera includuntur. Nam hospes non solum domum exhibet ad manendum sed etiam alia necessaria subministrat.

Hebr. Ult.: hospitalitatem nolite oblivisci. I Petr. IV, 9: hospitales invicem sine murmuratione.