Lectio 3

Postquam apostolus proposuit, quod per spiritum sanctum dabitur nobis vita gloriosa quae omnem mortalitatem a corporibus nostris excludet, hic probationem inducit. Et primo ostendit, quod per spiritum sanctum huiusmodi gloriosa vita datur; secundo ostendit causam quare differtur, ibi si tamen compatimur, etc..

Circa primum ponit talem rationem: quicumque sunt filii dei consequuntur aeternitatem gloriosae vitae: sed quicumque reguntur spiritu sancto sunt filii dei; ergo quicumque reguntur spiritu sancto, consequuntur haereditatem gloriosae vitae.

Primo ergo ponit minorem praedictae rationis; secundo maiorem, ibi si autem, etc..

Circa primum duo facit.

Primo proponit quod intendit; secundo probat propositum, ibi non enim accepistis, etc..

Circa primum duo consideranda sunt.

Primo quidem quomodo aliqui aguntur a spiritu dei. Et potest sic intelligi: quicumque spiritu dei aguntur, id est reguntur sicut a quodam ductore et directore, quod quidem in nobis facit spiritus, scilicet inquantum illuminat nos interius quid facere debeamus.

Ps. Cxlii, 10: spiritus tuus bonus deducet me, etc..

Sed quia ille qui ducitur, ex seipso non operatur, homo autem spiritualis non tantum instruitur a spiritu sancto quid agere debeat, sed etiam cor eius a spiritu sancto movetur, ideo plus intelligendum est in hoc, quod dicitur quicumque spiritu dei aguntur.

Illa enim agi dicuntur, quae quodam superiori instinctu moventur. Unde de brutis dicimus quod non agunt sed aguntur, quia a natura moventur et non ex proprio motu ad suas actiones agendas. Similiter autem homo spiritualis non quasi ex motu propriae voluntatis principaliter sed ex instinctu spiritus sancti inclinatur ad aliquid agendum, secundum illud Is. LIX, 19: cum venerit quasi fluvius violentus quem spiritus dei cogit; et Lc. IV, 1, quod christus agebatur a spiritu in deserto.

Non tamen per hoc excluditur quin viri spirituales per voluntatem et liberum arbitrium operentur, quia ipsum motum voluntatis et liberi arbitrii spiritus sanctus in eis causat, secundum illud Phil. II, 13: deus est qui operatur in nobis velle et perficere.

Secundo considerandum est quomodo illi, qui spiritu dei aguntur, sunt filii dei.

Et hoc est manifestum ex similitudine filiorum carnalium, qui per semen carnale a patre procedentes generantur. Semen autem spirituale a patre procedens, est spiritus sanctus.

Et ideo per hoc semen aliqui homines in filios dei generantur. I Io. III, 9: omnis qui natus est ex deo peccatum non facit, quoniam semen dei manet in eo.

Deinde cum dicit non enim accepistis, etc., probat propositum scilicet quod spiritum sanctum accipientes sint homines filii dei, et hoc tripliciter.

Primo quidem ex distinctione donorum spiritus sancti; secundo, ex confessione nostra, ibi in quo clamamus, etc.; tertio, ex testimonio spiritus, ibi ipse enim spiritus.

Circa primum considerandum est, quod spiritus sanctus duos effectus facit in nobis: unum quidem timoris, Is. XI, 3: replebit eum spiritus timoris domini, alium amoris, supra V, 5: charitas dei diffusa est per spiritum sanctum in cordibus nostris, qui datus est nobis. Timor autem facit servos, non autem amor.

Ad cuius evidentiam considerari oportet, quod timor habet duo obiecta, scilicet malum quod quis timendo refugit, et illud a quo sibi hoc malum imminere videt. Dicitur enim homo timere et occisionem et regem qui potest occidere. Contingit autem quandoque quod malum quod quis refugit, est contrarium bono corporali vel temporali quod quis interdum inordinate amat et refugit pati ab aliquo homine temporali. Et hic est timor humanus vel mundanus; et hic non est a spiritu sancto. Et hunc prohibet dominus.

Matth. X, 28: nolite timere eos qui corpus occidunt.

Alius autem est timor qui refugit malum quod contrariatur naturae creatae, scilicet malum poenae, sed tamen refugit hoc pati a causa spirituali, scilicet a deo: et hic timor est laudabilis quantum ad hoc saltem, quod deum timet. Deut. V, 29: quis det eos talem habere mentem ut timeant me? et secundum hoc a spiritu sancto est.

Sed inquantum talis timor non refugit malum quod opponitur bono spirituali, scilicet peccatum, sed solum poenam, non est laudabilis.

Et istum defectum non habet a spiritu sancto sed ex culpa hominis: sicut et fides informis quantum ad id quod est fidei, est a spiritu sancto, non autem eius informitas.

Unde et si per huiusmodi timorem aliquis bonum faciat, non tamen bene facit, quia non facit sponte, sed coactus metu poenae, quod proprie est servorum. Et ideo timor iste proprie dicitur servilis, quia serviliter facit hominem operari.

Est autem tertius timor qui refugit malum quod opponitur bono spirituali, scilicet peccata vel separationem a deo, et hoc quidem timet incurrere ex iusta dei vindicta.

Et sic quantum ad utrumque obiectum respicit rem spiritualem, sed tamen cum hoc habet oculum ad poenam.

Et iste timor dicitur esse initialis, quia solet esse in hominibus in initio suae conversionis.

Timent enim poenam propter peccata praeterita et timent separari a deo per peccatum propter gratiam charitati infusam. Et de hoc dicitur in Ps. Cx, 10: initium sapientiae timor domini.

Est autem quartus timor, qui ex utraque parte oculum habet solum ad rem spiritualem, quia nihil timet nisi a deo separari.

Et iste timor est sanctus qui permanet in saeculum saeculi, ut in Psalmo dicitur. Sicut autem timor initialis causatur ex charitate imperfecta: ita hic timor causatur ex charitate perfecta. I Io. IV, 18: perfecta charitas foras mittit timorem. Et ideo timor initialis et timor castus non distinguuntur contra amorem charitatis, qui est causa utriusque, sed solum timor poenae; quia sicut hic timor facit servitutem, ita amor charitatis facit libertatem filiorum. Facit enim hominem voluntaria ad honorem dei operari, quod est proprie filiorum.

Lex igitur vetus data est in timore, quod significabant tonitrua et alia huiusmodi, quae facta sunt in datione veteris legis, ut dicitur Ex. XIX, 16 s.. Et ideo dicitur Hebr. XII, 21: et ita terribile erat quod videbatur.

Et ideo lex vetus per inflictionem poenarum inducens ad mandata dei servanda, data est in spiritu servitutis. Unde dicitur Gal. IV, 24: unum quidem in monte sina in servitutem generans.

Et ideo hic dicit: recte dictum est quod qui spiritu dei aguntur, etc., non enim iterum, in nova lege sicut in veteri lege fuit, accepistis spiritum servitutis in timore, scilicet poenarum, quem timorem spiritus sanctus faciebat; sed accepistis spiritum, scilicet charitatis, qui est adoptionis filiorum, id est, per quem adoptamur in filios dei. Gal. IV, 5: ut adoptionem filiorum reciperemus.

Non autem hoc dicitur quasi sit alius et alius spiritus, sed quia idem est spiritus, scilicet qui in quibusdam facit timorem servilem quasi imperfectum, in aliis facit amorem quasi quoddam perfectum.

Deinde cum dicit in quo clamamus, etc., manifestat idem per nostram confessionem.

Profitemur enim nos patrem habere deum instructi a domino, cum dicimus orantes pater noster qui es in caelis, ut habetur Matth. VI, 9. Hoc autem convenit dicere non solum Iudaeis, sed etiam gentibus. Et ideo duo ponit idem significantia, scilicet abba, quod est Hebraeum, et pater, quod est Latinum vel Graecum, ut ostendat hoc ad utrumque populum pertinere. Unde et dominus, Mc. XIV, 36: abba pater, omnia possibilia sunt tibi. Ier. III, 19: patrem vocabis me.

Hoc autem dicimus non tantum sono vocis, quantum intentione cordis, quae quidem propter sui magnitudinem clamor dicitur, sicut et ad Moysen tacentem dicitur, Ex. XIV, V. 15: quid clamas ad me, scilicet intentione cordis? sed ista magnitudo intentionis ex affectu filialis amoris procedit, quem in nobis scilicet, facit. Et ideo dicit in quo, scilicet spiritu sancto, clamamus: abba, pater. Unde Is. VI, 3 dicitur quod seraphim qui interpretantur ardentes, quasi igne spiritus sancti, clamabant alter ad alterum.

Deinde cum dicit ipse enim spiritus, etc., ostendit idem ex testimonio spiritus sancti, ne forte aliquis dicat, quod in nostra confessione decipimur; unde dicit: ideo dico, quod in spiritu sancto clamamus: abba, pater, ipse enim spiritus testimonium reddit quod sumus filii dei. Hic autem testimonium reddit non quidem exteriore voce ad aures hominum; sicut pater protestatus est de filio suo, Matth. III, 17, sed reddit testimonium per effectum amoris filialis, quem in nobis facit. Et ideo dicit quod testimonium reddit, non auribus, sed spiritui nostro, etc.. Act. III, 15: nos testes sumus horum verborum.

Deinde cum dicit si autem filii, etc., ponit maiorem.

Et, primo, ostendit quod filiis debetur haereditas, dicens: si autem aliqui filii, per spiritum scilicet, sequitur etiam quod sint haeredes, quia non solum filio naturali, sed etiam adoptivo debetur haereditas. I Petr. I, V. 3 s.: regeneravit nos in spem vivam in haereditatem, etc.. Ps. XV, 6: haereditas mea praeclara est mihi.

Secundo ostendit quae sit ista haereditas.

Et primo describit eam quantum ad deum patrem, dicens haeredes quidem dei. Dicitur autem aliquis haeres alicuius existere, qui principalia eius bona percipit seu adipiscitur, non autem qui aliqua munuscula recipit, sicut legitur Gen. XXV, 5 quod Abraham dedit cuncta quae possedit Isaac, filiis autem concubinarum largitus est munera. Bonum autem principale quo deus dives est, est ipsemet.

Est enim dives per seipsum, et non per aliquid aliud, quia extrinsecorum bonorum non indiget, ut dicitur in Ps. XV, 2. Unde ipsum deum adipiscuntur filii dei pro haereditate.

Unde Ps. XV, 5: dominus pars haereditatis meae. Thren. III, 24: pars mea dominus, dixit anima mea.

Sed cum filius haereditatem non adipiscatur nisi patre defuncto, videtur quod homo non possit esse haeres dei, qui numquam decidit.

Dicendum est autem, quod illud habet locum in bonis temporalibus, quae simul a multis possideri non possunt, et ideo necesse est unum decedere ut alius succedat: sed bona spiritualia simul a multis haberi possunt, et ideo non oportet patrem decedere ut filii sint haeredes.

Potest tamen dici quod deus decedit nobis inquantum est in nobis per fidem: erit autem nostra haereditas, inquantum videbimus eum per speciem.

Secundo describit hanc haereditatem ex parte christi, dicens cohaeredes autem christi, quia ipse cum sit principalis filius a quo nos filiationem participamus, ita est principalis haeres, cui in haereditate coniungimur.

Matth. XXI, 38: hic est haeres, etc.. Mich. I, 15: adhuc haeredem adducam tibi.

Deinde cum dicit si tamen compatimur, etc., ostendit causam dilationis huius vitae gloriosae. Et primo ponit causam ex parte passionum; secundo, praeeminentiam gloriae ad passiones, ibi existimo enim, etc..

Circa primum considerandum est quod christus, qui est principalis haeres, ad haereditatem gloriae pervenit per passiones.

Lc. Ult.: nonne oportuit christum pati, et ita intrare in gloriam suam? non autem nos faciliori modo debemus haereditatem adipisci. Et ideo nos etiam oportet per passiones ad illam haereditatem pervenire.

Act. XIV, 21: per multas tribulationes oportet nos introire in regnum dei. Non enim statim immortale et impassibile corpus accipimus, ut simul cum christo pati possimus.

Unde dicit si tamen compatimur, id est simul cum christo patienter sustinemus tribulationes huius mundi, ut et cum christo glorificemur.

II Tim. II, 11: si commortui sumus, et conregnabimus.