Lectio 2

Postquam praemiserat apostolus exponendo verbum Moysi, quod confessio oris et fides cordis operantur salutem, proponens hoc causa exempli in duobus articulis, de quibus videbatur Moyses fecisse mentionem, hic probat quod dixerat in universali.

Et circa hoc tria facit.

Primo ostendit quod per fidem et confessionem homo consequitur salutem; secundo ponit salutis ordinem, ibi quomodo ergo invocabunt, etc.; tertio infert quamdam conclusionem ex dictis, ibi ergo fides ex auditu, etc..

Circa primum tria facit.

Primo proponit quod intendit, dicens: recte dico, quod si confitearis ore et credas corde, salvus eris; corde enim creditur, ab homine, ad iustitiam, id est ad hoc ut iustitiam per fidem consequatur. Supra V, 1: iustificati igitur ex fide.

Signanter autem dicit corde creditur, id est voluntate. Nam caetera, quae ad exteriorem dei cultum pertinent, potest homo nolens sed credere non potest nisi volens. Intellectus enim credentis non determinatur ad assentiendum veritati ex necessitate rationis, sicut intellectus scientis, sed ex voluntate: et ideo scire non pertinet ad iustitiam hominis, quae est in voluntate, sed credere. Gen. XV, V. 6: credidit Abraham deo, et reputatum est illi ad iustitiam.

Postquam autem homo est iustificatus per fidem, oportet quod eius fides per dilectionem operetur ad consequendam salutem. Unde subdit ore autem confessio fit ad salutem, scilicet aeternam consequendam.

Is. LI, 8: salus autem mea in sempiternum erit.

Est autem triplex confessio necessaria ad salutem.

Primo quidem confessio propriae iniquitatis, secundum illud Ps. XXXI, 5: dixi: confitebor adversum me iniustitiam meam domino, quae est confessio poenitentis. Secunda confessio est per quam homo confitetur dei bonitatem misericorditer beneficia praestantis Ps. Cxvii, 1: confitemini domino quoniam bonus, et haec est confessio gratias agentis. Tertia est confessio divinae veritatis Matth. X, 32: omnis qui confitebitur me coram hominibus, confitebor et ego eum coram patre meo; et haec confessio est credentis, de qua nunc apostolus loquitur.

Haec autem est necessaria ad salutem pro loco et tempore, quando scilicet exposcitur fides alicuius, scilicet a persecutore fidei, vel quando periclitatur fides aliena: sicut praecipue praelati debent praedicare fidem subditis suis. Et ideo baptizati liniuntur chrismate in fronte signo crucis, ut ipsum crucifixum confiteri non erubescant. Supra I, 16: non enim erubesco evangelium. Ita est autem et de omnibus virtutum actibus, qui pro loco et tempore sunt necessarii ad salutem. Nam praecepta affirmativa quae de his dantur, obligant semper, sed non ad semper.

Secundo, ibi: dicit enim Scriptura, etc., probat per auctoritatem, dicens: dicit enim Scriptura, scilicet Is. XXVIII, 16, omnis qui credit in illum, fide scilicet formata, non confundetur, scilicet quasi deficiens a salute. Eccli. II 8: qui timetis dominum, credite illi, et non evacuabitur merces vestra.

Littera vero nostra habet: qui crediderit, non festinet, ut supra dictum est.

Tertio, ibi non enim est distinctio, etc., probat hoc esse universaliter intelligendum, cum Isaias indefinite hoc proponat.

Et, primo, proponit quod intendit, dicens: ideo dictum est omnis qui credit, etc., non enim est distinctio quantum ad hoc Iudaei et Graeci. Col. III, 11: ubi non est gentilis et Iudaeus, circumcisio et praeputium, etc..

Secundo probat per rationem quae duplici modo innititur, quorum primum tangit, dicens nam idem dominus omnium. Supra III, V. 29: an Iudaeorum deus tantum? nonne et gentium? Ps. XLVI, 7: rex omnis terrae deus. Et ideo ad ipsum pertinet providere omnium saluti. Secundum medium tangit, dicens dives est in omnes qui invocant illum.

Si enim non esset tantae bonitatis quod sufficeret ad satisfactionem utriusque, posset putari quod non omnibus credentibus provideret, sed divitiae bonitatis eius et misericordiae indeficientes sunt. Supra II, 4: an divitias bonitatis eius contemnis? Eph. II, 4: deus autem qui dives est in misericordia, etc..

Tertio probat idem per auctoritatem quae habetur Ioel. II, 32: omnis quicumque invocaverit nomen domini, salvus erit. Est autem invocare, in se vocare per affectum et devotum cultum. Ps. Xc, 15: invocabit me, et ego exaudiam eum.

Deinde cum dicit quomodo ergo invocabunt, etc. Ponit ordinem quo quis vocatur in salutem, quae est ex fide.

Et circa hoc duo facit.

Primo ostendit quod ea quae sunt posteriora in hoc ordine, sine prioribus esse non possunt; secundo ostendit quod, positis prioribus, non est necessarium posteriora poni, ibi sed non omnes obediunt evangelio.

Circa primum duo facit.

Primo ponit ordinem eorum quae requiruntur ad salutem; secundo confirmat quod supposuerat per auctoritatem, ibi sicut scriptum est.

Ponit autem primo quinque per ordinem, incipiens ab invocatione ad quam, secundum auctoritatem prophetae, sequitur salus.

Dicit ergo quomodo ergo invocabunt in quem non crediderunt? quasi dicat: sine dubio invocatio salutem facere non potest, nisi fide praecedente. Pertinet autem invocatio ad confessionem oris quae ex fide cordis procedit.

Ps. Cxv, 10: credidi, propter quod locutus sum. II Cor. IV, 13: nos credidimus, propter quod et loquimur.

Secundo a fide ascendit vel procedit ad auditum, dicens aut quomodo credent ei quem non audierunt? illa enim homo credere dicitur quae sibi ab aliis dicuntur quae ipse non videt. Io. IV, 42: iam non propter tuam loquelam credimus; ipsi enim audivimus et scimus quia hic est vere salvator mundi, etc..

Est autem duplex auditus: unus quidem interior, quo quis audit a deo revelante, ps.

Lxxxiv, 8: audiam quid loquatur in me dominus deus; alius autem auditus est, quo aliquis audit ab homine exterius loquente. Act.

C. X, 44: adhuc loquente Petro verba haec, cecidit spiritus sanctus super omnes qui audiebant verbum.

Primus autem auditus non communiter pertinet ad omnes, sed proprie pertinet ad gratiam prophetiae, quae est gratia gratis data distincte aliquibus, sed non omnibus, secundum illud I Cor. XII, 4: divisiones gratiarum sunt.

Sed quia nunc loquitur de eo quod indistincte ad omnes pertinere potest, secundum illud quod supra dixit non enim est distinctio, ideo relinquitur quod hoc sit intelligendum de secundo auditu. Et ideo subdit: quomodo ergo audient sine praedicante? auditus enim exterior est passio quaedam audientis, quae absque actione loquentis esse non potest. Unde et dominus mandavit discipulis, Matth. Ult.: euntes in mundum universum, praedicate evangelium omni creaturae.

Ea vero quae fidei sunt, praedicatores a semetipsis non habent, sed a deo. Is. XXI, V. 10: quae audivi a domino deo exercituum annuntiavi vobis. I Cor. XI, 23: ego enim accepi a domino quod et tradidi vobis.

Et ideo apostolus quarto subdit quomodo vero praedicabunt, nisi mittantur? quasi dicat, non digne. Ier. XXIII, 21: non mittebam eos, et ipsi currebant.

Mittuntur autem aliqui a domino dupliciter.

Uno modo immediate ab ipso deo per inspirationem internam. Is. XLVIII, 16: et nunc dominus deus misit me, et spiritus eius.

Huius autem missionis signum quandoque quidem est sacrae Scripturae auctoritas, unde ioannes baptista cum quaereretur ab eo quis esset, auctoritatem prophetae induxit, dicens: ego vox clamantis in deserto, dirigite viam domini, sicut dixit Isaias propheta, ut legitur Io. I, 23. Quandoque autem signum huius missionis est veritas eorum quae annuntiantur.

Unde per contrarium dicitur Deut. XVIII, 22, quod hoc habebit signum: quod in nomine domini propheta praedixerit et non evenerit, hoc dominus non est locutus.

Quandoque vero signum huius missionis est operatio miraculi. Unde dicitur Ex. IV, 1, quod cum dixisset Moyses domino: non credent mihi, nec audient vocem, scilicet illi ad quos mittor, dominus dedit ei potestatem signa faciendi.

Nec tamen ista duo ultima sufficienter demonstrant dei missionem, praesertim cum aliquis annuntiat aliquid contra fidem. Dicitur enim Deut. XIII, 1 s.: si surrexerit in medio tui propheta, et praedixerit signum atque portentum, et evenerit quod locutus est, et dixerit tibi, eamus et sequamur deos alienos, non audies verba illius.

Alio modo mittuntur aliqui a deo mediante auctoritate praelatorum, qui gerunt vicem dei. II Cor. VIII, 18: misimus cum illo fratrem nostrum, cuius laus est in evangelio per omnes ecclesias.

Deinde, cum dicit sicut scriptum est, inducit auctoritatem ad probandum hoc ultimum, quod dixerat de missione praedicatorum, dicens sicut scriptum est, scilicet is.

C. LII, 7: quam speciosi pedes evangelizantium pacem, evangelizantium bona ubi littera nostra sic habet: quam pulchri supra montes pedes praedicantis et annuntiantis pacem, annuntiantis bonum. Et similiter habetur Nahum I, 15: ecce super montes pedes evangelizantis et annuntiantis pacem.

In his autem verbis, primo, commendatur processus praedicatorum, cum dicit quam speciosi pedes, quod dupliciter potest intelligi. Uno modo ut per pedes intelligantur eorum processus, quia scilicet ordinate procedunt, non usurpantes sibi praedicationis officium. Cant. VII, 1: quam pulchri sunt gressus tui in calceamentis, filia principis.

Alio modo possunt intelligi per pedes affectus qui rectitudinem habent, dum non intentione laudis aut lucri verbum dei annuntiant, sed propter hominum salutem et dei gloriam. Ez. I, 7: pedes eorum, pedes recti.

Secundo tangit praedicationis materiam, quae quidem est duplex.

Praedicant enim ea quae sunt utilia ad vitam praesentem, quod designat cum dicit: evangelizantium pacem, scilicet triplicem.

Primo quidem annuntiant pacem quam christus fecit inter homines et deum. II Cor. V, V. 19: deus erat in christo mundum reconcilians sibi. Et posuit in nobis verbum reconciliationis.

Supra V, 1: pacem habeamus per iesum christum ad dominum. Secundo annuntiant pacem habendam cum omnibus hominibus.

Infra XII, 18: si fieri potest quod ex vobis est, cum omnibus hominibus pacem habentes. Tertio annuntiant ea per quae homo potest habere pacem in semetipso. Ps. Cxviii, V. 165: pax multa diligentibus legem tuam, domine. Et sub his tribus continentur omnia quae in hac vita sunt utilia ad salutem, vel quantum ad deum, vel quantum ad proximum, vel quantum ad semetipsum.

Praedicant etiam ea quae speramus habere in alia vita. Et quantum ad hoc dicit evangelizantium bona. Lc. XII, 44: super omnia bona sua constituet eum.

Deinde, cum dicit sed non omnes obediunt evangelio, etc., ostendit ex prioribus non semper sequi posteriora.

Licet namque non possit esse quod quis credat nisi audiat a praedicante, non tamen quicumque audit a praedicante credit, et hoc est quod subdit sed non omnes obediunt evangelio. II thes. III, 2: non enim omnium est fides.

Hoc autem dicit ideo ut ostendatur quod verbum exterius loquentis non est causa sufficiens fidei, nisi cor hominis attrahatur interius virtute dei loquentis, Io. VI, 45: omnis qui audivit a patre meo et didicit, venit ad me. Et sic quod homines credunt, non est attribuendum praedicatoris industriae.

Per hoc etiam ostenditur quod omnes increduli non excusantur a peccato sed illi qui non audiunt et non credunt. Io. XV, 22: si non venissem et locutus eis non fuissem, peccatum non haberent; nunc autem excusationem non habent de peccato suo.

Et hoc etiam magis consonat his quae apostolus posterius dicet.

Secundo, ad hoc inducit auctoritatem, cum subdit Isaias enim dicit: domine, quis credidit auditui nostro? quasi diceret: rarus. Ez. II, 6: increduli et subversores sunt tecum. Mich. VII, 1: factus sum sicut qui colligit in autumno racemos vindemiae. Quod quidem Isaias dixit praevidens Iudaeorum infidelitatem futuram. Eccli.

C. XLVIII, 27: spiritu magno vidit ultima, etc..

Dicit autem auditui nostro, vel propter id quod a deo audierunt; sicut dicitur in Abdia V. 1: auditum audivimus a domino, et legatos ad gentes misit; vel propter id quod homines ab apostolis audiebant. Ez. XXXIII, V. 32: audiunt verba tua, et non faciunt ea.

Deinde, cum dicit ergo fides ex auditu, etc., infert conclusionem ex dictis, dicens: ergo ex quo aliqui non credunt nisi audierint, fides est ex auditu. Ps. XVII, 45: in auditu auris obedivit mihi.

Sed contra videtur esse quod fides est virtus infusa divinitus. Phil. I, 29: vobis datum est, ut in ipsum credatis.

Dicendum est ergo, quod ad fidem duo requiruntur: quorum unum est cordis inclinatio ad credendum et hoc non est ex auditu, sed ex dono gratiae; aliud autem est determinatio de credibili et istud est ex auditu.

Et ideo Cornelius qui habebat cor inclinatum ad credendum, necesse habuit ut ad eum mitteretur Petrus, qui sibi determinaret quid esset credendum.

Ex eo vero quod dixerat: quomodo audient sine praedicante? et quomodo praedicabunt, nisi mittantur? concludit auditus autem, scilicet credentium, est per verbum praedicatorum quod est verbum christi, vel quia est de christo, I Cor. I, 23: nos praedicamus christum iesum, vel quia a christo habent quod mittantur I Cor. XI, 23: ego enim accepi a domino quod et tradidi vobis.