Lectio 4

Postquam apostolus ostendit quod Iudaei non praecedunt gentiles, neque quantum ad statum culpae, neque quantum ad statum iustitiae, hic concludit conclusionem intentam, excludendo scilicet eorum gloriam qua gentibus se praeferebant.

Et circa hoc tria facit primo proponit huius gloriae exclusionem; secundo exclusionis causam, ibi per quam legem; tertio ostendit modum quo excludit, ibi arbitramur enim, etc..

Circa primum duo facit. Primo proponit quaestionem dicens: ex quo communiter es sub peccato, tu, Iudaeus, sicut et gentilis, et ex quo gentilis iustificatur per fidem sicut et tu, ubi est gloriatio tua? qua scilicet in lege gloriaris, ut supra dictum est, et per hoc te gentili vis praeferre. I Cor. V, V. 6: non est bona gloriatio vestra. Gal.

C. V, 26: non efficiamur inanis gloriae cupidi, etc..

Secundo, huic quaestioni respondet dicens, exclusa est, id est sublata est. I Reg. IV, V. 21: et ablata est gloria de Israel. Os. IV, V. 7: gloriam eorum in ignominiam commutabo.

Vel exclusa, id est, expresse manifestata est.

Gloriabantur enim Iudaei in gloria et cultu unius dei, et hanc eorum gloriam dicit exclusam, id est expressam per christum, sicut artifices qui aliquam imaginem in argento exprimunt, exclusores vocantur, secundum illud Ps. Lxvii, 31: ut excludant eos qui probati sunt argento.

Sed primus sensus est magis litteralis.

Cum autem dicit per quam legem, ostendit causam huius exclusionis.

Quia autem Iudaeorum gloriatio erat in lege, ut supra dictum est, ideo oportere videbatur quod per aliquid eiusdem generis, id est per aliquam legem, eorum gloriatio excluderetur.

Et ideo interrogando quaerens subdit per quam, scilicet est eorum gloriatio exclusa? posset autem aliquis credere, quod eorum gloriationem exclusam apostolus diceret per aliqua praecepta legalia, quibus quaedam maiora opera mandarentur. Et ideo interrogando subdit factorum? quasi dicat: numquid per aliquam legem factorum, eorum gloriationem exclusam dico? et respondet quod non sed per legem fidei.

Et sic patet quod duplicem legem hic inducit apostolus, scilicet factorum et fidei. Et in promptu esse videtur quod per legem factorum intelligitur lex vetus, et per legem fidei lex nova, per quam gentilis aequiparatur Iudaeo.

Sed dubitatur de hac distinctione.

Nam et in veteri lege necessaria erat fides, sicut et in nova. Eccli. II, 8: qui timetis dominum, credite illi, et Ps. Cxv, 10: credidi propter quod locutus sum. Immo etiam in nova lege facta quaedam requiruntur et quorumdam sacramentorum, secundum illud lc.

C. XXII, 19: hoc facite in meam commemorationem; et etiam Moralium observationum, Iac. I, 22: estote factores verbi, et non auditores tantum.

Dicendum est igitur quod legem factorum dicit legem exterius propositam et descriptam, per quam exteriora facta hominum ordinantur, dum praecipitur quid fieri debeat, et per prohibitionem ostenditur a quo debeat abstineri. Legem autem fidei vocat legem interius descriptam, per quam non solum exteriora facta, sed etiam ipsi motus cordium disponuntur, inter quos primus est motus fidei.

Corde enim creditur ad iustitiam, ut dicitur hic et cap. V. Et de hac lege loquitur infra: VIII, 2: lex spiritus vitae quae est in christo iesu.

Deinde cum dicit arbitramur enim, ostendit modum quo per legem fidei gloria Iudaeorum excluditur, dicens: arbitramur enim nos apostoli, veritatem a christo edocti, hominem quemcumque, sive Iudaeum sive gentilem, iustificari per fidem.

Act. XV, 9: fide purificans corda eorum. Et hoc sine operibus legis.

Non autem solum sine operibus caeremonialibus, quae gratiam non conferebant, sed solum significabant, sed etiam sine operibus Moralium praeceptorum, secundum illud ad Tit. III, 5: non ex operibus iustitiae quae fecimus nos, etc.. Ita tamen quod hoc intelligat sine operibus praecedentibus iustitiam, non autem sine operibus consequentibus, quia, ut dicitur Iac. II, 26: fides sine operibus, scilicet subsequentibus, mortua est. Et ideo iustificare non potest.

Deinde cum dicit an Iudaeorum, ostendit quoddam quod praesupposuerat, scilicet quod iustitia fidei communiter se haberet ad omnes.

Et prius quidem hoc manifestaverat ratione accepta ex parte causae materialis, cum supra dixerat: omnes peccaverunt et egent gratia dei, id est, peccatores sunt, quos oportet per gratiam fidei iustificari. Sed probatio quae est ex sola causa materiali non sufficit, quia materia non movetur per se ad formam sine causa agente. Et ideo hic subiungit rationem acceptam ex parte causae agentis, id est iustificantis, qui est deus. Infra c. VII, 33: deus qui iustificat.

Manifestum est autem quod deus noster illos iustificando salvat, quorum est deus, secundum illud Ps. Lxvii, 21: deus noster, deus salvos faciendi. Non est autem Iudaeorum tantum deus, sed et gentium, ergo utrosque iustificat.

Circa hoc ergo tria facit.

Primo proponit quaestionem de Iudaeis, cum dicit an Iudaeorum tantum est deus? quod quidem videri posset alicui per hoc quod dicitur exodi V, 3: deus Hebraeorum vocavit nos.

Dicendum est ergo, quod Iudaeorum deus tantum erat per specialem cultum ab eis deo exhibitum, unde in Ps. Lxxv, 2 dicitur: notus in Iudaea deus; erat tamen deus omnium per commune regimen universorum, secundum illud Ps. XLVI, 8: rex omnis terrae deus.

Secundo, proponit quaestionem ex parte gentilium dicens: nonne et gentium, scilicet est deus? et respondet immo et gentium, quas scilicet gubernat et regit, secundum illud Ier. X, 7: quis non timebit te, o rex gentium? tertio, ibi quoniam quidem, manifestat per signum quod dixerat, quasi dicat: ex hoc manifestum est quod deus est non solum Iudaeorum, sed et gentilium, quoniam quidem unus est deus qui iustificat circumcisionem, idest Iudaeos, ex fide, ut enim dicitur Gal. V, 6: in christo iesu neque circumcisio, neque praeputium.

Quod autem dicit ex fide et per fidem, secundum Glossam est omnino idem; potest tamen aliqua differentia attendi.

Nam haec praepositio ex, designat aliquando causam remotam; haec praepositio per, propinquam. Iudaei ergo iustificari dicuntur ex fide, quia fides fuit prima causa ex qua processit circumcisio et caetera sacramenta legalia: et ita Iudaeos iustificat fides, sicut quaedam causa primaria per quasdam medias causas. Sed gentiles per ipsam fidem immediate iustificantur.

Deinde cum dicit legem ergo, excludit quamdam obiectionem.

Posset enim aliquis dicere quod praedictam legem destrueret, et ideo quaerit dicens legem ergo destruimus per fidem, ex hoc scilicet quod dicimus homines iustificari sine operibus legis.

Et respondet absit, secundum illud matth.

C. V, 18: non praeteribit iota unum, aut unus apex, etc.. Subdit autem sed legem statuimus, id est per fidem legem perficimus et adimplemus, secundum illud Matth. V, 17: non veni solvere legem, sed adimplere.

Et hoc quantum ad praecepta caeremonialia, quae cum essent figuralia, per hoc statuuntur et adimplentur, quod veritas significata per ea, in fide christi exhibetur; et etiam quantum ad moralia, quia fides christi auxilium gratiae confert ad implenda moralia praecepta legis, addit etiam quaedam consilia per quae praecepta moralia tutius et firmius conservantur.