Lectio 1

Postquam apostolus ostendit necessitatem gratiae christi, quia sine ea nec cognitio veritatis gentibus, nec circumcisio et lex Iudaeis profuerunt ad salutem, hic incipit commendare virtutem gratiae.

Et circa hoc duo facit.

Primo ostendit quae bona per gratiam consequamur; secundo, a quibus malis per eam liberemur, ibi propterea sicut per unum hominem, etc..

Circa primum duo facit.

Primo proponit modum perveniendi, seu viam qua venimus ad gratiam; secundo ostendit bona quae per gratiam consequimur, ibi et gloriamur in spe gloriae, etc..

Circa primum duo facit.

Primo exhortatur ad debitum gratiae usum; secundo ostendit nobis gratiae aditum, ibi per quem accessum, etc..

Dicit ergo primo. Dictum est quod fides reputabitur omnibus ad iustitiam credentibus resurrectionem christi, quae est causa nostrae iustificationis. Iustificati igitur ex fide, inquantum scilicet per fidem resurrectionis effectum eius participamus, habeamus pacem ad deum, scilicet subiiciendo nos et obediendo ei. Iob XXII, 21: acquiesce igitur ei et habeto pacem. Iob IX, 4: quis restitit ei, et pacem habuit? et hoc per iesum christum dominum nostrum, qui nos ad istam pacem perduxit.

Eph. II, 14: ipse est pax nostra.

Unde subdit per quem, christum accessum habemus, scilicet tamquam per mediatorem.

Tim. II, 5: mediator dei et hominum, etc.. Eph. II, 18: per ipsum accessum habemus ambo in uno spiritu ad patrem.

Accessum, inquam, in gratiam istam, id est, in statum gratiae. Io. I, 17: gratia et veritas per iesum christum facta est. In qua, id est, per quam gratiam, non solum resurreximus a peccatis, sed etiam stamus, fixi et erecti per affectum in caelestibus. Ps. Cxx, 21: stantes erant pedes nostri. Et iterum: nos autem surreximus, et erecti sumus.

Et hoc per fidem, per quam, scilicet, gratiam consequamur, non quia fides praecedat gratiam, cum potius per gratiam sit fides.

Eph. II, 8: gratia estis salvati per fidem, scilicet, quia primus effectus gratiae in nobis est fides.

Deinde cum dicit gloriamur in spe gloriae, etc. Ostendit quae bona nobis per gratiam provenerunt.

Primo dicit quod per gratiam habemus gloriam spei; secundo, quod per gratiam habemus gloriam dei, ibi non solum autem, etc..

Circa primum tria facit.

Primo ostendit magnitudinem spei, in qua gloriamur; secundo, eius vehementiam, ibi non solum autem, etc..

Tertio, eius firmitatem, ibi spes autem non confundit, etc..

Magnitudo autem spei consideratur ex magnitudine rei speratae, quam ponit dicens et gloriamur in spe gloriae filiorum dei, id est ex hoc quod speramus nos adepturos gloriam filiorum dei.

Per gratiam enim christi adepti sumus spiritum adoptionis filiorum dei, ut dicitur infra c. VIII, 15, et Sap. V, 5: ecce quomodo computati sunt inter filios dei. Filiis autem debetur haereditas patris, infra VIII, 17: si autem filii et haeredes. Haec autem haereditas est gloria quam deus habet in seipso. Iob XL, V. 4: si habes brachium ut deus, etc.. Et huiusmodi spes indita est nobis per christum.

I Petr. I, 3 s.: regeneravit nos in spem vivam, per resurrectionem iesu christi ex mortuis in haereditatem incorruptibilem, etc.. Et haec gloria, quae in futuro in nobis complebitur, interim nunc in nobis inchoatur per spem. Infra VIII, 24: spe salvi facti sumus.

Ps. V, 12: gloriabuntur in te omnes qui diligunt nomen tuum.

Deinde cum dicit non solum autem, etc., ostendit vehementiam huius spei.

Qui enim vehementer aliquid sperat, libenter sustinet propter illud etiam difficilia et amara, sicut infirmus si vehementer sperat sanitatem, libenter bibit potionem amaram ut sanetur per ipsam. Signum ergo vehementis spei quam habemus propter christum est quod non solum gloriamur ex spe futurae gloriae, sed etiam de malis quae pro ipsa patimur, unde dicit non solum autem gloriamur, scilicet in spe gloriae, sed etiam gloriamur in tribulationibus, per quas ad gloriam pervenimus. Act. XIV, 21: per multas tribulationes oportet nos introire in regnum caelorum. Iac. I, 2: omne gaudium existimate, fratres mei, cum in tentationes varias incideritis.

Et causam ostendit consequenter, dicens scientes, etc..

Ubi quatuor per ordinem ponit, quorum primum est tribulatio, de qua dicitur quod tribulatio patientiam operatur; non quidem sic quod tribulatio sit eius causa effectiva, sed quia tribulatio est materia et occasio exercendi patientiae actum. Infra XII, 12: in tribulatione patientes.

Secundo ponit patientiae effectum, cum dicit patientia probationem.

Eccli. II, 5: in igne probatur aurum et argentum: homines vero receptibiles in camino humiliationis.

Manifestum est enim quod detrimentum alicuius rei de facili sustinemus, propter rem quam magis amamus. Unde si aliquis in rebus corporalibus et temporalibus patienter sustinet propter bona consequenda aeterna, sufficienter ex hoc probatur quod talis plus amet bona aeterna quam temporalia.

Sed contra id quod hic dicitur est illud Iac. I, 3: probatio fidei vestrae patientiam operatur.

Dicendum est autem quod probatio dupliciter potest intelligi. Uno modo secundum quod est in probato, et sic probatio est ipsa tribulatio per quam homo probatur. Unde idem est dictu quod tribulatio patientiam operatur, et quod tribulatio probat patientiam.

Alio modo accipitur probatio pro probatum esse. Et ita accipitur hic quod patientia probationem operatur, quia ex hoc quod homo patienter tribulationem sustinet, redditur iam probatus.

Tertio, subdit tertium, dicens probatio vero spem, scilicet operatur, quia scilicet, per hoc quod aliquis iam probatus est, potest de eo spes haberi et ab ipso et ab aliis quod ad haereditatem dei admittatur.

Sap. III, 5: deus probavit illos et invenit illos dignos se.

Sic igitur de primo ad ultimum patet, quod tribulatio viam parat ad spem. Unde si aliquis vehementer gloriatur de spe, consequens est, ut de ipsis tribulationibus glorietur.

Deinde cum dicit spes autem non confundit, ostendit huiusmodi spei firmitatem.

Et primo ponit eam, dicens spes autem, scilicet haec qua speramus gloriam filiorum dei, non confundit, id est, non deficit, nisi homo ei deficiat. Ille enim dicitur a spe sua confundi, qui deficit ab eo quod sperat, Ps. XXX, 2: in te, domine, speravi, non confundar in aeternum. Eccle. II, 11: nullus speravit in domino, et confusus est.

Secundo, ibi quia charitas dei, etc., ponit certitudinis spei duplex argumentum, quorum primum est ex dono spiritus sancti, secundum ex morte christi, ibi ut quid enim christus, etc..

Dicit ergo primo: ex hoc possumus scire quod spes non confundit quia charitas dei diffusa est in cordibus nostris, per spiritum sanctum qui datus est nobis.

Charitas dei autem dupliciter accipi potest.

Uno modo pro charitate qua diligit nos deus, Ier. XXXI, 3: charitate perpetua dilexi te, alio modo potest dici charitas dei, qua nos deum diligimus, infra VIII, 38 s.: certus sum quod neque mors neque vita separabit nos a charitate dei. Utraque autem charitas dei in cordibus nostris diffunditur per spiritum sanctum qui datus est nobis.

Spiritum enim sanctum, qui est amor patris et filii, dari nobis, est nos adduci ad participationem amoris, qui est spiritus sanctus, a qua quidem participatione efficimur dei amatores. Et hoc quod ipsum amamus, signum est, quod ipse nos amet. Prov. VIII, 17: ego diligentes me diligo. Non quasi nos primo dilexerimus deum, sed quoniam ipse prior dilexit nos, ut dicitur I Io. IV, 10.

Dicitur autem charitas, qua nos diligit, in cordibus nostris diffusa esse, quia est in cordibus nostris patenter ostensa per donum sancti spiritus nobis impressum. Io. III, V. 24: in hoc scimus, quoniam manet in nobis deus, etc..

Charitas autem qua nos deum diligimus, dicitur in cordibus nostris diffusa, id est quia ad omnes mores et actus animae perficiendos se extendit; nam, ut dicitur I Cor. XIII, 4: charitas patiens est, benigna est, etc..

Ex utroque autem intellectu horum verborum concluditur, quod spes non confundit. Si enim accipiatur charitas dei qua nos diligit deus, manifestum est quod his quos diligit seipsum non negabit.

Deut. XXXIII, 3: dilexit populos, omnes sancti in manu illius sunt. Similiter etiam si charitas dei accipiatur qua nos deum diligimus, manifestum est, quod se diligentibus bona aeterna praeparavit. Io. XIV, 21: si quis diligit me, diligetur a patre meo, etc..