Lectio 1

Postquam apostolus ostendit quomodo per electionem gratiae dei gentiles sunt ad fidem vocati et etiam aliqui ex Iudaeis de maiori parte populi Iudaici offendentibus et scandalizatis, hic agit specialiter de casu Iudaeorum.

Et circa hoc tria facit.

Primo manifestat causam casus eorum quem supra tetigerat; ex qua ostenditur casus eorum esse miserandus; secundo, ostendit casum eorum non esse universalem, ibi cap. XI dico ergo: numquid, etc.; tertio ostendit casum eorum non esse inutilem neque irreparabilem, ibi dico ergo: numquid, etc..

Circa primum duo facit.

Primo ostendit casum eorum esse miserandum ex sua causa; secundo ostendit quod non est totaliter excusabilis, ibi sed dico: numquid non audierunt, etc..

Circa primum duo facit.

Primo ostendit se ad Iudaeos habere miserationis affectum; secundo ostendit causam miserationis, ibi testimonium enim illis, perhibeo, etc..

Dicit ergo primo: dictum est quod Iudaei in legem iustitiae non pervenerunt propter hoc quod offenderunt in lapidem offensionis, nec tamen contra eos indignor sed eorum misereor. Et ideo dico vobis, o fratres, qui conversi estis tam ex gentibus quam ex Iudaeis. Matth. XXIII, 8: omnes vos fratres estis, voluntas quidem cordis mei, id est ex intimo cordis affectu procedens est ad salutem eorum, ut scilicet ipsi salventur sicut et ego salvatus sum.

I Cor. VII, 7: volo omnes homines esse sicut meipsum. Act. XXVI, 29: opto apud deum omnes qui audiunt tales fieri, qualis et ego sum. Et in hoc deo conformabatur, qui, ut dicitur I Tim. II, 4, vult omnes homines salvos fieri.

Nec sola voluntas est in salutem eorum, sed etiam voluntatis effectus; unde subdit et obsecratio, scilicet mea, fit ad deum pro illis in salutem. I Reg. XII, 23: absit a me hoc peccatum in domino, ut cessem orare pro vobis. Iac. Ult.: orate pro invicem ut salvemini.

Et ex hoc patet, quod orandum est pro infidelibus ut salventur, quia et ipsa fides est donum dei. Eph. II, 8: gratia salvati estis per fidem, et non ex vobis, dei enim donum est.

Deinde, cum dicit testimonium, etc., assignat causam suae miserationis, quia scilicet non ex certa malitia, sed ex ignorantia peccabant.

Et circa hoc tria facit.

Primo enim proponit eorum ignorantiam; secundo ostendit quid ignorabant, ibi ignorantes enim dei, etc.; tertio ostendit veritatem eorum quae ignorabant, ibi Moyses enim dicit, etc..

Dicit ergo primo: ideo salutem eorum volo, et propter hoc oro, misertus eorum, quia testimonium perhibeo de illis quod aemulationem quidem dei habent, scilicet quia zelo dei christum et eius membra persequuntur. Io. XVI, 2: veniet hora, in qua omnis qui interficit vos, arbitretur obsequium se praestare deo. Et huius rei testis esse poterat, quia et ipse aliquando fuerat in simili causa. Phil. III, 6: secundum aemulationem persecutus sum ecclesiam dei. Sed non secundum scientiam, quia scilicet eorum zelus per rectam scientiam non ordinatur dum ignorant veritatem. Is. V, 13: propterea captivus ductus est populus meus, quia non habuit scientiam. I Cor. XIV, 38: si quis autem ignorat, ignorabitur.

Deinde, cum dicit ignorantes enim, etc., ostendit cuius rei scientiam non haberent. Et primo proponit quod intendit; secundo manifestat propositum, ibi finis enim legis christus, etc..

Dicit ergo primo: recte dico quod non secundum scientiam, ignorantes enim dei iustitiam, scilicet qua deus per fidem iustificat, supra III, 22: iustitia autem dei per fidem iesu christi et quaerentes statuere, id est, firmare, suam, scilicet iustitiam, quae consistit in operibus legis, quae secundum eorum opinionem non expectabat aliquid a deo, sed solum ex arbitrio operantium erat.

Et ideo dicit eorum esse iustitiam, quasi humanam et non divinam, secundum illud supra IV, 2: si Abraham ex operibus legis iustificatus est, habet gloriam, scilicet apud homines, sed non apud deum.

Iustitiae enim dei non sunt subiecti, id est, nolunt subiici christo, per cuius fidem iustificantur homines a deo. Ps. Lxi, 1: nonne deo subiecta erit anima mea? supra c. III, 19: ut subditus fiat omnis mundus deo. Ex. X, 3: usquequo non vis subiici mihi? deinde cum dicit finis legis christus, etc., manifestat quod dixerat, scilicet eos dei iustitiam ignorare et quod ei subiici nolunt, cum tamen iustitiam legalem statuere velint.

Circa quod considerandum est, quod sicut etiam philosophi dicunt, intentio cuiuslibet legislatoris est facere homines iustos: unde multo magis lex vetus hominibus divinitus data ordinabatur ad faciendum homines iustos.

Hanc tamen iustitiam lex per semetipsam facere non poterat, quia neminem ad perfectum adduxit lex, ut dicitur Hebr. VII, 19, sed ordinat homines in christum quem promittebat, et praefigurabat. Gal. III, 24: lex paedagogus noster fuit in christo, ut ex fide iustificemur. Et hoc est quod dicit christus enim est finis legis, ad quem scilicet tota lex ordinatur. Ps. Cxviii, 96: omnis consummationis vidi finem. Finis, inquam, ad iustitiam, ut scilicet homines per christum iustitiam consequantur, quam lex intendebat. Supra c. VIII, 3: quod impossibile erat legi, mittens deus filium suum, damnavit peccatum in carne, ut iustificatio legis impleretur in nobis. Et hoc dico omni credenti, quia per fidem suos iustificat. Io. I, 12: dedit eis potestatem filios dei fieri his qui credunt in nomine eius.

Deinde, cum dicit Moyses enim, etc., probat veritatem eorum quae Iudaei ignorabant, scilicet quod iustitia dei sit perfectior quam iustitia legalis et hoc auctoritate ipsius Moysi veteris legislatoris.

Primo ergo per eius verba ostendit conditionem iustitiae legalis; secundo, conditionem iustitiae fidei, ibi quae autem ex fide est, etc..

Dicit ergo primo: recte distinxi iustitiam humanam a iustitia dei, Moyses enim scripsit, Lev. XVIII, 5: quoniam homo qui fecerit iustitiam quae ex lege est, vivet in ea. Ubi sic littera nostra habet: custodite leges meas atque iudicia, quae faciens homo, vivet in eis. Et Ez. XX, 13: iudicia mea proiecerunt, quae faciens homo, vivet in eis, quia scilicet hoc commoditatis consequebatur homo per legis observantiam, ne occideretur tamquam legis transgressor. Hebr. X, V. 28: irritam quis faciens legem Moysi, absque ulla misericordia moritur. Lev. XX, 9: qui maledixerit patri vel matri, morte moriatur, et sic de aliis.

Possumus ulterius dicere quod per legis observationem homo ordinatur in vita praesenti: promittebat enim lex temporalia bona, et quaedam mandabat, quae ad ordinationem carnalis vitae pertinebant, hebr.

C. IX, 10: iustitiis carnis usque ad tempus correctionis impositis.

Sed contra videtur esse quod dominus dicit, Matth. XIX, 16 ss., quaerenti: quid boni faciam ut habeam vitam aeternam? respondit: si vis ad vitam ingredi, serva mandata.

Unde et supra V, 20 super illud: lex autem subintravit, dicit quaedam Glossa: iustitia legis suo tempore custodita, non solum bona temporalia, sed et vitam conferebat aeternam.

Sed haec intelligenda sunt secundum spiritualem sensum legis, qui pertinet ad fidem christi. Sed quod hic dicitur, refertur ad interiorem legis sensum, secundum quem lex de vita aeterna mentionem non faciebat.

Deinde cum dicit quae autem ex fide est iustitia, etc., inducit auctoritatem Moysi de iustitia fidei. Et primo Moyses ostendit certitudinem fidei, quae debet esse in corde hominis; secundo fidei effectum, ibi sed quid dicit Scriptura, etc..

Dicit ergo primo: non solum loquitur Moyses de iustitia legis, sed etiam ipse sic dicit de iustitia quae est ex fide.

Quae autem est ex fide iustitia, sic dicit, id est sic loquitur in corde hominis: ne dixeris in corde tuo, scilicet dubitando, quis ascendit in caelum? quasi hoc impossibile reputans, sicut et Prov. XXX, 4 quaeritur: quis ascendit in caelum atque descendit? quia scilicet hoc tenere quasi impossibile, est deducere christum a caelo, id est, asserere quod christus non sit in caelo, contra id quod dicitur Io. III, 13: nemo ascendit in caelum, nisi qui descendit de caelo, filius hominis qui est in caelo. Eph. IV, 9: qui descendit, ipse est qui et ascendit super omnes caelos.

Aut etiam ne dixeris: quis descendit in abyssum, id est, in infernum, quasi reputans hoc esse impossibile; hoc enim negare, est revocare christum ex mortuis, scilicet negare eum non esse mortuum. Ipse enim moriens in abyssum descendit. Eccli. XXIV, 45: penetrabo inferiores partes terrae.

Et secundum hoc prohibet dubitari de duobus articulis fidei christi, scilicet de eius ascensione, et de eius morte et descensu ad inferos, quorum primum pertinet ad maximam christi exaltationem; secundum ad maximam eius humiliationem.

Potest autem et aliter exponi, ut dicatur nobis certitudo duorum articulorum; primo quidem incarnationis, qua de caelis ad terram descendit; ut sit sensus ne dixeris in corde tuo, quis ascendit in caelum? et exponitur supplendo, id est, christum deducere; quasi dicat: quis ascendit in caelum ad deducendum christum ad nos? quod quidem non fuit necessarium, quia ipse propria virtute descendit.

Secundo autem, resurrectionis, cum subdit aut etiam ne dixeris quis descendet in abyssum? et supplendo additur hoc est christum a mortuis revocare, quasi dicat: illuc descendit, ut inde posset christum revocare, sicut ex persona insipientium dicitur Sap. II, V. 1: non est qui agnitus sit reversus ab inferis.

Et hic sensus congruit verbis Moysi; dicitur enim Deut. XXX, 11 s. Secundum litteram nostram: mandatum quod ego praecipio tibi hodie, non supra te est, neque procul positum, neque in caelo situm, ut possitis dicere: quis nostrum valet ad caelum conscendere, ut deferat illud ad nos? nec est inconveniens si quod Moyses dixit de mandato legis, hoc apostolus attribuit christo: quia christus est verbum dei, in quo sunt omnia dei mandata.

Sic ergo intelligendum est quod dixit: quis ascendit in caelum, id est, christum deducere? ac si dicat: quis potest in caelum conscendere, ut verbum dei inde deferat ad nos? et idem est dicendum in alio quod sequitur.

Deinde cum dicit sed quid dicit Scriptura, etc., ostendit fructum fidei per eiusdem auctoritatem. Et primo proponit auctoritatem; secundo exponit eam, ibi hoc est verbum fidei, etc.; tertio probat expositionem esse convenientem, ibi corde enim creditur, etc..

Dicit ergo primo: sed quid dicit Scriptura? hoc, inquam, prope est verbum in ore tuo et in corde tuo. Sic enim post praemissa verba Deut. Sequitur: iuxta te est sermo valde in ore tuo et in corde tuo.

Quasi dicat: non solliciteris quod tibi desit verbum fidei iustificantis, propter hoc quod christus est in caelo secundum naturam divinam, aut quod descendit in infernum propter mortem humanitatis, quia ipse descendens de caelo et resurgens ab inferis, impressit verbum fidei in ore tuo et in corde tuo.

Unde quod dicit prope est, potest referri ad hoc quod verbum dei sumus adepti per christum incarnatum et resurgentem.

Hebr. II, 3: quae cum initium accepisset enarrari per dominum. Ier. I, 9: ecce dedi verba mea in ore tuo.

Vel, secundum Glossam, quod dicit, prope, referendum est ad utilitatem, secundum quod dicimus, prope apud nos esse quod nobis est commodum et utile. Verbo enim dei cor nostrum mundatur. Io. XV, 3: iam vos mundi estis propter sermonem quem locutus sum vobis.

Vel potest referri ad hoc quod verba fidei etsi sint supra rationem, Eccli. III, 25: plurima supra sensum hominis monstrata sunt tibi, non tamen sunt contra rationem, quia veritas non potest esse veritati contraria. Ps.

Xcii, 7: testimonia tua credibilia facta sunt nimis.

Deinde cum dicit hoc est verbum, etc., exponit auctoritatem praedictam.

Et primo ostendit quid sit illud verbum de quo Moyses loquitur, dicens hoc est verbum fidei quod praedicamus. II Tim. IV, V. 2: praedica verbum. Ier. XXIII, 28: qui habet sermonem meum, loquatur sermonem vere.

Secundo exponit quomodo hoc verbum est in ore per confessionem, et in corde per fidem.

Et hoc est quod subdit quia si confitearis in ore tuo dominum iesum christum scilicet recognoscens eum dominum, subiiciendo sibi tuum affectum, secundum quod dicitur I Cor. XII, 3: nemo potest dicere, dominus iesus, nisi in spiritu sancto; et iterum si credideris in corde tuo, scilicet fide formata, quae per dilectionem operatur, ut dicitur Gal. V, 6, quod deus illum suscitavit a mortuis, Ps. XL, 10: tu autem, domine, miserere mei, et resuscita me, quia, ut dicitur II Cor. Ult.: resurrexit ex virtute dei, quae est communis sibi et patri; salvus eris, scilicet salute aeterna, de qua dicitur Is. XLV, 17: salvatus est Israel in domino salute aeterna.

Quod autem dicit dominum iesum, ad mysterium incarnationis refertur. Quod autem sequitur christum, manifeste ad resurrectionem refertur. De quibus duobus articulis supra fecerat mentionem.