Lectio 2

Gregorius in evang.. Maria autem Magdalene, quae fuerat in civitate peccatrix, amando veritatem laverat lacrymis maculas criminis, cuius mentem magna vis amoris accenderat, quae a monumento domini, etiam discipulis recedentibus, non recedebat; dicitur enim abierunt ergo iterum discipuli ad semetipsos. Augustinus in ioannem. Idest, ubi habitabant, et unde ad monumentum cucurrerant.

Viris autem redeuntibus, infirmiorem sexum in eodem loco fortior figebat affectus; unde sequitur maria autem stabat ad monumentum foris plorans. Augustinus de cons. Evang.. Idest, ante illum saxei sepulchri locum; sed tamen intra illud spatium quo iam ingressae fuerant: hortus quippe illic erat. Chrysostomus in ioannem.

Ne mireris autem quod maria amare flebat ad sepulchrum, Petrus vero nihil tale passus est: compassibile enim est muliebre genus et natura flebile.

Augustinus in ioannem. Oculi igitur qui dominum quaesierant et non invenerant, lacrymis vacabant, amplius dolentes, quod fuerat ablatus de monumento quam quod fuerat occisus in ligno: quoniam magistri tanti, cuius vita subtracta fuerat, nec memoria remanebat. Augustinus de cons. Evang.. Viderat autem cum aliis mulieribus Angelum sedentem a dextris super lapidem revolutum a monumento, ad cuius verba cum fleret, prospexit in monumentum. Chrysostomus.

Magnum enim ad mitigationem est monumentum apparens. Vide denique eam, ut plus requiesceret, et inclinantem se, et volentem locum videre ubi iacuit corpus; unde sequitur dum ergo fleret, inclinavit se, et prospexit in monumentum. Gregorius in evang.. Amanti enim semel aspexisse non sufficit, quia vis amoris intentionem multiplicat inquisitionis. Augustinus in ioannem. Nimium enim dolebat, nec suis nec discipulorum oculis facile putabat esse credendum: an potius divino instinctu in animo eius effectum est ut prospiceret? Gregorius.

Quaesivit enim corpus, et minime invenit; perseveravit ut quaereret: unde et contingit ut inveniret, actumque est ut desideria dilata crescerent, et crescentia caperent quod invenissent. Sancta enim desideria dilatione crescunt; si autem dilatione deficiunt, desideria non fuerunt. Ista itaque, quae sic amat, quae se ad monumentum quod prospexerat, iterum inclinat: videamus quo fructu vis amoris in ea ingeminat opus inquisitionis; sequitur enim et vidit duos Angelos in albis sedentes, unum ad caput, et unum ad pedes, ubi positum fuerat corpus iesu. Chrysostomus.

Quia enim non erat excelsa mulieris mens ut ex sudariis perciperet resurrectionem, Angelos videt in laeto habitu, ut et ipsa a passione mitigetur. Augustinus.

Quid est autem quod unus ad caput, et alter ad pedes sedebat? an, quoniam qui Graece Angeli dicuntur, Latine sunt nuntii, isto modo christi evangelium, velut a capite usque ad pedes, ab initio usque in finem signabant esse nuntiandum? Gregorius. Vel ad caput sedet Angelus cum per apostolos praedicatur, quia in principio erat verbum; et quasi ad pedes sedet, cum dicitur: verbum caro factum est. Possumus etiam per duos Angelos duo testamenta agnoscere, quae dum pari sensu incarnatum et mortuum ac resurrexisse dominum nuntiant quasi testamentum prius ad caput et testamentum posterius ad pedes sedet. Chrysostomus. Angeli autem apparentes nihil de resurrectione dicunt; sed paulatim in eum qui de resurrectione est intrant sermonem. Quia enim mulier ultra consuetudinem praeclarum habitum viderat, ne turbetur, audivit compassionis vocem; unde sequitur dicunt ei illi: mulier, quid ploras? Angeli lacrymas prohibebant, et futurum quodammodo gaudium nuntiabant: ita enim dixerunt quid ploras? ac si dicerent: plorare noli. Gregorius. Ipsa enim sacra eloquia, quae nos in lacrymas amoris excitant, easdem lacrymas consolantur, dum nobis redemptoris nostri speciem repromittunt.

Augustinus. At illa eos putans interrogasse nescientes, causas prodit lacrymarum; unde sequitur dicit eis: quia tulerunt dominum meum. Dominum suum vocat domini sui corpus exanime, a toto partem significans; sicut omnes confitemur iesum christum filium dei sepultum, cum sola eius sepulta sit caro.

Sequitur et nescio ubi posuerunt. Haec erat causa maioris doloris, quia nesciebat quo iret ad consolandum dolorem. Chrysostomus in ioannem. Nondum autem de resurrectione aliquid noverat, sed adhuc translationem imaginabatur.

Augustinus de cons. Evang.. Hic intelligendi sunt surrexisse Angeli, ut etiam stantes viderentur, sicut Lucas eos visos esse commemorat.

Augustinus in ioannem.

Sed hora iam venerat qua id quod nuntiatum quodammodo fuerat ab Angelis flere prohibentibus, gaudium succederet flentibus; unde sequitur haec cum dixisset, conversa est retrorsum. Chrysostomus.

Sed quare ad Angelos loquens, et nondum ab eis aliquid audiens, convertitur retrorsum? mihi videtur quod haec ea dicente, christus post eam apparuit, et Angeli considerantes dominatorem, et figura et inspectione et motu confestim ostenderunt quoniam dominum viderunt; et hoc est quod mulierem converti retrorsum fecit.

Gregorius. Notandum etiam quod maria, quae adhuc de domini resurrectione dubitabat, conversa retrorsum est ut videret iesum, quia videlicet per eamdem dubitationem suam quasi tergum in domini faciem miserat, quem resurrexisse minime credebat. Sed quia amabat et dubitabat, videbat et non agnoscebat eum; unde sequitur et vidit iesum stantem, et non sciebat quia iesus esset. Chrysostomus.

Angelis enim ut dominator apparuit, mulieri vero non ita, ne eam ex prima visione stupefaceret: non enim oportebat eam repente ad excelsa reducere, sed paulatim.

Sequitur dicit ei iesus: mulier, quid ploras? quem quaeris? Gregorius.

Interrogatur doloris causa, ut augeatur desiderium; quatenus cum nominaret quem quaereret, in amorem eius ardentius aestuaret. Chrysostomus. Et quia in communi figura apparuit, aestimavit eum hortulanum esse; unde sequitur illa aestimans quia hortulanus esset, dicit ei: domine, si tu sustulisti eum, dicito mihi ubi posuisti eum, et ego eum tollam; hoc est: si propter timorem Iudaeorum levasti eum, dicito mihi, et ego eum accipiam.

Theophylactus. Timebat enim ne Iudaei etiam in corpus saevirent exanime; et ideo volebat in alio loco incognito illud transponere. Gregorius. Forsitan autem nec errando haec mulier erravit, quae iesum hortulanum credidit. An non ei spiritualiter hortulanus erat, qui in eius pectore per amoris sui vim semina virtutum virentia plantabat? sed quid est quod viso eo quem hortulanum credidit, cui necdum dixerat quem quaerebat, ait: domine, si tu sustulisti eum? sed vis amoris hoc agere solet in animo, ut quem ipse semper cogitat, nullum alium credat ignorare. Postquam autem eam dominus communi vocabulo appellavit ex sexu, et agnitus non est, vocat ex nomine; unde sequitur dicit ei iesus: maria; ac si dicat: recognosce eum a quo recognosceris. Maria ergo, quia vocatur ex nomine, recognoscit auctorem: quia et ipse erat qui quaerebatur exterius, et ipse qui eam interius, ut quaereret, docebat; unde sequitur conversa illa dicit ei: Rabboni (quod dicitur magister)p chrysostomus in ioannem.

Sicut enim Iudaeis quandoque immanifestus erat et praesens; ita et loquens cum volebat, seipsum notum faciebat. Qualiter autem conversam dicit, cum christus ad eam loqueretur? mihi videtur quod dicente ea ubi posuisti eum, conversa est ad Angelos, ut interrogaret cur stupefacti essent.

Deinde christus vocans eam, convertit eam ad seipsum, et per vocem manifestum seipsum fecit. Augustinus in ioannem.

Vel quia prius conversa corpore, quod non erat putavit, nunc corde conversa quod erat agnovit. Nemo autem calumnietur mulierem, quod hortulanum dixerit dominum, et iesum magistrum: ibi enim honorabat hominem a quo beneficium postulabat; hic recolebat doctorem, a quo discernere humana et divina discebat.

Aliter ergo dominum dixit: sustulerunt dominum meum; aliter autem: domine, si tu sustulisti eum.

Gregorius. Iam vero ab evangelista non subditur quid mulier fecit, sed ex eo innuitur quod audivit; sequitur enim dicit ei iesus: noli me tangere: in his namque verbis ostenditur, quod maria amplecti voluit eius vestigia quem recognovit.

Sed cur tangi non debeat, ratio quoque additur cum subiungitur nondum enim ascendi ad patrem meum. Augustinus.

Sed si stans in terra non tangitur, sedens in caelo quomodo ab homine tangetur? qui certe antequam ascenderet, discipulis suis se obtulit tangendum, dicens: palpate, et videte, quia spiritus carnem et ossa non habet, ut Lucas testatur.

Quis autem tam sit absurdus ut dicat, eum a discipulis quidem, antequam ascendisset ad patrem, se voluisse tangi, a mulieribus autem noluisse, nisi cum ascendisset ad patrem? sed leguntur etiam feminae post resurrectionem, antequam ad patrem ascenderet, tetigisse iesum, in quibus erat etiam ipsa maria Magdalena, narrante matthaeo. Aut ergo hoc sic dictum est ut in illa femina figuraretur ecclesia de gentibus, quae in christum non credidit nisi cum ascendisset ad patrem; aut sic in se credi voluit iesus, hoc est sic se spiritualiter tangi, quod ipse et pater unum sunt. Eius quippe intimis sensibus quodammodo ascendit ad patrem qui sic in eo profecerit ut patri agnoscat aequalem. Quomodo autem haec non carnaliter adhuc in eum credebat quem sicut hominem fiebat? Augustinus de Trin.. Tactus autem tamquam finem facit notionis; ideoque nolebat in eo esse finem intenti cordis in se, ut hoc quod videbatur tantummodo putaretur. Chrysostomus.

Vel aliter. Volebat haec mulier adhuc cum christo esse, sicut et ante passionem; et prae gaudio nihil magnum excogitabat; quamvis caro christi multo melior facta fuerit resurgendo. Ab hac ergo intelligentia eam abducens, dixit noli me tangere, ut cum multa reverentia ei loquatur: unde nec discipulis apparet de reliquo cum eis conversans, ut reverentius ei attendant.

Dicens autem nondum enim ascendi, ostendit quoniam illuc properat et festinat. Eum autem qui illuc debet abire, et non ultra cum hominibus conversari, non oportebat cum eadem videre mente qua et ante; et hoc manifestat consequenter dicens vade autem ad fratres meos; et dic eis: ascendo ad patrem meum et patrem vestrum, deum meum et deum vestrum.

Hilarius de Trin.. Inter ceteras impietates suas etiam hoc dicto domini uti solent haeretici, ut per id quod pater eius pater eorum est, et deus eius, deus eorum est, in natura dei non sit. Sed in forma dei manens formam servi assumpsit: et cum hoc ad homines in servi forma christus iesus loquatur, non ambigitur quin pater sibi ut ceteris sit ex ea parte qua homo est, et deus sibi ut cunctis sit ex ea natura qua servus est. Denique hunc eumdem sermonem coepit dicens vade ad fratres meos. Fratres autem ex carne sunt deo; ceterum unigenitus deus in unigeniti exceptione sine fratribus est. Augustinus in ioannem. Vel aliter. Non ait: patrem nostrum, sed patrem meum et patrem vestrum. Aliter ergo meum, aliter vestrum; natura meum, gratia vestrum.

Neque dixit: deum nostrum, sed deum meum, sub quo ego homo, et deum vestrum, inter quos et ipsum mediator sum.

Augustinus de cons. Evang..

Tunc ergo egressa est a monumento, hoc est ab illo loco ubi erat horti spatium ante lapidem effossum, et cum illa aliae quas secundum marcum invaserat tremor et pavor, et nemini, scilicet aliorum, quidquam dicebant; unde et hic dicitur venit maria Magdalene annuntians discipulis: quia vidi dominum, et haec dixit mihi.

Gregorius. Ecce humani generis culpa ibi absconditur unde processit: quia enim in Paradiso mulier viro propinavit mortem, a sepulchro mulier viris annuntiavit vitam; et dicta sui vivificatoris narrat quae mortiferi serpentis verba narraverat.

Augustinus. Dum autem cum aliis veniret, tunc secundum matthaeum occurrit illis iesus dicens: avete. Sic ergo colligamus Angelorum collocutionem bis numero eas habuisse venientes ad monumentum, et etiam ipsius domini: semel scilicet quando maria hortulanum putavit; et iterum cum eis occurrit in via, ut eas repetitione firmaret: et sic venit maria Magdalene annuntians discipulis, non solum ipsa, sed et aliae quas Lucas commemorat. Beda. Mystice autem maria, quae interpretatur domina, illuminata, illuminatrix, seu stella maris, significat ecclesiam, quae Magdalena, idest turrensis dicitur: nam Magdalon Graece, Latine turris dicitur, propter illud quod dicitur in Psalmo 60, 4: factus est mihi turris fortitudinis. In eo autem quod haec mulier discipulis christum resurrexisse nuntiavit, omnes monentur, maxime quibus est commissum praedicandi officium, ut si quid ei caelitus revelatum fuit, studiose proximis propinent.