Lectio 4

Augustinus in ioannem. Illi qui audierant a domino: vos secundum carnem iudicatis, manifestaverunt quod audierunt: patrem enim christi carnaliter acceperunt; unde dicitur dicebant ergo ei: ubi est pater tuus? quasi dicant: audivimus te dicere: solus non sum; sed ego, et qui misit me, pater: nos solum te videmus: ostende ergo nobis tecum esse patrem tuum. Theophylactus. Quidam vero notant hoc prolatum esse a Iudaeis quasi ad contumeliam et contemptum. Improperabant enim ei tamquam ex fornicatione genito et proprium genitorem ignoranti, vel tamquam vili existente eo qui pater eius putabatur, scilicet ioseph; quasi dicant: ignotus et ignobilis est pater tuus: quid frequenter patrem nobis inducis? quia ergo non ut scire volentes, sed ut tentantes quaerebant, ad praemissam quaestionem non respondet; unde sequitur respondet iesus: neque me scitis, neque patrem meum. Augustinus. Quasi dicat: quaeritis: ubi est pater tuus? quasi me iam sciatis, quasi totum hoc sit quod videtis: ergo quia me non nostis, ideo patrem meum vobis non ostendo. Me quippe hominem putatis; ideo patrem meum hominem quaeritis. Quia vero secundum quod videtis, aliud sum, et aliud secundum quod non videtis; patrem autem meum loquor occultus occultum: prius est ut me noveritis, et tunc patrem scietis; et hoc est quod subdit si me sciretis, forsitan et patrem meum sciretis. Chrysostomus in ioannem. Dicit autem hoc, ut ostendat quod nihil eis prodest dicere quod sciant patrem, filium nescientes. Origenes in ioannem.

Contrariari autem videtur ad invicem quod hic dicitur: neque me scitis, neque patrem meum, et quod supra dictum est: et me scitis, et unde sim scitis.

Sed tamen quod dicitur: et me scitis, ad quosdam dicit hierosolymitarum dicentium numquid vere intellexerunt principes quia hic est christus? hoc vero quod dicit: neque me scitis, ad Pharisaeos dicitur.

Hierosolymitis tamen in prioribus ait: verax est qui me misit, quem vos nescitis.

Quaeret itaque aliquis: quomodo verum est quod dicitur si me sciretis, et patrem meum sciretis: cum hierosolymitae, quibus dicitur: et me scitis, patrem nesciverunt? dicendum autem est ad hoc, quod salvator quandoque quidem de seipso ut de homine loquitur, quandoque autem secundum divinam naturam: hoc ergo quod dicit: et me scitis, de ipso homine dicit; hoc vero neque me scitis, de divinitate. Augustinus in ioannem.

Quid est enim si me sciretis, et patrem meum sciretis, nisi ego et pater unum sumus? quando vides aliquem alicui similem, quotidiana locutio est: si hunc vidisti, illum vidisti. Propter similitudinem tale dedisti responsum. Hinc et dominus si me, inquit, sciretis, et patrem meum sciretis: non quia pater est filius, sed quia patri similis est filius.

Theophylactus. Erubescat Arianus: nam si iuxta eum creatura filius sit, qualiter qui novit creaturam, et deum novit? neque enim qui substantiam novit Angeli, novit et divinam. Cum itaque qui filium novit, et patrem novit; igitur consubstantialis patri est filius. Augustinus.

Hoc autem verbum forsitan increpative dicitur, quod videtur esse verbum dubitationis: homines enim de rebus quas certas habent, aliquando verbum dubitationis ponunt; velut si indignaris servo tuo, et dicas: contemnis me? considera, forsan dominus tuus sum: sic et dominus dubitando increpat infideles, cum dicit et patrem meum forsitan sciretis.

Origenes. Oportet autem videre quoniam qui alterius sectae sunt, opinantur ex hoc probari manifeste, deum quem Iudaei colebant, patrem non esse christi. Si enim, inquiunt, hoc Pharisaeis deum provisorem mundi colentibus dicebat salvator, manifestum est, quod patrem iesu, alterum a conditore mundi existentem, nequaquam Pharisaei noverunt.

Hoc vero dicunt, non observantes consuetudinem locutionis in Scripturis. Si enim aliquis vellet inducere ea quae de deo sunt, a parentibus eruditus, non autem bene vivat; hunc dicimus de deo notitiam non habere: unde et filii Heli propter eorum malitiam deum ignorasse dicuntur.

Sic igitur et Pharisaei patrem ignoraverunt: non enim vivebant secundum conditoris edictum. Est autem et aliud significatum cognoscendi deum, altero existente cognoscere dominum quam simpliciter credere.

Dicitur enim in Psalmo: studete et videte, quoniam ego sum deus quis non confitetur hoc scribi populo in conditorem credenti? multum enim differt credendo cognoscere, et credere tantum. Sed Pharisaeis, quibus ait neque me scitis, neque patrem meum, rationabiliter diceret: neque creditis patri meo: qui enim negat filium, minime patrem habet, scilicet neque secundum fidem, neque secundum cognitionem. Sed et aliter dicit Scriptura, illos qui adiuncti sunt alicui, cognoscere illud. Tunc enim Adam cognovit uxorem suam cum ei coniunctus est. Si ergo qui adhaeret mulieri, mulierem cognoscit; et qui adhaeret domino, unus spiritus est et deum cognoscit. Si vero sic se habet, Pharisaei nec patrem noverunt nec filium. Post hoc est quidem aliquem cognoscere deum, non autem cognoscere patrem. Infinitis ergo orationibus editis in lege non invenimus aliquem orando dicentem deum patrem: tamen orant eum tamquam deum et dominum: ne praevenirent gratiam per iesum toti mundo effusam, vocantem cunctos ad filiationem, iuxta illud: narrabo nomen tuum fratribus meis.

Sequitur haec verba locutus est iesus in gazophylacio, docens in templo. Alcuinus.

Gaza persica lingua divitiae, philatin servare. Erat autem locus in templo ubi servabantur divitiae. Chrysostomus.

In templo loquebatur more magistri; et hic loquebatur super quibus mordebant et accusabant, quoniam seipsum facit parem patri. Augustinus.

Magna igitur fiducia sine timore: non enim pateretur quod nollet; unde sequitur et nemo apprehendit eum, quia nondum venerat hora eius. Nonnulli cum hoc audiunt, sub fato fuisse christum credunt; sed si fatum, sicut nonnulli intellexerunt, a fando dictum est, idest a loquendo, verbum dei quomodo habet fatum? ubi sunt fata? in caelo, inquis, in ordine et conversionibus siderum. Quomodo ergo fatum habet per quem factum est caelum et sidera, cum tua voluntas, si recte sapias, transcendat et sidera? an quia nosti christi carnem fuisse sub caelo, ideo putas et potestatem christi subditam caelo? igitur nondum venerat hora eius, non qua cogeretur mori, sed qua dignaretur occidi.

Origenes. Ubicumque autem additur: haec verba locutus est iesus in tali loco, si bene attendas, invenies additionis opportunitatem. Est autem gazophylacium locus numismatum in honorem dei et dispensationem pauperum oblatorum.

Numismata autem sunt divina verba, imaginem regis magni impressam habentia.

Unusquisque autem conferat in aedificationem ecclesiae, portans ad intellectuale gazophylacium quidquid potest ad honorem dei et utilitatem communem. Omnibus autem offerentibus in gazophylacio templi, magis oportebat iesum munera portare, quae erant verba vitae aeternae. Loquente ergo iesu in gazophylacio, a nemine detentus est: quia sermones eius fortiores erant his qui eum capere volebant, cum non sit infirmitas in quibus verbum dei loquitur. Beda. Vel aliter. In gazophylacio christus loquitur, quoniam in parabolis ad Iudaeos sermones proferebat; tunc autem quasi gazophylacium aperiri coepit, quando discipulis suis caelestia reseravit: unde etiam gazophylacium templo inhaerebat: quia quae lex et prophetae figuraliter praedixerant, ad dominum pertinebant.