Lectio 8

Theophylactus. Decebat admirari ac extollere eum qui talia peragebat miracula: ipsi vero potius consiliantur illum occidere; unde dicitur collegerunt ergo pontifices et Pharisaei Concilium adversus iesum, et dicebant: quid facimus? Augustinus in ioannem. Nec tamen dicebant: credemus; plus enim perditi homines cogitabant quomodo nocerent et perderent, quam quomodo sibi consulerent ne perirent; et tamen timebant, et quasi consulebant: dicebant enim quid facimus, quia hic homo multa signa facit? chrysostomus in ioannem. Hominem eum adhuc vocant qui tantam susceperunt eius deitatis demonstrationem. Origenes in ioannem. Est autem per ea quae dicuntur ab ipsis, considerare eorum insipientiam et caecitatem: insipientiam quippe, quia testificabantur illum et multa peregisse miracula, et tamen aestimabant se posse adversus eum aemulari, velut non posset pro se adversus eorum aemulationes. Caecitatis autem hoc ipsum erat: ad facientem enim tot miracula pertinebat ut se ab eorum insidiis eximeret: nisi forte crederent quod signa fecit, et putabant ea non fieri divina virtute. Hi quidem igitur deliberabant non dimittere ipsum, opinantes se per hoc esse impedimento volentibus credere in eum, et Romanis, ne eis auferrent terram et gentem; unde sequitur si dimittimus eum sic, omnes credent in eum, et venient Romani et tollent locum nostrum et gentem.

Chrysostomus. Hoc dicentes, populum volunt concutere, ut periclitandum ex suspicione tyrannidis; quasi dicant: si Romani viderint eum turbas ducentem, suspicabuntur nos in tyrannidem velle consurgere, et destruent nostram civitatem.

Sed fictio erat quae dicebantur: quid enim demonstrabat tale? armigeros circumferebat, et equitaturas trahebat? nonne deserta persequebatur? sed ut non putentur ob passionem suam hoc dicere, totam civitatem periclitari dicunt. Augustinus.

Vel timuerunt ne si omnes in christum crederent, nemo remaneret qui adversus Romanos civitatem dei templumque defenderent: quoniam contra ipsum templum et contra suas paternas leges doctrinam christi esse sentiebant. Temporalia ergo perdere timuerunt, et vitam aeternam non cogitaverunt: nam et Romani post domini passionem et glorificationem tulerunt eis et locum et gentem, expugnando et transferendo. Origenes.

Sed et secundum anagogem, locum eorum qui ex circumcisione sunt gentes occupaverunt, quia per eorum casum salus gentibus evenit: loco enim gentium Romani ponuntur, ex regnantibus qui regno suberant nuncupati. Gens etiam ab eis sublata est: quia qui fuit populus dei, factus est non populus. Chrysostomus.

Cum autem illi haesitabant, et in ordine consilii proponebant, dicentes quid facimus? unus inverecunde et cum crudelitate clamavit: unde sequitur unus autem ex ipsis, caiphas nomine, cum esset pontifex anni illius. Augustinus.

Movere potest quomodo dicatur pontifex anni illius, cum dominus constituerit unum summum sacerdotem, cui mortuo unus succederet. Sed intelligendum est, per ambitiones et contentiones inter Iudaeos, postea constitutum esse plures fore pontifices, qui per annos singulos vicibus ministrarent; et forte etiam in unum annum plures administrabant, quibus alio anno alii succedebant. Alcuinus. Nam de hoc caipha iosephus refert, quod pretio sibi sacerdotium unius anni redemerit. Origenes in ioannem. Increpatur autem caiphae pravitas in hoc quod dicitur pontifex anni illius, quo scilicet noster salvator exercuit ministerium passionis; et tamen cum esset pontifex anni illius, dixit eis vos nescitis quidquam, neque cogitatis, quia expedit vobis ut unus moriatur homo pro populo, et non tota gens pereat; quasi dicat: vos sedetis, et adhuc segnius rem attenditis; sed attendatis, unius hominis salutem pro communi republica oportere contemnere.

Theophylactus. Hoc autem ipse quidem prava dixit intentione: tamen spiritus sancti gratia ore eius usa est ad futuri praesagium; unde subditur hoc autem a semetipso non dixit; sed cum esset pontifex anni illius, prophetavit quia iesus moriturus erat pro gente. Origenes.

Non quicumque prophetizat, propheta est; sicut non quicumque ius prosequitur, iustus est, sicut qui facit aliquod opus propter humanam gloriam. Caiphas ergo prophetavit quidem, nec tamen erat propheta, sicut et Balaam. Audebit autem quis dicere quod non per spiritum sanctum caiphas prophetaverit, quia etiam spiritus maligni est attestari iesu et prophetare pro eo, iuxta illud quod dicitur: novimus te quod sis sanctus dei: nam eius intentionis est non fideles auditores efficere, sed incitare in praetorio considentes adversus iesum, ut eum perimerent.

Deinde quod dicit expedit vobis, quod pars eius prophetiae fuit, dicit verum, vel mentitur? nam si verum dicit, salvantur hi qui in praetorio adversus iesum nituntur, mortuo iesu pro populo, et pertingunt ad id quod expedit. Quod si inconveniens est, manifestum est quod non fuit spiritus sanctus qui dedit haec proferri, quia spiritus sanctus non mentitur.

Si autem quis velit veridicum et in hoc esse caipham, concederetur illi quod gratia dei pro omnibus gustet mortem, et quod est salvator omnium hominum, maxime fidelium. Fatebitur etiam cuncta quae sunt in hoc loco prophetiam esse veridicam, incipiendo ab illo vos nihil scitis; nihil enim noverant qui iesum ignorabant esse veritatem, sapientiam, iustitiam et pacem, et quod ipsis quoque erat expediens ut hic unus inquantum est homo moriatur pro populo; non enim inquantum est imago invisibilis dei, est susceptibilis mortis. Pro populo autem obiit, velut potens totius orbis culpam, in seipsum retorquens, dissipare ac delere. Ex hoc vero quod dicitur hoc autem a semetipso non dixit, docemur quod aliqua nos homines per nos dicimus, nulla inducente virtute ad proferendum; quaedam vero suadente nobis quadam virtute, etsi non integre exprimamus, et sic inconsequenter disponamur ad ea, insectantes ea quae dicimus, sed non intentionem dictorum; velut caiphas ex se nihil protulit, nec dixit intentionem, quia prophetiam dicti non accipiebat.

Sed etiam apud Paulum quidam legisperiti sunt non intelligentes nec ea quae proferunt.

Augustinus. Hic docemur, etiam homines malos prophetiae spiritu futura praedicere; quod tamen evangelista divino attribuit sacramento, quia pontifex fuit, idest summus sacerdos.

Chrysostomus. Vide autem quanta spiritus sancti virtus est: a mente enim mala valuit verba proferre prophetiae.

Vide etiam quanta est pontificalis virtus potestatis: pontifex enim effectus, etsi indignus existens, tamen prophetavit nesciens quid diceret: ore enim solum usa est gratia, contaminatum autem cor non tetigit. Augustinus. Caiphas igitur de sola gente Iudaeorum prophetavit, in qua erant oves, de quibus ait ipse dominus: non sum missus nisi ad oves quae perierunt domus Israel.

Sed noverat evangelista alias esse oves, quae non erant de hoc ovili, quas oportebat adduci; et ideo addidit et non tantum pro gente, sed ut filios dei, qui erant dispersi, congregaret in unum. Haec autem secundum praedestinationem dicta sunt: nam neque oves eius, neque filii dei adhuc erant. Gregorius Moralium.

Persecutores igitur peregerunt hoc quod perniciose moliti sunt; intulerunt mortem, ut ab eo abscinderent fidelium devotionem; sed fides inde crevit unde se hanc extinguere infidelium crudelitas credidit.

Ille enim ad pietatis suae obsequium redegit quod contra illum humana crudelitas extorsit. Origenes. Concitati autem ad iram ex verbis caiphae, taxaverunt ut occiderent dominum; unde sequitur ab illo ergo die cogitaverunt ut interficerent eum. Et quidem si non spiritu sancto caiphas prophetaverat, alius spiritus fuit qui valuit et per impium loqui, et sibi compares adversum christum incitare. Qui autem vult respondere pro spiritu sancto, dicet quod sicut sacrarum intentionem Scripturarum ad utilitatem prolatam aliqui prave suscipiunt ad constituendam enormem disciplinam, sic edita pro salvatore prophetiam veridicam non debito modo percipientes, consiliati sunt ut interficerent christum. Chrysostomus.

Quaerebant quidem et prius eum interficere, nunc et sententiam firmaverunt.