Lectio 27

Chrysostomus in ioannem.

Nathanael non suscipiendo ex Nazareth christum esse, eam quae illi erat circa Scripturas diligentiam ostendit; in non respuendo vero eum qui annuntiaverat, multum desiderium quod habebat circa christi praesentiam monstravit. Sciebat enim quod poterat Philippus circa locum falli; unde sequitur vidit iesus Nathanael venientem ad se, et dicit de eo: ecce vere Israelita, in quo dolus non est: quia nihil ad gratiam vel odium loquebatur.

Augustinus in ioannem.

Vel aliter. Quid est in quo dolus non est? forte non habebat peccatum? forte illi medicus non erat necessarius? absit.

Nemo sic natus est ut medico illo non egeret. Dolus enim est cum aliud agitur, et aliud fingitur: quo modo ergo in illo dolus non erat, si peccator est? fatetur se peccatorem; si enim peccator est et iustum se dicit, dolus est in ore ipsius.

Ergo in Nathanaele confessionem peccati laudavit, non indicavit non esse peccatorem.

Theophylactus. Sed Nathanael laudatus non acquievit extemplo, sed expectavit, adhuc volens aliquid manifestius discere; et interrogat; sequitur enim dicit ei Nathanael: unde me nosti? chrysostomus.

Ipse quidem igitur ut homo investigabat, iesus autem ut deus respondebat: sequitur enim respondit iesus et dixit ei: priusquam te Philippus vocaret, cum esses sub ficu, vidi te: non ut homo eum intuens, sed ut deus desuper cognoscens. Vidi, inquit, te, idest morum tuorum mansuetudinem. Dicit autem cum esses sub ficu: quoniam nullus ibi erat, sed soli Philippus et Nathanael singulariter loquebantur: propter hoc dictum est quod videns eum a longe dixit ecce vere Israelita; ut scires quoniam antequam appropinquaret Philippus, haec loquebatur christus, et insuspicabile fiat christi testimonium. Noluit autem christus dicere: non sum ex Nazareth, ut annuntiavit tibi Philippus; sed ex bethlehem, ut non faceret altercabilem sermonem; neque etiam per hoc dedisset argumentum sufficiens quod ipse esset christus; sed ostendit se christum per hoc quod praesens erat loquentibus illis. Augustinus.

Quaerendum est enim an aliquid significet arbor fici. Invenimus arborem fici maledictam, quia sola folia habuit, et fructu caruit. In origine humani generis Adam et eva, cum peccavissent, de foliis ficus subcinctoria sibi fecerunt. Folia ergo ficulneae intelliguntur peccata. Erat autem Nathanael sub arbore fici, tamquam sub umbra mortis; ac si dominus ei dicat: o Israel, sine dolo quisquis es, o popule Iudaeus ex fide, antequam te per apostolos meos vocarem, et cum esses sub umbra mortis, et tu me non videres, ego te vidi. Gregorius Moralium.

Vel cum esses sub ficu, vidi te; idest, positum te sub umbra legis elegi. Augustinus de verb. Dom..

Recordatus est autem Nathanael se fuisse sub ficu ubi non erat christus praesentia corporali, sed scientia spirituali; et quia sciebat se solum fuisse sub ficu, agnovit in illo divinitatem. Chrysostomus in ioannem. Sic ergo ab hac praedicatione, et ab eo quod mentem scrutatus est eius, et quia cum adversus eum dicere videretur, non culpavit, sed laudavit, cognovit quoniam vere est christus; unde sequitur respondit ei Nathanael, et ait: Rabbi, tu es filius dei, tu es rex Israel; quasi dicat: tu es qui expectabaris, tu es qui quaerebaris. Quia enim argumentum inaltercabile suscepit, venit ad confessionem, et in mora priori diligentiam ostendens, et in posteriori confessione devotionem. Multi autem legentium sermonem hunc anxiantur: Petrus enim qui post miracula et doctrinam confessus est, quoniam filius est dei, beatificatur, ut a patre revelationem iam suscipiens; Nathanael autem ante signa et doctrinam hoc dicens, nihil tale audivit.

Est igitur huius causa, quoniam verba quidem eadem locutus est Petrus et Nathanael, non autem eadem mente; sed Petrus quidem confessus est filium dei ut deum verum; hic autem ut hominem nudum; dicens enim ei tu es filius dei, induxit tu es rex Israel; dei autem filius non Israelis est rex solum, sed et orbis terrarum universi. Hoc etiam manifestum est ex his quae consequuntur. Nam Petro nihil postea addidit christus: sed quasi perfecta eius existente fide, ecclesiam se dixit in confessione illius fabricaturum esse.

Nathanael autem, quasi multa parte et maiori confessionis deficiente, ad maiora educitur; nam sequitur et dixit ei: quia dixi tibi: vidi te sub ficu, credis: maius his videbis; quasi dicat: magnum tibi visum est hoc esse quod dixi, et propterea me regem Israelis confessus es: quid igitur dices cum maius videbis? et quid sit istud maius, ostendit subdens et dicit eis: amen, amen dico vobis, videbitis caelum apertum, et Angelos dei ascendentes et descendentes super filium hominis. Vide qualiter paulatim eum a terra abducit, et facit quod non ultra aestimet christum esse hominem solum: cui enim Angeli ministrant, qualiter hic homo purus esset? per hoc igitur suadet Angelorum se esse dominatorem: sicut enim in proprium regis filium descenderunt et ascenderunt in eum ministri regales; hoc quidem in tempore crucis, hoc vero in tempore resurrectionis et ascensionis; sed et ante hoc, quando accesserunt et ministrabant ei, et quando evangelizabant eius nativitatem. Futurum vero a praeterito probavit; qui enim in praeteritis virtutem eius agnoverat, et de futuris audiens facilius suscepit. Augustinus de verb. Dom.. Recolamus autem veterem historiam, quando Iacob in somniis vidit scalam a terra pertingentem usque in caelum, et dominus incumbebat super eam, et Angeli ascendebant et descendebant per eam. Denique ipse Iacob quia intellexit quid viderit, posuit lapidem et fudit oleum: dum unxit lapidem Iacob, numquid idolum fecit? significavit, non adoravit. Agnoscitis chrisma, agnoscite et christum. Ipse est lapis quem reprobaverunt aedificantes. Si ergo Iacob vidit scalam, qui est Israel appellatus, et Nathanael iste vere Israelita erat; convenienter somnium Iacob dominus dixit ei; quasi dicat: cuius nomine te appellavi, ipsius somnium in te apparuit: videbis enim caelum apertum, et Angelos dei ascendentes et descendentes super filium hominis. Si autem ad illum descendunt, et ad illum ascendunt, et sursum est, et hic est: sursum in se, deorsum in suis.

Augustinus in ioannem. Sunt autem Angeli dei boni praedicatores praedicantes christum; hoc est super filium hominis ascendunt et descendunt, sicut Paulus, qui ascenderat usque ad tertium caelum, descendit usque ad lac potum parvulis dandum. Dixit autem maius his videbis; quia plus est quod nos dominus vocatos iustificavit, quam quod vidit iacentes sub umbra mortis. Quid enim nobis proderat, si ibi mansissemus ubi nos vidit? quaeritur autem quare Nathanael, cui tantum testimonium perhibuit filius dei, inter duodecim apostolos non invenitur? intelligere autem debemus, ipsum eruditum fuisse et peritum legis: propterea noluit illum dominus inter discipulos ponere, quia idiotas elegit, unde confunderet mundum.

Volens enim superborum frangere cervices, non quaesivit per oratorem piscatorem; sed de piscatore lucratus est imperatorem. Magnus Cyprianus orator; sed prius Petrus piscator; per quem postea crederet non tantum orator, sed etiam imperator.