Lectio 4

Chrysostomus in ioannem.

Mulier autem a christo reprehensa, non contristata est, neque dimittens fugit; sed admiratur magis, et immoratur; unde dicitur dicit ei mulier: domine, video quia propheta es tu; quasi dicat: in hoc quod mihi occulta dicis, ostenderis propheta esse. Augustinus in ioannem.

Etsi coepit ad eam venire vir, nondum plene venit: prophetam dominum putabat.

Erat quidem et propheta: nam de seipso ait: non est propheta sine honore nisi in patria sua. Chrysostomus.

Deinde quia hoc suspicata est, nihil mundanum eum interrogavit: non de corporis sanitate, non de vitiis; non molestatur sitiendo, pro doctrina sollicita. Augustinus. Et incipit quaerere quod illam solet movere, dicens patres nostri in hoc monte adoraverunt; et vos dicitis, quia hierosolymis est locus ubi adorare oportet. Contentio quippe fuerat inter Samaritanos et Iudaeos: quia Iudaei in templo a Salomone fabricato adorabant deum, et ideo meliores se esse iactabant; quibus Samaritani dicebant: quomodo iactatis vos quia templum habetis quod nos non habemus? numquid patres nostri, qui deo placuerunt, in illo templo adoraverunt? melius ergo nos in hoc monte deum rogamus, ubi patres nostri deum adoraverunt. Chrysostomus.

Quod autem dicit patres nostri, eos qui circa Abraham sunt intelligit: etenim illic aiunt filium suum obtulisse. Origenes in ioannem. Vel Samaritani montem, qui dicitur Garizim, iuxta quem Iacob habitavit, sanctum reputantes, in eo deum adorant; sed Iudaei montem sion sacrum quid arbitrantes, illum locum putant esse electum a deo. Verum, quia Iudaei, a quibus salus processit, exemplum sunt opinantium sanos sermones, Samaritani vero diversimode opinantium; congrue Garizim quidem Samaritani significant, quod vocatur distinctio, seu divisio; at Iudaei sion, quod est specula.

Chrysostomus. Christus autem non solvit quaestionem confestim, sed ad altiora mulierem trahit; de quibus non prius ei locutus est, donec confessa est quoniam propheta est, ut cum multa certitudine audiat de cetero quae dicuntur; unde sequitur dicit ei iesus: mulier, crede mihi, quia venit hora quando neque in monte hoc, neque in hierosolymis adorabitis patrem. Dicit autem crede mihi, quia ubique nobis opus est fide matre bonorum, quae salutis est medicamentum, sine qua nihil magnorum est possidere.

Sed qui tentant, assimilantur his qui sine navi pelagus tentant transire: qui parum quidem natare sufficiunt, ultra vero procedentes cito merguntur. Augustinus in ioannem. Merito autem iam praesente viro audit mulier crede mihi.

Iam enim est in te qui credat: coepisti adesse intellectu, sed nisi credideritis non intelligetis. Alcuinus. Quod autem dicit venit hora, tempus evangelicae doctrinae quod iam instabat dicit, quando ablata omni umbra figurarum, veritas pura luce mentes credentium illustratura erat.

Chrysostomus in ioannem. Supervacuum autem erat christo docere propter quid patres in monte et Iudaei in hierosolymis adorabant: ideo hoc tacuit; verumtamen reverentiores Iudaeos indicavit, non a loco, sed a cognitione; unde subdit vos adoratis quod nescitis, nos adoramus quod scimus, quia salus ex Iudaeis est. Origenes in ioannem. Quod dico vos quantum ad vocem, Samaritani, quantum ad anagogem, qui erga Scripturas alienae sunt opinionis. Nos quoque quo ad verbum Iudaei, quo ad allegoriam vero ego verbum, et qui vere secundum me formati sunt, obtinentes salutem ex dictis Iudaicis. Chrysostomus.

Samaritani quidem quod nesciebant adorabant, quoniam localem et particularem deum aestimabant, nihil de eo plus imaginantes quam de idolis; et idcirco cultum dei cum cultu Daemonum miscuerunt: Iudaei vero ab hac eruti erant suspicione: etenim orbis terrarum eum noverant esse deum; propterea dixit nos adoramus quod scimus. Iudaeis autem seipsum connumerat secundum opinionem mulieris, loquens quasi propheta Iudaeus existens: ideo dixit adoramus; cum tamen manifestum sit quod ipse est qui ab omnibus adoratur.

Per hoc autem quod dicit quia salus ex Iudaeis est, nihil aliud ostendit quam quod orbi terrarum inde salutaria facta sunt.

Scire enim deum et idola detestari, illinc principium habuit et omnia alia dogmata; sed ipsum quod est apud nos, a Iudaeis orationis principium habuit. Praesentiam etiam suam salutem vocat: quam dicit ex Iudaeis esse, secundum illud apostoli: ex quibus est christus secundum carnem. Vide qualiter applaudit veteri testamento, quod radicem ostendit bonorum, per omnia semetipsum non esse contrarium legi demonstrans. Augustinus.

Multum igitur dedit Iudaeis, ex quorum persona dixerat nos adoramus quod scimus; sed non ex persona Iudaeorum reproborum, sed ex qualibus fuerant apostoli, quales fuerant prophetae, quales fuerant omnes illi sancti qui pretia rerum suarum ad pedes apostolorum posuerunt. Chrysostomus.

Sic igitur superabundantius vobis habent Iudaei, o mulier, in modo adorationis; verumtamen et hic adorationis modus de reliquo finem habebit; unde subdit sed venit hora, et nunc est, quando veri adoratores adorabunt patrem in spiritu et veritate. Quia enim prophetae ante longa tempora multa praedixerunt, ideo dixit et nunc est: ne aestimes hanc talem esse prophetiam quae post multum temporis impleatur: res iam instat et in ianuis est.

Dixit autem veri adoratores, ad distinctionem falsorum: quoniam quidam sunt falsi adoratores, qui temporalia et caduca quaerunt in oratione; sive qui contra hoc quod orant, agere non cessant. Chrysostomus.

Vel dicens veros, excludit cum Samaritanis Iudaeos. Etsi enim Iudaei illis meliores essent, tamen futuris multo minores sunt, tamquam figura veritate. Sunt igitur veri adoratores qui neque loco circumcludunt dei culturam, et deum in spiritu colunt; unde et Paulus dicit: cui servio in spiritu meo. Origenes.

Bis autem scribitur venit hora; et primo quidem non adest et nunc est; in secundo vero dicitur et nunc est. Et puto primum quidem notare adorationem praeter corpus futuram in perfectione; secundum vero eam quae fit in vita praesenti, perfecta quantum licet humanam procedere naturam. Cum ergo venerit hora quam dicit dominus, evitandus est mons Samaritanorum, et in sion, ubi est hierosolyma, adorandus est deus, quae civitas esse dicitur a christo celsi principis: et haec est ecclesia, ubi sacra oblatio, spirituales victimae divinis aspectibus offeruntur ab his qui legem spiritualem intellexerunt. Cum autem venerit temporis complementum, tunc nequaquam pensandum verum cultum hierosolymis, idest in praesenti ecclesia, amplius pertractari: neque enim Angeli apud hierosolymam colunt patrem; sic et qui similitudinem nacti sunt Iudaeorum, melius quam hi qui sunt hierosolymis, colunt patrem. Cum autem haec hora evenerit, patri aliquis in filium deputatur. Ea propter non dictum est: adorabitis deum, sed adorabitis patrem. Sed in praesenti colunt patrem in spiritu et veritate veri adoratores.

Chrysostomus in ioannem.

Dicit ergo hoc de ecclesia, in qua est vera adoratio et deo congrua; unde subdit nam et pater tales quaerit qui adorent eum. Et si olim volebat eos veteribus immorari, concessit eis figuram: hoc tamen fecit eis condescendens, ut per hoc ad veritatem inducantur. Origenes in ioannem. Si autem pater quaerit, per iesum quaerit, qui venit quaerere et salvare quod perierat: quos erudiens veros cultores efficit. Quod autem subditur spiritus est deus, inde abstractum esse suspicor quod ad vitam veram nos perducit: nam et corporali vita vivificamur a spiritu. Chrysostomus. Vel indicat quod deus incorporeus est. Oportet igitur et incorpoream eius culturam esse, hoc est per animam: et intellectus puritatem nos ei offerre; unde subdit et eos qui adorant eum, in spiritu et veritate oportet adorare. Quia enim Iudaei animam quidem negligebant, multum autem circa corpus studium faciebant, id omnifariam purgantes; ideo ait, quia non corporis mundatione, sed incorporeo quod est in nobis, hoc est intellectu, quem dicit spiritum, deus incorporeus colitur. Hilarius de Trin.. Vel cum in spiritu deum spiritum docuit adorandum, et libertatem ac scientiam adorantium et adorandi infinitatem ostendit, secundum illud apostoli: ubi spiritus domini, ibi libertas. Chrysostomus.

In veritate autem oportet adorare: quia priora figura erant, scilicet circumcisio, holocausta et thymiamata; nunc autem totum est veritas. Theophylactus. Vel quia multi putant se deum secundum spiritum, idest animam, adorare, non rectam opinionem de eo habentes, ut haeretici: propter hoc addidit et veritate. Forte etiam dicet aliquis, quia duas partes philosophiae, quae secundum nos sunt, insinuat in praedictis, actionem scilicet et contemplationem: per spiritum namque activum insinuat, secundum apostolum: qui spiritu dei aguntur, hi filii sunt dei; per veritatem vero contemplativum.

Vel aliter. Samaritanorum erat opinio quod deus loco concluderetur, et quia in hoc loco deum adorari oporteat: contra quos dicit, quia veri adoratores non localiter, sed spiritualiter adorant. Iudaeis vero omnia sub figura et umbra erant; et ideo dicit, quia veri adoratores non in figura adorabunt, sed in veritate: quia enim deus spiritus est, spirituales adoratores quaerit: quia vero veritas, veros. Augustinus.

Quaerebas montem forte ad orandum, ut deo esses propinquior; sed ipse qui in altis habitat, humilibus appropinquat: ergo descende, ut ascendas.

Ascensiones in corde eius in convalle plorationis, quae humilitatem habet. In templo vis orare? in te ora; sed prius esto templum dei.