Lectio 19

Origenes.

Secundum legitur hoc testimonium a ioanne baptista de christo prolatum, incipiente primo illic: hic est de quo dixi, et desinente ibi: ipse enarravit. Theophylactus.

Vel aliter. Postquam superius dixit evangelista, quod ioannes testabatur de christo: ante me factus est, nunc subiungit quando praemissum testimonium reddiderit christo ioannes; unde dicit et hoc est testimonium ioannis, quando miserunt Iudaei ab hierosolymis sacerdotes et Levitas ad ioannem. Origenes. Iudaei quidem ab hierosolymis, ut cognati existentes baptistae de stirpe sacerdotali existentis, sacerdotes et Levitas destinant, sciscitaturos quis esset ioannes; eos scilicet qui reputati sunt secundum electionem ab aliis differre; et ab electo hierosolymorum loco. Ioannem itaque quaerunt cum tanta veneratione; erga christum autem nihil huiusmodi factum legitur a Iudaeis.

Sed quod erga ioannem Iudaei, hoc ioannes erga christum prosequitur, per proprios discipulos interrogans: tu es qui venturus es, an alium expectamus? chrysostomus in ioannem. Sic autem fide dignum aestimaverunt esse ioannem, ut ei de seipso dicenti crederent; unde dicitur ut interrogarent eum: tu quis es? Augustinus in ioannem.

Non autem mitterent nisi moverentur excellentia auctoritatis eius, quia ausus est baptizare. Origenes. Ioannes autem, ut videtur, discernebat ex quaestione, sacerdotum et Levitarum dubitationem, ne forte christus esset baptizans; apertius tamen illud profiteri cavebant, ne temerarii putarentur.

Quapropter merito, ut eorum opinio fallax de eo primitus aboleretur, ac subinde veritas propalaretur, quod non sit christus ante omnia manifestat; unde sequitur et confessus est, et non negavit: et confessus est: quia non sum ego christus.

Hic etiam adiciamus, quia tempus adventus christi populum recreabat quodammodo iam praesens existens, legisperitis ex sacris Scripturis illius tempus speratum colligentibus: propter quod theodas non modicam multitudinem quasi christus congregavit, et post illum Iudas Galilaeus in diebus professionis. Cum ergo ferventius christi expectaretur adventus, Iudaei transmittunt ad ioannem, per hoc quod est tu quis es? conicere volentes si ipse se christum fateretur.

Non autem ex eo quod dicit non sum ego christus, negavit: ex hoc enim ipso confessus est veritatem. Gregorius in evang.. Negavit plane quod non erat, sed non negavit quod erat, ut veritatem loquens, eius membrum fieret cuius sibi nomen fallaciter non usurparet. Chrysostomus in ioannem.

Vel aliter. Passi erant Iudaei quamdam humanam passionem ad ioannem. Indignum enim aestimabant, subici eum christo propter multa quae ioannis claritatem demonstrabant: quorum primum erat genus illustre, principis enim sacerdotum filius erat; deinde dura educatio, humanorum despectio. In christo autem contrarium videbatur: genus humile, quod ei exprobrabant dicentes: nonne hic est fabri filius? dieta communis, et vestimenta nihil plus multis habentia.

Quia igitur ioannes continue ad christum mittebat, volentes magis ioannem habere magistrum, mittunt ad eum, opinantes per blanditias eum allicere ad confitendum se christum esse. Non ergo quosdam contemptibiles mittunt, ut ad christum, ministros et Herodianos, sed sacerdotes et Levitas; et non quoscumque, sed eos qui erant ex hierosolymis, hoc est honorabiliores; et ad hoc mittunt ut interrogarent tu quis es? non quasi ignorantes, sed volentes eum inducere ad hoc quod dixi: unde ioannes ad mentem et non ad interrogationem eis respondit et confessus est, et non negavit; et confessus est: quia non sum ego christus. Et vide sapientiam evangelistae. Tertio quasi idem dicit, et virtutem baptistae indicans, et malitiam et amentiam Iudaeorum. Devoti enim famuli est, non solum non rapere gloriam domini, sed oblatam a multis respuere.

Turbae quidem ex ignorantia ad hanc venerunt suspicionem ut ioannem christum aestimaret; hi vero a maligna mente, ex qua interrogabant eum, aestimantes per blanditias attrahere ad hoc quod volebant: nisi enim excogitassent hoc, respondenti non sum ego christus, dixissent: non hoc suspicati sumus, non hoc venimus interrogaturi. Sed capti et manifesti effecti ad aliud veniunt; unde sequitur et interrogaverunt eum: quid ergo? elias es tu? Augustinus. Noverant enim quod praecessurus erat elias christum: non enim alicui ignotum erat nomen christi apud Hebraeos; sed non putabant illum esse christum; nec tamen omnino putaverunt christum non esse venturum; et cum sperarent futurum, offenderunt in praesentem.

Sequitur et dixit: non sum. Gregorius in evang.. Ex his verbis nobis quaestio valde implexa generatur.

Alio quippe in loco inquisitus a discipulis dominus de eliae adventu, respondit: si vultis scire, ioannes ipse est elias. Requisitus autem ioannes dicit non sum elias. Quomodo ergo propheta veritatis est si eiusdem veritatis sermonibus concors non est? Origenes.

Dicet aliquis quod se ignorabat ioannes esse eliam; et hoc nimirum utentur documento qui assistunt iteratae incorporationis rationi, tamquam anima denuo induente corpora. Quaerunt enim Iudaei per Levitas ac sacerdotes, an esset elias, cum iteratae corporis assumptionis documentum verax arbitrantur, quasi paternum existens, nec alienum ab arcanorum suorum doctrina. Ob hoc itaque dicit ioannes: elias non sum; nam nescit primaevam vitam propriam. Qualiter autem videtur rationabile, si tamquam propheta spiritu illuminatus est, et de deo et unigenito tanta narravit, ignorasse de seipso an unquam eius anima fuerit in elia? Gregorius in evang..

Sed si subtiliter veritas ipsa requiratur, hoc quidem quod inter se contrarium sonat, quomodo contrarium non sit invenitur.

Ad zachariam namque de ioanne Angelus dixit: ipse praecedet ante illum in spiritu et virtute eliae, quia scilicet sicut elias secundum domini adventum praeveniet, ita ioannes praevenit primum; sicut ille praecursor venturus est iudicis, ita iste praecursor factus est redemptoris.

Ioannes igitur in spiritu elias erat, in persona elias non erat. Quod autem dominus fatetur de spiritu, hoc ioannes denegat de persona: quia et iustum sic erat ut discipulis dominus spiritalem de ioanne sententiam diceret, et ioannes turbis carnalibus non de suo spiritu, sed de corpore responderet. Origenes.

Respondit ergo Levitis et sacerdotibus: non sum, coniectans propositum quaestionis eorum: non enim sapiebat praemissa examinatio, si idem spiritus esset in utroque; sed si ioannes esset ipse elias qui assumptus est, nunc apparens, secundum quod a Iudaeis expectabatur, absque nativitate. Primus autem arbitrans resumptionem corporum, dicet, quod inconsequens est filium zachariae tanti sacerdotis in senio natum, super omnem humanam expectationem, ignorari a sacerdotibus et Levitis ipsum natum fuisse; maxime Luca testante quod factus est timor in omnibus habitantibus circa eos. Sed forsan quoniam prope finem eliam expectabant ante christum, quasi tropice sciscitari videntur: an es tu qui praenuntias christum venturum? et caute respondit: non sum. Sed nihil mirabile.

Sicut in salvatore, pluribus scientibus ex maria nativitatem eius, quidam fallebantur putantes eum ioannem baptistam vel eliam, aut aliquem prophetarum; sic et in ioanne quosdam ortus eius ex zacharia non latebat; et quidam dubitabant, si forsan qui expectabatur elias apparuit in ioanne. Quoniam vero cum plures in Israel editi fuerint prophetae, unus de quo Moyses prophetaverat, praesertim expectabatur, iuxta illud: prophetam vobis suscitabit deus ex fratribus vestris: sicut mihi, illi parebitis; tertio sciscitantur, non si foret propheta simpliciter, sed cum articulo, ut in Graeco ponitur; unde sequitur propheta es tu? per singulos enim prophetas noverat populus Israel neminem eorum fore hunc quem Moyses prophetaverat, qui sicut Moyses medius staret inter deum et homines, et accepto testamento a deo traderet discipulis.

Hoc autem illis nomen non christo attribuentibus, sed arbitrantibus alium a christo ipsum fore, ioannes scivit quoniam et christus ille propheta esset; unde subditur et respondit: non. Augustinus in ioannem. Vel quia ioannes maior erat quam propheta: quia prophetae longe praenuntiaverunt, ioannes praesentem demonstrabat.

Sequitur dixerunt ergo ei: quis es, ut responsum demus his qui miserunt nos? quid dicis de teipso? chrysostomus in ioannem. Vides hic vehementius insistentes et interrogantes; hunc autem cum mansuetudine eas quae non erant verae suspiciones destruentem, et eam quae est vera ponentem: unde sequitur ait: ego vox clamantis in deserto. Augustinus.

Isaias illud dixit; in ioanne prophetia ista completa est. Gregorius in evang.. Scitis autem quod unigenitus filius verbum patris vocatur.

Ex ipsa autem nostra locutione cognoscimus, quia prius vox sonat, ut verbum possit audiri. Ioannes ergo vocem se asserit esse, quia verbum praecedit, et per eius ministerium, patris verbum ab hominibus auditur. Origenes.

Ineleganter autem Heracleon de ioanne et prophetis considerans, ait, quoniam verbum quidem salvator est, vox autem per ioannem intelligitur; solus enim sonus est omnis gradus propheticus. Cui dicendum, quod si non significativam vocem dederit tuba, nemo se accinget ad praelium. Si ergo nil aliud quam sonus est vox prophetica, quomodo transmittit nos ad illam salvator? scrutamini Scripturas. Dicit autem ioannes se esse vocem non clamantem in deserto, sed clamantis in deserto, eius scilicet qui stabat et clamabat: si quis sitit, veniat ad me, et bibat. Clamat enim ut distantes auditu percipiant, et gravem habentes auditum sentiant immensitatem eorum quae dicuntur.

Theophylactus. Vel quia veritatem manifeste annuntiat: omnes enim qui in lege erant, obscure loquebantur. Gregorius.

Vel in deserto ioannes clamat, quia quasi derelictae ac destitutae Iudaeae solatium redemptoris annuntiat.

Origenes. Opus autem vocis in deserto clamantis est ut anima a deo destituta, ad rectam faciendam viam domini revocetur, nequaquam pravitatem serpentini gressus prosequendo: secundum contemplationem quidem sublimatam in veritate absque permixtione mendacii, et secundum actionem post congruam speculationem licitum opus referentem; unde sequitur dirigite viam domini, sicut dixit Isaias propheta. Gregorius. Via domini ad cor dirigitur, cum veritatis sermo humiliter auditur; via domini ad cor dirigitur, cum ad praeceptum vita praeparatur.