Lectio 21

Origenes.

Post testimonium ioannis, iam videtur iesus veniens ad eum, non solum adhuc perseverantem, sed et potiorem effectum: quod per diem secundariam designatur; unde dicitur altera die vidit ioannes iesum venientem ad se. Pridem autem iesu mater protinus ut illum concepit, ad matrem ioannis praegnantem proficiscitur, et per vocem pervenientem ad aures elisabeth ex mariae salutatione exultat ioannes conceptus in utero; hic autem post ioannis testimonium, ipse videtur a baptista, accedens ad eum. Prius autem auditu aliorum instruitur aliquis, ac deinde oculate inspicit illa. Per hoc autem quod maria ad elisabeth venit minorem, et filius dei ad baptistam, ad fervorem opitulandi minoribus, et ad modestiam admonemur. Verum unde ad baptistam venit salvator, non hic dicitur; sed ex dictis matthaei colligimus dicentis: tunc venit iesus a Galilaea ad iordanem ad ioannem, ut baptizaretur ab eo. Chrysostomus in ioannem.

Vel aliter. Matthaeus adventum christi ad baptismum praesentialiter dicit; ioannes autem, et rursus eum ivisse ad ioannem ostendit post baptisma; et hoc manifestat quod postea dicit quia vidi spiritum descendentem etc.. Partiti enim sunt sibi evangelistae tempora narrationis: matthaeus enim ea quae antequam ligaretur ioannes baptista praeteriens, festinat ad ea quae deinceps sunt tempora; sed ioannes his maxime immoratur, quae scilicet ante incarcerationem ioannis fuerunt; unde hic dicitur altera die vidit ioannes iesum venientem ad se. Cuius igitur gratia secundo post baptismum ad eum veniebat? quia ipsum baptizaverat cum multis; ut nullus suspicetur quoniam ex eadem causa ex qua et alii, ad ioannem veniret; puta peccata confessurus, aut in poenitentiam abluendus in flumine. Propterea ergo accedit, dans ioanni occasionem corrigendi hanc suspicionem, quam ioannes per verba correxit; unde sequitur et ait: ecce agnus dei, ecce qui tollit peccatum mundi. Qui igitur ita purus erat ut aliorum peccata absolvere posset, manifestum est quoniam non ut confiteretur peccata accedit, sed ut occasionem det ioanni loquendi de ipso. Venit etiam secundo, ut hi qui priora audierant, certius recipiant quae praedicta sunt, et alia rursus audiant.

Dicit autem ecce agnus dei, innuens quod hic est qui olim quaerebatur, rememorans prophetiae Isaiae, et umbrae quae secundum Moysen erat, ut a figura facilius eos ducat ad veritatem. Augustinus in ioannem.

Si autem agnus dei est innocens, et ioannes agnus; an non et ipse est innocens? sed omnes ex illa propagine veniunt de qua cantat gemens David: ego in iniquitatibus conceptus sum. Solus ergo ille agnus qui non sic venit: non enim in iniquitate conceptus est, nec in peccatis mater eius eum in utero aluit, quem virgo concepit, virgo peperit, quia fide concepit, et fide suscepit.

Origenes in ioannem. Sed cum quinque offerantur animalia in templo: tria terrestria: vitulus, ovis et capra; volatilia vero duo: turtur et columba; et de ovibus tria adducantur: aries, ovis, agnus; de genere ovium agnum memoravit: agnum enim in oblationibus quotidianis offerri videmus, unum quidem mane, alterum vero vespere. Quaenam autem oblatio alia potest esse quotidiana a rationali natura comprehendenda, nisi verbum vigens, agnus typice nuncupatum? hoc nempe censebitur oblatio matutina ad frequentiam intellectus in divinis relatum: neque enim anima pati potest ut summis iugiter insistat, eo quod corporis terrestris et gravis coniugium est sortita. Ex hoc etiam verbo quod christus est agnus, coniectare de pluribus poterimus: et quodammodo vespere pertingemus ad corporalia procedentes.

Qui autem hunc obtulit agnum ad immolandum, deus fuit in homine reconditus, magnus sacerdos, qui dixit: nemo tollit animam meam a me, sed ego pono eam; unde dicitur agnus dei: ipse enim nostros languores accipiens, totius mundi tollens peccata, mortem quasi baptismum suscepit. Apud deum enim non pertransit incorrectum quidquid agimus quod disciplina indigeat, quae per difficilia exercetur. Theophylactus.

Vel dicitur christus agnus dei, inquantum deus pater mortem christi acceptavit pro nostra salute, vel inquantum eum pro nobis tradidit morti: sicut enim dicere consuevimus: haec oblatio est talis hominis, idest quam talis homo obtulit; sic et christus dicitur agnus dei, dantis scilicet filium suum pro nostra salute in mortem. Et ille quidem agnus typicus nullius omnino peccatum sustulit; hic vero peccatum universi orbis terrarum: periclitantem enim mundum eruit ab ira dei; unde subdit ecce qui tollit peccatum mundi. Non autem dixit: qui tollet, sed qui tollit peccatum mundi, quasi semper hoc faciente ipso: non enim tunc solum tulit cum passus est, sed ex illo tempore usque ad praesens tollit, non semper crucifixus; unam enim pro peccatis obtulit oblationem, sed semper purgans per illam.

Gregorius Moralium. Tunc autem ab humano genere plene peccatum tolletur, cum per incorruptionis gloriam nostra corruptio permutabitur: esse namque a culpa liberi non possumus, quousque in corporis morte tenemur. Theophylactus.

Sed quare non dixit: peccata mundi, sed peccatum? ut videlicet per hoc quod dixit peccatum, universaliter peccatum videretur innuere; sicut consuevimus dicere, quod homo eiectus est de Paradiso, idest omne genus humanum. Beda. Vel peccatum mundi dicitur originale peccatum, quod est commune totius mundi; quod quidem peccatum originale et singulorum superaddita christus per gratiam relaxat.

Augustinus. Qui enim de nostra natura peccatum non assumpsit, ipse est qui tollit nostrum peccatum. Nostis, quia quidam homines dicunt: nos tollimus peccata ab hominibus quia sancti sumus: si enim non fuerit sanctus qui baptizat, quomodo tollit peccatum alterius, cum sit ipse homo plenus peccato? contra istas disputationes hic legamus ecce qui tollit peccatum mundi, ut non sit praesumptio hominibus in homines. Origenes.

Sicut tamen iugi oblationi agni cognatae sunt reliquae oblationes legales, sic huius agni oblationi cognatae oblationes videntur mihi effusiones sanguinis martyrum, quorum patientia et confessione et promptitudine ad bonum, obtunduntur machinationes impiorum. Theophylactus.

Quia vero superius illis qui ex Pharisaeis venerant ioannes dixerat quod medius vestrum stat quem vos nescitis, hic ignorantibus demonstrat, dicens hic est de quo dixi: post me venit vir qui ante me factus est. Vir dominus dicitur propter aetatis perfectionem: nam triginta annorum baptizatus est; vel quia spiritualis animae vir est, et ecclesiae sponsus; unde Paulus: despondi vos uni viro virginem castam exhibere christo. Augustinus in ioannem. Post me autem venit, quia posterior natus est; ante me factus est, quia praelatus est mihi. Gregorius in evang.. Praelationis autem eius causas aperit, cum subiungit quia prior me erat; ac si aperte dicat: inde me etiam post natus superat quo eum nativitatis suae tempora non angustant: nam qui per matrem in tempore nascitur, sine tempore est a patre generatus.

Theophylactus. Ausculta, o Ari. Non dixit: quia prior me creatus est, sed quia prior me erat. Audiat hoc Pauli Samosateni abusio, quod non ex maria sumpsit primordium; quia si essendi principium sumpsit ex virgine, qualiter prior extitit praecursore? nam manifestum est quod praecursor christum in sex mensibus superabat secundum humanam generationem.

Chrysostomus in ioannem.

Ut autem non videatur ex amicitia propter cognationem ei testimonium perhibere, quia cognatus eius erat secundum carnem, propterea dicit ego nesciebam eum. Et secundum rationem hoc contingit: etenim in deserto conversatus est ioannes. Miracula vero quaecumque christo puero existente facta sunt, puta quae circa magos, et quaecumque talia, ante multum contigerant tempus, ioanne et ipso valde puero existente. In medio vero tempore ignotus omnibus existebat; propter quod subdit sed ut manifestetur in Israel, propterea veni ego in aqua baptizans. Hinc enim manifestum est quoniam et illa signa quae quidam dicunt a christo in pueritia facta, mendacia et fictiones sunt. Si enim a prima aetate miracula fecisset iesus, nequaquam neque ioannes eum ignorasset, nec reliqua multitudo indiguisset magistro ad manifestandum eum. Non igitur ipse christus baptismate indigebat, neque aliquam aliam causam habebat illud lavacrum quam praemonstrationem facere eius fidei quae est in christum. Non enim dixit: ut mundem eos qui baptizantur, neque: ut liberem a peccatis, veni baptizans; sed ut manifestetur in Israel. Sed numquid sine baptismate non licebat praedicare et inducere turbas? sed facilius ita factum est: nequaquam enim cucurrissent omnes, si sine baptismate praedicatio facta esset. Augustinus in ioannem. Ubi ergo cognitus est dominus, superfluo ei via parabatur, quia cognoscentibus se, ipse factus est via. Itaque non duravit diu baptisma ioannis, sed quoadusque demonstratus est dominus humilis. Ergo ut daretur nobis a domino humilitatis exemplum ad percipiendam salutem baptismi, suscepit baptismum servi; et ne praeponeretur baptismus servi baptismo domini, baptizati sunt alii baptismo conservi. Sed qui baptizati sunt baptismo conservi, oportebat ut baptizarentur baptismo domini; qui autem baptizantur baptismo domini, non opus habent baptismo conservi.