Lectio 10

Supra exhortatus est apostolus ephesios ad amorem uxorum dupliciter, scilicet exemplo dilectionis christi ad ecclesiam, item ex amore hominis ad seipsum, hic tertio hortatur eos per auctoritatem Scripturae.

Et circa hoc tria facit: primo auctoritatem inducit; secundo eam mystice exponit, ibi sacramentum hoc, etc.; tertio adaptat eam secundum litteralem sensum ad propositum suum, ibi verumtamen et vos, etc..

Auctoritas haec dicitur Gen. II, 24 dicta est ab Adam vidente uxorem, scilicet de costa sua formatam.

Sed contra dicitur Matth. XIX, 4 s. Quod deus hoc dixit.

Respondeo: Adam ut a deo inspiratus hoc dixit; deus autem ut Adam inspirans et docens.

Nos autem hoc idem dicimus et multa alia, quae dixit dominus, spiritu dei docente; unde dicitur Matth. X, 20: non enim vos estis qui loquimini, etc..

Notandum hic est quod in praedicta auctoritate triplex coniunctio viri ad mulierem designatur. Prima per affectum dilectionis, quia est tantus affectus utriusque ut patres relinquant. II esdr. IV, 25: diligit homo uxorem suam magis quam patrem, et multi dementes facti sunt propter uxores suas, etc.. Ibi multa. Hoc autem naturale est, quia appetitus naturalis est concors debitae actioni.

Constat autem, quod omnibus agentibus superioribus inest appetitus ut propinent et communicent inferioribus, et ideo amor naturalis inest eis versus inferiora. Et quia homo respectu patris et matris est inferior, non superior, ideo ad uxorem, cuius est superior, et ad filios naturaliter plus afficitur quam ad parentes, et etiam quia uxor sibi coniungitur ad actum generationis.

Secunda coniunctio est per conversationem.

Unde dicit: et adhaerebit uxori suae, etc.. Eccli. XXV, 1: in tribus beneplacitum est spiritui meo, etc..

Tertia est per carnalem coniunctionem, ibi: et erunt duo in carne una, id est in carnali opere. In qualibet enim generatione est virtus activa et passiva; sed in plantis utraque est in eodem, in perfectis autem animalibus distinguuntur. Et ideo in actu generationis ita se habent masculus et foemina in animalibus sicut in plantis solo eodem uno corpore fit.

Consequenter exponit eam mystice, et dicit sacramentum hoc magnum est, idest sacrae rei signum, scilicet coniunctionis christi et ecclesiae. Sap. VI, 24: non abscondam a vobis sacramentum dei.

Notandum est hic, quod quatuor sacramenta dicuntur magna, scilicet baptismus ratione effectus, quia delet culpam et aperit ianuam Paradisi; confirmatio ratione ministri, quia solum a pontificibus et non ab aliis confertur; eucharistia ratione continentiae, quia totum christum continet; item matrimonium ratione significationis, quia significat coniunctionem christi et ecclesiae.

Et ideo si mystice exponatur, debet sic exponi littera praecedens: propter hoc relinquet homo, scilicet christus, patrem et matrem.

Reliquit, inquam, patrem, inquantum est missus in mundum et incarnatus. Io. XVI, V. 28: exivi a patre, et veni in mundum, etc..

Et matrem, scilicet synagogam. Ier. XII, 7: reliqui domum meam, et dimisi haereditatem meam, etc.. Et adhaerebit uxori suae, ecclesiae. Matth. Ult.: ecce vobiscum sum omnibus diebus, etc..

Consequenter argumentatur secundum sensum litteralem exponendo praedictum exemplum. Quaedam enim sunt in sacra Scriptura veteris testamenti, quae tantum dicuntur de christo, sicut illud Ps. XXI, 17: foderunt manus meas, etc.; et illud Is. VII, 14: ecce virgo concipiet, etc.. Quaedam vero de christo et aliis exponi possunt, sed de christo principaliter, de aliis vero in figura christi, sicut praedictum exemplum.

Et ideo primo exponendum est de christo et postea de aliis. Et ideo dicit verumtamen et vos singuli, unusquisque uxorem suam diligat, quasi dicat: de christo dicitur principaliter et si non singulariter, quia exponendum et implendum est in aliis in figura christi.

Dicit autem sicut semetipsum, quia sicut unusquisque se diligit in ordine ad deum, ita debet uxorem diligere, non inquantum trahit ad peccatum. Lc. XIV, 26: si quis venit ad me, et non odit patrem et matrem, et uxorem suam, etc., sequitur: non potest meus esse discipulus.

Sed quid de uxore? uxor autem virum suum timeat, scilicet timore reverentiae et subiectionis, quia debet ei esse subiecta.