Lectio 2

Postquam exaggeravit apostolus statum culpae inficientis, hic commendat beneficium gratiae iustificantis.

Circa quam duo facit.

Primo ipsum beneficium ponit; secundo seipsum exponit, ibi gratia enim estis, etc..

Beneficium autem illud describit quantum ad tres causas.

Primo quantum ad causam efficientem; secundo quantum ad causam formalem, seu exemplarem; tertio quantum ad causam finalem.

Efficiens autem causa beneficii divini iustificantis, est charitas dei. Et quantum ad hoc dicit deus autem qui dives est in misericordia, propter nimiam charitatem.

Dicit autem propter nimiam charitatem, quia dilectionis divinae possumus considerare quadruplicem bonitatem et efficientiam.

Primo quia nos in esse produxit. Sap. XI, 25: diligis enim omnia quae sunt, et nihil odisti eorum quae fecisti, etc.. Secundo quia ad imaginem suam nos fecit, et capaces beatitudinis suae. Deut. XXXIII, 2-3: cum eo sanctorum millia, in dextra illius ignea lex, dilexit populos, omnes sancti in manu illius sunt. Tertio quia homines per peccatum corruptos reparavit. Ier. XXXI, 3: in charitate perpetua dilexi te, et ideo, etc.. Quarto quia pro salute nostra filium proprium dedit.

Io. III, 16: sic deus dilexit mundum, ut filium suum unigenitum daret. Unde Gregorius: o inaestimabilis dilectio charitatis. Ut servum redimeres, filium tradidisti.

Dicit autem qui dives est in misericordia, quia cum amor hominis causetur ex bonitate eius qui diligitur, tunc homo ille qui diligit, diligit ex iustitia, inquantum iustum est quod talem amet. Quando vero amor causat bonitatem in dilecto, tunc est amor procedens ex misericordia. Amor autem quo deus amat nos, causat in nobis bonitatem, et ideo misericordia ponitur hic quasi radix amoris divini. Is. Lxiii, 7: largitus est in eis secundum indulgentiam suam, et secundum multitudinem misericordiarum suarum. Ibidem: multitudo viscerum tuorum et miserationum tuarum super me.

Dicitur autem deus dives in misericordia, quia habet eam infinitam et indeficientem, quod non habet homo.

In tribus enim homo miseretur cum termino et limitatione. Primo quidem largiendo beneficia temporalia, et haec misericordia est finita, non excedens limites propriae facultatis.

Tob. IV, 8: quomodo potueris, ita esto misericors; sed deus dives est etiam in omnes qui invocant illum, ut dicitur Rom. X, 12.

Secundo est finita misericordia hominis quia non remittit nisi offensam propriam, et in hoc etiam modus esse debet, ut scilicet non sic passim remittat, ut ille cui remittit efficiatur procacior, pronior et facilior ad iterum offendendum. Eccle. VIII, 11: etenim quia non profertur cito contra malos sententia, absque timore ullo filii hominum perpetrant mala. Deo autem nihil nocere potest, et ideo potest omnem offensam remittere. Iob c. XXXV, 6: si peccaveris, quid ei nocebis? et parum post: porro si iuste egeris, quid donabis ei? tertio, homo miseretur poenam remittendo, et in hoc etiam est modus servandus, scilicet ut non facias contra legis superioris iustitiam: deus autem poenam omnium remittere potest, cum non obstringatur aliqua superioris lege. Iob XXXIV, 13: quem constituit alium super terram, et quem posuit super orbem quem fabricatus est? sic ergo misericordia dei est infinita, quia non coarctatur angustiis divitiarum, neque timore nocumenti restringitur, et neque lege superioris.

Causa vero exemplaris beneficii est, quia in christo collata est. Et quantum ad hoc dicit cum essemus mortui peccatis, convivificavit nos in christo, etc.. Ubi tangit triplex beneficium, id est: iustificationis, resurrectionis a mortuis, et ascensionis in caelum, per quae tria christo assimilamur.

Dicit ergo quantum ad primum, ut legatur littera suspensive, deus autem, qui dives est, etc., cum essemus mortui peccatis, convivificavit nos in christo, id est simul vivere fecit cum christo. Os. VI, 3: vivificabit nos post duos dies, etc.. Convivificavit, inquam, hic scilicet per viam iustitiae. Ps. Lxv, V. 9: qui posuit animam meam ad vitam. Et hoc in christo, id est per gratiam christi, cuius, scilicet christi, gratia estis salvati.

Rom. VIII, 24: spe enim salvi sumus.

Quantum vero ad secundum dicit et conresuscitavit nos cum christo, quantum ad animam in re, et spe quantum ad corpus.

Rom. VIII, 11: qui suscitavit ipsum a mortuis, vivificabit et mortalia corpora nostra, etc..

Quantum vero ad tertium dicit et consedere fecit in caelestibus in christo iesu, scilicet nunc per spem, et tandem in futuro in re, quia, ut dicitur Io. XII, 26: ubi ego sum, illic et minister meus erit, etc.. Item Apoc. III, V. 21: qui vicerit, dabo ei sedere mecum in throno meo, sicut et ego vici, et sedi cum patre meo in throno eius.

Utitur autem in his apostolus praeterito pro futuro, enuntians tamquam iam factum quod futurum est, pro certitudine spei. Sic ergo convivificavit quantum ad animam, tandem resuscitavit quantum ad corpus, consedere fecit quantum ad utrumque.

Consequenter cum dicit ut ostenderet, etc., ostendit causam finalem collati beneficii. Quod quidem potest dupliciter legi, quia saecula supervenientia vel possunt accipi in vita ista, vel in vita futura.

Si enim accipiantur in vita ista, tunc saeculum est quaedam mensura temporis et periodus unius generationis, ut dicatur sic: dico quod nos, qui sumus primitiae dormientium, convivificavit in christo, et hoc ut ostenderet in saeculis supervenientibus, id est his qui futuri sunt post nos, abundantes divitias gratiae suae, et hoc non meritis nostris, sed bonitate sua, quae est scilicet super nos in christo iesu, id est per christum iesum. I Tim. I, 15 s.: iesus christus venit in hunc mundum peccatores salvos facere, quorum primus ego sum. Sed ideo misericordiam consecutus sum, ut in me ostenderet christus omnem patientiam ad informationem illorum qui credituri sunt illi in vitam aeternam.

Sic ergo deus largitus est sanctis primitivis abundantia dona gratiae, ut posteri facilius convertantur ad christum.

Vel potest aliter accipi saeculum, scilicet in alia vita, de quibus dicitur eccli.

XXIV, 14: et usque ad futurum saeculum non desinam. Sed licet ibi sit unum saeculum, quia ibi est aeternitas, dicit tamen in saeculis supervenientibus, propter multitudinem sanctorum participantium aeternitatem: ut dicantur ibi tot saecula, quot sunt aeternitates participatae. De his saeculis dicitur in Ps. Cxliv, 13: regnum tuum regnum omnium saeculorum.

Dicit ergo secundum hunc sensum: dico quod vivificavit nos in spe, scilicet per christum, vel in gratia, ut ostenderet in saeculis supervenientibus, id est in alia vita compleret, abundantes divitias gratiae suae, id est abundantem gratiam, quam etiam in hoc mundo, dum multa dimittit peccata et maxima dona concedit, dicit: quae quidem superabundat in vita alia, quia ibi indeficienter habetur. Io. X, 10: ego veni ut vitam, scilicet gratiae, habeant in hoc mundo, et abundantius habeant, scilicet gloriae in patria.

Et hoc in bonitate sua. Ps. Lxxii, 1: quam bonus Israel deus. Thren. III, 25: bonus est dominus sperantibus in eum, animae quaerenti illum.

Et hoc supra nos, id est supra nostrum desiderium, supra nostrum intellectum, et supra capacitatem nostram. Is. Lxiv, 4: oculus nos vidit, deus, absque te, quae praeparasti expectantibus te.

Et hoc in christo iesu, id est, per christum iesum, quia sicut gratia nobis confertur per christum, ita et gloria consummata. Ps.

Lxxxiii, 12: gratiam et gloriam dabit dominus.

Per ipsum enim beatificamur, per quem iustificamur.

Dicit autem ut ostenderet, quia thesaurus gratiae in nobis est occultus, quia habemus ipsum in vasis fictilibus, ut dicitur II Cor. IV, 7; et I Io. III, 1: videte qualem charitatem dedit nobis pater: ut filii dei nominemur et simus. Et parum post: nunc filii dei sumus, et nondum apparuit, etc.. Sed ille thesaurus occultus, quia nondum apparuit, in saeculis supervenientibus ostenditur, quia in patria omnia erunt nobis aperta, quae ad manifestam sanctorum gloriam pertinent.

Rom. VIII, 18: non sunt condignae passiones huius temporis ad futuram gloriam, quae revelabitur in nobis.