CAPUT XV.

De solutione dubitationum quae sunt circa coniugationes imperfectas istius mixtionis.

Circa conjugationes etiam imperfectas universalium syllogismorum istius mixtionis multi dubitaverunt. De his enim dictum est, quod quae habent majorem negativam de necessario et minorem affirmativam de contingenti, possunt concludere conclusionem de inesse. Contra hoc autem quidam objiciunt : in mixtione contingentis et inesse majori existente negativa de inesse, et minori de contingenti, non potest, ut videtur, conclusio sequi de inesse. Hoc enim videtur hac ratione cum major sit convenientia illius de inesse ad illam de inesse quam illius de necessario ad illam de inesse. Si ergo illa de necessario potest in conclusionem de inesse quando conjungitur cum illa de contingenti, multo fortius illa de inesse cum alia de contingenti potest in talem quae est inesse conclusionem.

Adhuc in mixtione contingentis etinesse quando major est de inesse, ipsa major est de inesse simpliciter: propter quod secundum rem virtutem habet propositionis de necessario : propter quod videtur quod si negativa de necessario poterit in conclusionem de inesse, quod et negativa de inesse in mixtione contingentis et inesse possit in conclusionem de inesse.

Adhuc formetur sic syllogismus : nullum B est a, contingit omne c esse b, ergo nullum c est a. Si non sequitur, detur oppositum, hoc scilicet, aliquod c est a quae accipiatur cum minori posita inesse, sequitur oppositum majoris, sic, aliquod c est a, omne c est b, ergo aliquod b est a per tertium modum tertiae figurae : nullum autem b esse a, et aliquod b esse a sunt opposita contradictorie .

Ulterius autem videtur quod majori existente negativa de necessario, non sequitur conclusio de inesse : quod patet in terminis, sic, de necessitate nullum album est nigrum : contingit omnem hominem esse album : non tamen sequitur quod nullus homo sit niger, nisi hoc ita esse ponatur. Patet autem quod praemissae sunt verae, et conclusio est falsa. Similiter autem est hic, de necessitate nullus lapis est homo : contingit omne motum esse lapidem : non tamen sequitur quod nullum motum sit homo (rebus se habentibus ut nunc), ita quod per positionem non accipiatur nullum movens esse hominem.

Adhuc autem ulterius objicitur: quia si ex tali conjugatione sequitur conclusio de inesse : aut ergo sequitur conclusio de inesse simpliciter tantum, aut de inesse ut nunc tantum, quia inesse non potest pluribus modis variari. Si sequitur conclusio de inesse simpliciter, patet quod non est verum: quia in terminis nuper inductis conclusio est de inesse ut nunc: et similiter est invenire in multis aliis terminis. Si autem sequitur conclusio de inesse ut nunc, videtur iterum falsum in his terminis, de necessitate nullum album est intelligentia : contingit omnem hominem esse album : ergo nullus homo intelligentia : haec enim conclusio est de inesse simpliciter. Propter quod cum neque sequatur generaliter conclusio de inesse simpliciter, neque de inesse ut nunc, non videtur quod sequatur aliqua conclusio de inesse.

Adhuc autem saepius jam in praemissis habitum est, quod oportet alteram praemissarum esse similem conclusioni:

cum autem altera praemissarum est de necessario et altera de contingenti, neutra praemissarum similis est conclusioni de inesse : ergo ex tali conjugatione conclusio de inesse non sequitur.

Ad haec autem dicendum est, quod majori existente negativa de inesse, et minori de contingenti affirmativa, non sequitur conclusio de inesse virtute praemissarum : sequitur tamen cum majori existente negativa de necessario conclusio de inesse. Et causa hujus est haec : quia in propositione negativa de inesse actualiter removetur praedicatum ab omnibushis quae actualiter sunt sub subjecto sive sub medio quod primae propositionis est subjectum. Non autem removetur ab his quae contingunt esse sub subjecto, ut cum dico, nullum album est nigrum, iste est sensus, nihil quod est album est nigrum: et non iste, nihil quod contingit esse album est nigrum : et propter hoc cum negativa de inesse est major, et minor de contingenti affirmativa, non sequitur actualis remotio majoris extremitatis ab his quae contingenter sumuntur sub medio per minorem propositionem : sed sequitur remotio potentialis unius ab alio : et ideo non sequitur conclusio de inesse quae actu removet majorem extremitatem de minori, sed conclusio de contingenti sequitur. Dico autem quod conclusio de inesse non sequitur virtute praemissarum.

Aliter autem est in propositione negativa de necessario : propter enim necessariam remotionem praedicati a subjecto, et sub modo necessitatis in ipsa removetur praedicatum a subjecto, et ab omnibus quae sunt sub subjecto contenta, et ab his quae contingit esse sub subjecto. Et ideo tali propositione posita pro majo-

ri, et minori.accepta de contingenti, sequitur actualis remotio majoris extremitatis a minori, ab his quae contingenter sumuntur sub medio per minorem propositionem : et ideo sequitur conclusio negativa de inesse. Patet igitur ratio quare majori existente negativa de inesse non sequitur conclusio de inesse, etpropter quod sequitur conclusio de inesse cum major est negativa de necessario.

Ad ea autem quae contra haec inducuntur, dicendum ad primum, quod quamvis propositio de inesse similior sit conclusioni de inesse quam propositio de necessario, non tamen sequitur quod majoris virtutis sit ad inferendam conclusionem de inesse, quam propositio de necessario : quia propositio de inesse non dicit tantam virtutem inhaerentiae, quantam dicit propositio de necessario. Et maxime non sequitur hoc in coniugationibus imperfectis, in quibus major est de inesse vel de necessario : et si aliquando locum habet hoc, hoc erit in coniugationibus perfectis in quibus major est causa consequentiae totius .''

Ad id autem quod secundo inducitur, dicendum quod propositio de inesse simpliciter secundum quod hujusmodi non est necessaria, neque virtutem habet necessariae propositionis : propositio enim de inesse simpliciter non plus exigit, nisi quod rationes terminorum quocumque modo cohaereant vel secundum modum dicendi per se, vel secundum modum aliquem reducibilem] ad modum dicendi per se, vel hoc modo discohaereant in propositione negativa. Propositio autem de necessario et hoc exigit et addit, quod termini propositionum ad invicem habeant cohaerentiam causalem vel discohaerentiam. Hoc autem ex hoc patet:

quia quando contingens natum ponitur inesse, est propositio de inesse per se : non tamen est necessaria, nec potest modificari per modum necessitatis : et ideo non sequitur quod si propositio de necessario potest in conclusionem de inesse simpliciter, quod propositio de inesse simpliciter possit etiam in conclusionem de inesse : quia propositio de inesse simpliciter non totam habet virtutem illius quae est de necessario.

Ad ea autem quae inducuntur ad secundam partem istius quaestionis, Dicendum ad primum, quod haec propositio est falsa, de necessitate nullum album est nigrum : ad hoc enim quod vera esset, oporteret praedicatum removeri ab omnibus his et quae actu et quae potentia sunt alba, sive sub subjecto sub hoc sensu, nihil quod potest esse album, de necessitate est nigrum, vel potest esse nigrum : hoc autem falsum est. Similiter autem est de hac, nullum album est nigrum : quamvis enim haec vera sit simpliciter, non tamen est necessaria.

Ad aliam quae inducitur instantiam, distinguendum est : cum enim dicitur, contingit omne movens esse lapidem : aut enim dicitur, quod omne quod contingit esse movens, contingit esse lapidem : et sic falsa est, et conclusio quae sequitur est falsa. Aut accipitur sub hoc sensu, omne quod est movens contingit esse lapidem, et sic est vera, si ponatur quod nihil movetur nisi lapis: et hoc modo ipsa existente vera, necesse est conclusionem esse veram, scilicet quod nullum movens sit homo : et sic prout minor propositio est vera, et ipsa conclusio est vera. Posset tamen forte melius dici, quod utraque instantia est sophistica : quia in utraque minor propositio accipitur de contingenti infinito, cum deberet esse de contingenti nato per existentiam majoris quae est de necessario.

Ad aliud dicendum quod conclusio quae sequitur est de inesse simpliciter : et instantia quae adducitur est sophistica : quia minor est de contingenti infinito, cum deberet esse de contingenti nato.

Ad hoc autem quod objicitur de similitudine conclusionis ad praemissas, Dicendum quod propositio de inesse simpliciter et propositio de necessario in hoc similes sunt, quod utraque est de inesse secundum cohaerentiam actualem terminorum propositionis, hoc est, praedicati ad subjectum.

Si autem aliquis quaerat dicens, cum ex istis coniugationibus sequatur duplex conclusio, scilicet de inesse et de contingenti, quae illarum sequatur principaliter et primo ? Dicendum quod primo et principaliter sequitur conclusio de non inesse. Et hujus est duplex ratio. Una quidem et principalis, quia cum major sit de necessario non inesse, removetur in ea praedicatum ab omnibus quae sunt vel possunt esse sub medio : et sic sequitur ratione majoris (ex qua est virtus consequentiae) conclusio de inesse. Alia ratio est: quia secundum ordinem naturalem propositionum de inesse et de contingenti, propositio de inesse antecedit propositionem de contingenti. Propterea in praehabitis probatum est, quod conclusio de contingenti sequitur per hoc : quia conclusio de inesse sequebatur, ex qua ulterius concluditur illa de contingenti .

Adhuc autem si aliquis quaerat dicens, quod ex quo istae conjugationes possunt in conclusionem de inesse, et in conclusionem de contingenti, utrum etiam possint in conclusionem de necessario ? Videtur enim probari posse, quod sic : quia cum major est de necessario in qua est virtus consequentiae, et major sit virtus necessarii ad necessarium, quam necessarii ad inesse, videtur magis posse in conclusionem de necessario, quam in conclusionem de inesse : et potest in illam de inesse: ergo multo magis potest in illam de necessario.

Adhuc haec conclusio, nullum c est a,

aut est vera sub hoc sensu, quod nullum c necesse est esse a, aut sub hoc sensu, quod contingit aliquod c esse a. Si primo modo, habetur propositum. Si secundo modo, tunc ex conclusione et minori conjunctis destruitur major in tertia figura syllogizando per uniformem generationem syllogismorum de contingenti, sic, contingit aliquod c esse a, contingit omne c esse b, ergo contingit aliquod b esse a, quae est opposita majoris.

Ad haec autem et similia dicendum, quod non sequitur conclusio de necessario ex tali conjugatione, ita quod ad illam conclusionem inferendam ordinetur utilitas conjugationis: in aliquibus tamen terminis ex habitudine terminorum poterit esse conclusio necessaria. Et ratio hujus est: quia major removet praedicatum ab omnibus his quae sunt vel esse possunt sub medio : et ideo quia sequitur remotio actualis majoris extremitatis a contentis sub medio, ideo sequitur conclusio de inesse primo et principaliter, quae conclusio de inesse in aliquibus terminis est vera simpliciter et necessaria, et in aliquibus vera simpliciter et non necessaria : et per hoc patet solutio ad primum.

Ad hoc autem quod ulterius quaeritur, utrum haec, nullum c est a sit vera ideo quia nullum c esse a sit necesse, aut ideo quia contingit aliquod c esse a, Dicendum quod aliquando est vera ideo quia nullum c necesse est esse a, et aliquando ideo quia contingit aliquod c esse a. In quibusdam enim terminis sequitur unum, et in aliquibus alterum: et ideo neutrum istorum sequitur primo : sed commune utrisque sequitur simpliciter ex tali conjugatione : commune autem non est nisi conclusio de inesse quae simpliciter est vera : et ideo illa sola sequitur virtute conjugationis.