CAPUT II.

De his de quibus est intentio hujus scientiae.

Ut autem sciatur quando in hac scientia finem habeamus intentum, ea de quibus est intentio haec sunt duo in genere, scilicet de quibus principaliter est intentio sunt demonstratio et disciplina demonstrativa: et propter illa secundaria intentione oportet de his in quae fit resolutio quae sunt propositio ad quam fit immediata syllogismi resolutio. Et deinde oportet dicere quid terminus ad quem fit secunda resolutio, quae est propositionis in terminos. Quos etiam terminos et non nomen et verbum vocamus : quia hic intendimus de ipsis non secundum quod constituunt enuntiationem, sed potius secundum quod in ipsis, sicut in ultimis indivisibilibus stat resolutio : et hoc modo propositio non est terminus quamvis ad ipsam fiat resolutio. Et deinde oportet considerare quid est syllogismus per substantiam et diffinitionem : quia resolvi non potest, cujus ignoratur substantialis compositio. Et oportet considerare quis syllogismus perfectus, et quis imperfectus, quae sunt syllogismi passiones, quia cognitio propriorum accidentium multum confert ad scientiam quid est et substantiae. Primo etiam consideranda principia syllogismi in quantuum syllogismus est decursus rationis in conclusionem. Ad hoc autem exigitur quid sit in toto esse vel non esse unum in alio, sive hoc in illo. Et iterum dicendum est quid est quod dicimus de omni vel de nullo praedicari : sine his enim non potest esse decursus syllogisticus. Cum autem dicimus quod intentio nostra est circa demonstrationem et disciplinam demonstrativam, vocamus demonstrationem syllogismi demonstrativi constitutionem, disciplinam autem demonstrativam vocamus scientiam hoc docentem.

Si autem aliquis hic objiciat : quia ars resolvendi non potest tradi nisi per syllogismum : et sic syllogismum oportet esse ante artem syllogizandi : et sic ad constitutionem syllogismi arte non indigemus. Et ad hoc dicendum, quod omnis homo in persuadendo in ipsa sua ratione quaedam seminaria habet ad syllogizandum et persuadendum, tum per experientiam, tum per communes animi conceptiones, quae sunt apud animam: et ex illo syllogismo qui quasi per naturam inest, primo inventa est omnis ars syllogizandi et aliae artes : et in illis est status : et ideo hoc non procedit in infinitum. Sic igitur praemissum est de intentis a nobis , sive sint intenta principaliter, sive sint intenta propter illa quae principaliter sunt intenta : de his enim omnibus ante principale propositum agendum : quia nisi ista primo sciantur, non potest sciri decursus syllogisticus, sicut in praehabitis ostensum est.

Hoc est ergo de quo est intentum, primum quidem circa demonstrationem. Praepositio circa dicit motum circumspicientis rationis in circuitu, et nihil omittentis de his quae circa talem disciplinam consideranda. De autem praepositio dicit materiam: quia materia de qua ultimo et finali intentione intendimus, demonstratio est, quae efficacissime probat ; syllogismus autem simplex infert solum et nihil probat: et ideo in via in qua devenitur in notitiam ignoti per notum, ultima intentio stat in demonstratione, et alia ordinantur ad illam. Haec autem quae dicta, dicta sunt ad intentionis nostrae manifestationem : nec sunt hic considerationes de quibus sit curandum.