CAPUT II.

De dici de omni et dici de nullo in propositionibus de contingenti, et de universalibus syllogismis de contingenti secundum utiles coniugationes.

Contingere autem hoc praedicatum huic subjecto inesse dupliciter dicitur, et dupliciter accipitur. Aut enim dicitur contingere id quod actualiter inest subjecto : aut dicitur hoc contingere cui subjectum contingit inesse. Nam cum dicimus, quod a contingit ei de quo b subjectum est, significat horum duorum sensuum alterum. Significat enim a praedicatum contingere huic subjecto quod est B sub altero dictorum sensuum, ut scilicet a contingat ei quod est b, et de quo secundum actualem inhaerentiam praedicatur : aut quod a contingat ei quod contingit esse b : quod enim contingit esse B non statim sequitur esse b secundum actum. Nihil autem differt secundum propositam intentionem, quod dicatur a contingere ei de quo b praedicatur, vel praedicari contingit: et si dicatur possibile esse a dici de eo quod est b, vel quod potest esse b. Quia diximus saepius quod possibile et contingens convertuntur, et utrumque determinatur non necessario.

Manifestum est igitur ex dictis, quod dupliciter dicitur a praedicatum omni b contingere secundum dici de omni: dicitur enim a de B omni, aut secundum inesse, aut secundum contingere inesse : et quia dictum secundum contingere esse, est propositio sumpta in uniformi generatione syllogismorum de contingenti: illa autem quae est contingere sed inesse, sumitur in mixtione contingentis et inesse, quae non est ex propositionibus uniformibus, primum est dicendum de syllogismis uniformibus (istis videlicet, si de quo c contingit dici, b contingit dici: et de quo B contingit dici, a contingit dici) quis et qualis erit syllogismus? Sic enim utrae- que propositiones sumuntur secundum contingere, et ambae sunt de contingenti et major et minor. Quando autem sumuntur secundum alterum modum, scilicet quod de quo b est praedicatum, quod illud contingat esse a, tunc una propositionum est de inesse, et altera de contingenti, quod mixtam facit syllogismorum generationem. Propter quod incipiendum est ab his quae sunt similis figurae quantum ad modum propositionis, quemadmodum et in aliis quae diximus: praemisimus enim generationem uniformem de necessario generationi mixtae de necessario et inesse : simile est enim ante dissimile, sicut unum ante multa. Per hoc autem quod dici de omni in contingentibus determinavimus, satis etiam est determinatum dici de nullo, quia unum convertitur ad alterum : et quod contingit omni, contingit nulli: et quod contingit esse, contingit non esse.

Contra quod tamen quidam opponunt dicentes, quod esse et non esse opposita sunt secundum affirmationem et negationem, inter quae nihil est medium : nec aliquid habent commune : et sic modus non cadit super utrumque. Sed hoc planum est solvere : quia quamvis esse et non esse opponantur sicut affirmatio et negatio, tamen contingens esse et contingens non esse non opponuntur ut affirmatio et negatio: quia utraque illarum est affirmativa : et ideo in propositione de contingenti refertur modus super extrema compositionis, et elargit ipsi potentiam essendi et potentiam non essendi, quae non est media inter contradictoria : quia in contradictoriis negatio nihil relinquit, et nihil ponit : sed in negatione super quam cadit contingens cum dicitur, contingit non esse, relinquitur potentia ad esse.

Formemus igitur primo in prima figura uniformes de contingenti syllogismos, dicentes primo utiles coniugationes ad conclusionem de contingenti, sic quod quando a major extremitas contingit omni B medio, ita quod propositio sit, omne

B contingit esse a, et b medium contingit omni c minori extremitati, ita quod omne c contingit esse b : syllogismus de contingenti erit perfectus, et sequitur conclusio de contingenti, quod scilicet a contingit omni c, hoc est, quod omne c contingit esse a : et est syllogismus in primo modo primae figurae. Et hoc manifestum est per diffinitionem ejus quod est dici de omni in contingentibus : sic enim definimus in contingentibus dici de omni,quando praedicatum omni ei contingit, cui contingit medium sive subjectum.

Similiter autem utilis fit conjugatio ad formandum secundum modum primae figurae secundum coniugationem utilem ad concludendam conclusionem de contingenti, quando major est negativa universalis, et minor affirmativa universalis, quantum ad dictum de quo praedicatur modus, sic, quod dicatur a nulli b contingere, b autem contingit omni c, sequitur conclusio de contingenti, quod a nulli c contingit, sive quod contingit nullum c esse a. Et hoc probatur per dici de nullo in contingentibus : nam cum dicitur quod a non contingit ei de quo contingit B,sive quod a nulli b contingit, hoc erat per diffinitionem ejus quod est dici de nullo, nihil dimittere eorum quibus contingit b inesse, a quo non removeatur a contingere inesse : et ideo sequitur cum c sit aliquod eorum cui contingit inesse b quod nullum c contingat esse a. Isti ergo sunt duo universales syllogismi primae figurae de contingenti.

Inutiles autem et imperfecti sic formantur. Quando enim a contingit omni B in majori propositione, ita quod omne B contingit esse a,b autem contingit nulli c in minori propositione, ita quod nullum c contingit esse b ; per sumptas quidem taliter propositiones nullus fit syllogismus : et hoc modo conjugatio inutilis: conversa autem b c minori negativa secundum conversionem contingentis quae est in eadem quantitate ad oppositam qualitatem, fit idem syllogismus quemadmodum et prius in primo primae factus est, et sic est conjugatio ad syllogismum imperfectum. Haec autem conversio talis est: quia cum b contingat nulli c inesse, sequitur per conversionem ad oppositam qualitatem, quod contingit b omni c inesse: hoc autem in superius dictis est determinatum : propter quod ex tali conversione sequitur, quod b contingit omni c inesse, et a contingit omni b inesse : transponantur propositiones sic, omne b contingit esse a, omne c contingit esse b, ergo omne c contingit esse a, qui est primus modus primae figurae.

Similiter autem est inutilis et imperfecta conjugatio si negatio universalis ponatur ad utramque extremitatem, ita quod ambae praemissae sint de contingenti in universalibus propositionibus negativis. Dico autem exemplificando hoc, ut si dicamus quod a nulli b contingit, et b nulli c contingit: nam in tali conjugatione propter sumptas quidem propositiones nullus fit syllogismus : et sic conjugatio inutilis est, quia ex ambabus negativis nihil sequitur in aliqua figura. Conversis autem utrisque propositionibus sub eadem quantitate ad oppositas qualitates, erunt ambae praemissae de contingenti universales affirmativae : et tunc fit idem syllogismus qui dictus est in primo primae figurae, sicut cuilibet patet per seipsum.

Manifestum est igitur, quoniam negatione posita ad minorem extremitatem, ita quod minor sit negativa, vel negatione posita ad utrasque propositiones, ita quod ambae sint negativae : aut non erit syllogismus ex propositionibus sic sumptis : aut si sit syllogismus, ille erit imperfectus : et oportet quod per conversionem quae est in contingenti ad oppositas qualitates perficiatur, si debeat fieri necessarium id quod sequitur syllogistica consequentia. Sic ergo dictum est de generatione syllogismorum de uniformi combinatione propositionum de contingenti secundum hanc acceptionem, quod contingit esse b contingit esse a : acceptio autem secunda quae est, omne quod

est B contingit esse a, erit immixta de inesse et contingenti syllogismorum.

Et si quis quaerat quare tertia acceptio contingentis hic non determinetur, scilicet quod omne quod necesse est esse b contingit esse a, cum illa accipiatur in mixtione contingentis et necessarii ? Dicendum quod satis relinquitur ex aliis in mixtione inesse et contingentis determinatis. Illa enim quae est de inesse in mixtione contingentis et inesse, oportet quod sit de inesse simpliciter et non ut nunc : et haec secundum rem non differt ab illa quae est de necessario, sed secundum modum tantum ; et ideo cum quod est b contingit esse a, satis intelligitur quod est B vel quod necesse est esse b contingit esse a.

Attendendum quod cum illa de contingenti nato convertitur ad oppositam qualitatem, statim patet quod affirmativa convertitur ad negativam : sed non adeo evidens est, quod negativa de tali contingenti convertatur ad affirmativam : non enim sequitur, est non necessarium inesse : ergo contingit inesse : sed quando apponitur modus contingentiae, tunc patet quod negativa convertitur ad affirmativam, sic, contingit hominem non canescere : ergo non est necesse hominem non canescere : et sinon est necesse, potest inesse oppositum : et si potest oppositum inesse, illud erit in propositione oppositae qualitatis designatum.

Hic etiam attendendum quod secundum materiam et non secundum argumentandi formam ex superiori infertur inferius ; quia cum contingens natum convertatur ad contingens sumptum pro possibili et non necessario, et infertur contingens natum ex illo, tunc fit processus a genere ad speciem affirmando : qui processus secundum formam argumenti non valet. In materia tamen quae est de contingenti, valet gratia terminorum : quia in illis contingens cadens super praedicatum et subjectum dicti terminos clargat, quod uterque in se includat aliquid de opposito. Talis igitur est formatio universalium syllogismorum de contingenti, et talibus principiis vel perfecti sunt vel perfici possunt quando sunt imperfecti.