CAPUT II.

De speciebus politiarum in communi, penes quas amicitiae species accipiuntur.

Politicae autem sive politexae species, quibus omnis politexa perfecta perficitur, sunt tres, ex quibus perfecta constituitur urbanitas : et tres aequaliter sunt transgressiones earum sive corruptiones, quibus vel in totum vel in parte corrumpitur urbanitas. Urbanitas enim quamdam integram sonat potestatem secundum regimen justitiae. Hanc autem, sicut in primo diximus, in uno oportet esse sicut in divinissimo et optimo. Partes autem ejus oportet accipi secundum virtutis dignitatem. Partes autem dicimus gradus eorum qui in partem sollicitudinis et regiminis vocantur. Quia etiam exteriora bona organice

ad fclicitatis actum deserviunt, quamdam partem urbanitatis oportet etiam esse in his qui in exterioribus secundum potestatem facultatum, scilicet deservire possunt ad. optimam civium gubernationem. Et ideo tres sunt politicae species : duae quidem simpliciter species, regnum scilicet et aristocratia. Tertia autem quae a facultate pretiorum est et exteriorum bonorum, secundum aliquid species urbanitatis est, quam conveniens est dicere timocratiam. Hanc enim quamvis non sit urbanitas secundum ea quae essentialia sunt felicitati, tamen quia est in his sine quibus cives ad felicitatem non reguntur, plures consueverunt eam appellare politexam sive urbanitatem. Urbanitatis enim potestas aut accipitur in se, aut in partibus. Si in se, fundatur in bono divinissimo : et sic est in ordine ad unum, qui bonum totius gentis praevalet gubenare : et tunc est regnum sive monarchia. Si autem accipiatur in partibus : aut accipitur secundum partes essentiales, aut secundum eas quae deserviunt organice. Si secundum partes essentiales accipiatur, accipietur secundum facultatem virtutis : et hoc quando partiales potestates quae senatoriae sunt dignitates, ut ducatus, praesidis dignitas, pontificatus, et potestas proconsulum et aliorum, secundum unamquamque dignitatem secundum meritum virtutis conferuntur. Tunc enim provenit regnum universorum, quando rex praeest secundum ordinem divinissimi boni in omni perfectione justitiae. Principes autem ab eo constituti, possunt secundum virtutis uniuscujusque propriam operationem. Sicut enim Bias dixit, " principatus ostendit virum, " eo quod tam regnum quam principatus circa commune bonum est, ad quod quemlibet, tam regem scilicet quam principem, propriam habere oportet virtutem ad propriam suae dignitatis operationem. Si autem accipitur secundum ea quae deserviuut organi- ce, iterum urbanitatis habet speciem et ordinationem, ut scilicet tales praeficiantur qui per exteriora bona ad sui. officii operationem habent facultatem, ut ex eorum defectu non impediatur actus regiminis. Harum autem urbanitatum perfectissima regnum est, quod consistit ex omnium ordine ad unum secundum perfectissimam justitiae gubernationem. Propter quod dicit Dionysius , ''quod " regnum est omnis finis et ornatus et legis et ordinis distributio. " Rex enim distribuit omni (officio et omni dignitati et omni negotio finem proprium, ad quem contendat, legem qua reguletur in operationibus quibus devenitur ad finem, ordinem quo ad commune bonum respiciens ad reipublicae conservationem ordinetur. Unde in rege totius gentis bonum est, quod divinissimum esse diximus in primo hujus scientiae libro. Nec rex est qui talem virtutem non habet ex perfectissimo justitiae bono, quod haec tria sapienter et utiliter distribuere possit cum affectu. Harum igitur urbanitatum optima quidem est regnum : pessima autem, hoc est, minima in boni ratione, est timocratia.

Trangressio autem sive corruptio regni quidem est tyrannis. Ambae enim potestates, regis scilicet et tyranni, monarchiae quaedam sunt, omnes sub se continentes et non particularem habentes potestatem : differunt autem ab invicem plurimum. Tyrannus quidem casu est, qui in omni distributione terminum legum et ordinum non intendit, nisi sibiipsi conferens, neglecta communitatis universalitate. Rex autem semper est, qui in talibus distributionibus semper utilitatem intendit subditorum : non tamen per hoc cadit a ratione regis, si tributa et vectigalia et contributiones accipit a subditis, dummodo haec omnia ad reipublicae referat utilitatem. Non enim est rex

secundum perfectam regis rationem, qui non per seipsum ad hoc sufficiens est, et qui non in omnibus bonis, virtutibus scilicet et organice deservientibus omnes est superexcellens. Taliter autem superexcellens, nullo indiget ad actum regiminis et gubernationis pertinente. Non ergo pro se, sed pro subditis quaerit et cupit quaecumque quaerit et cupit. Qui autem constitutus est quidem in regno et talibus et tantis bonis virtutem ad regnandum adeptus, non est yJ^por^ magis quam rex. kAtjdott)? enim axXrjpoc Graece dicitur, quod apud nos sortem sonat. Sorte favente fortuita per errorem fortunae in regnum constitutus est, et hoc non. secundum naturae ordinem est. Nulli enim potestati ad actum aliquem natura concedit principatum, nisi illa potestas prius adepta sit virtutem ad actum potestatis ejusdem, sicut patet in potestate videndi in oculis, et in potestate gradiendi in pedibus, et in universali potestate movendi in corde. Ilex ergo erit secundum naturae ordinem., qui omnium bonorum adeptione virtutem regnandi adeptus est secundum ultimum et optimum talis potestatis.

Tyrannus autem contrario modo se . habet ad regem. Tyrannus enim sibi bo-. num vult et quaerit et prosequitur, quod in potestate manifestissimum est : et ideo pessima est quod satis congruit. Pessimum enim contrarium optimo est, sicut nigerrimum contrarium est albissimo. Transgreditur ergo ille et corrumpitur ex. optimo regni in pessimum tyrannidis. Tyrannis enim pravitas et corruptio est monarchiae. Malus enim rex tyrannus fit per corruptionem virtutis regnandi. Differt autem tyrannus a xXrjpoTet: quia vdfjpocYjs nomen accipit a defectu, et rationem boni et virtutis regalis : tyrannus autem., cum pervertitur actus regendi. Idem enim, non secundum idem acceptum, sed secundum diversa quae in ipso sunt, pluribus potest opponi. Nec prop-

ter hoc transgressiones plures sunt quam urbanitates, quia xX^x^ et tyrannus unius et ejusdem non secundum idem corruptiones sunt. Aristocratia autem pars regni est, et est potestas et principatus, qui conceditur unicuique secundum propriae virtutis meritum et dignitatem.

Transgressio autem et corruptio ex hac malitia est, quae dicitur obigarchia, .

quae proprie principum est. Et haec corruptio duobus modis fit, scilicet vel quando tribuunt ea quae sunt civitatis et communitatis praeter dignitatem et meritum virtutum, honores scilicet, et laudes, et demonstrationes, et titulos, et praemia his qui. indigni sunt. Et secundo modo quando omnia vel plurima bonorum omnium ad civitatem, pertinentium, attribuunt sibiipsis, privantes dignos. Et quando distribuunt principatus semper eisdem et indignis et paucis, facientes se et eos ditari de plurimo ad communitatem pertinente, quod omnibus dignis secundum dignitatem distribuendum fuerat. Sic enim pauci et mali principantur pro his qui maxime sunt iTueixeK et digni.

Timocratia autem principatus est principantium, in pretiis, sicut qui principantur super stipendia, vel super nutrimenta militum, vel super arma ministranda :

cujus potestatis virtus est ultima et optima facultas, talia qualia competunt pro tempore ministrare posse. Et patet etiam quod haec pars regni est, sed est in quaevis quae ad regnum deserviunt organice. Transgressio autem et corruptio istius est in democratia. Afjixo? enim Graece, Latine plebs est, quando scilicet quilibet de plebe vult talibus praeesse et principari. Democratia enim vel timocratia potestates conterminales sunt : eo quod utraque in multis est, et utraque aequalium est. Qui enim in timocraticis honoratione praeficiuntur, aequales omnes sunt, vel volunt esse, nullam ex virtutis merito habentes differentiam dignitatis in quantum hujusmodi sunt.

Minimum autem malum inter transgressiones est, quam democratiam dicimus. Pn.rurn enim sibi potestate oppo-. nente speciem transgreditur : eo quod timocratici et aequales sunt, sicut et democratica, nec distant a plebe virtutis merito, sed valore pretiorum. Et quia parum distant, ut in pluribus fit transgressio politicarum vel politexarum. Sic enim transgredientes, minimum transgrediuntur : facilis autem transgressio in minimo est.