CAPUT XVII.

Utrum fortunae amicorum aliquam circa mortuos faciant immutationem ?

Inquiremus hic differentiam secundum quam fortunae amicorum redundant ad vivos et mortuos. Hanc autem differentiam quodammodo possumus accipere per quamdam similitudinem, scilicet quod dicamus unamquamque passionum fortuitarum differre circa viventes vel mortuos multo plus quam differant justa et injusta sive mala secundum quod praeexistunt in operationibus secundum effectum factis, et secundum quod recitantur in tragoediis et comoediis. Ex hac enim similitudine syllogizandum utique est de differentia qua fortunae amicorum redundant ad vivos vel mortuos. Facta enim hominum bona a comoedis et comoediis recitata et in effectum non existentia, quamvis praeextiterint in praeterito, quando recitantur a comoedis, nihil immutationis afferunt circa hominem qui facit ea : eo quod praesens non est: sed apud praesentes et audientes comcedum excitant laudem et gloriam hominem. Qui splendor famae magis clarum facit hominem qui facta illa peregit. Comcedus enim dicitur a AdminBookmark quod est villa. Et comoedi sunt qui in communitatibus villarum et theatrorum et palaestrarum dictata carmine recitabant sublimia facta

virorum illustrium, in gloria omnis honestatis splendentium. Tragoedi autem dicunt a AdminBookmark quod est hircus : et tragoe- dus qui est in palaestris et theatris et conventibus hominum turpia facta degenerantium virorum dictato carmine recitabat : propter quod faetidum animal hircum in remunerationem accipit. Comoedus autem libertate audientium remunerabatur. Turpia autem facta sic recitata turpem qui talia peregit non immutant in gaudium vel tristitiam : quia praesens non est, sed tenebras suae infelicitatis augent: ut qui in se infelix fuit, obscuratus in notitia hominum infelicior fiat, et omnibus reddatur abominabilis. Idcirco enim politicus ordinat comoedos et tragoedos, ut ex carmine comoedi praesentibus impigra fiat virtus antiquorum hominum, etiam ex vituperio tragoedi omnibus vita turpium fiat abominabilis. Differentia igitur magna est vel mala, sive justa vel injusta referri ad praesentes secundum quod sunt in effectu et operatione : vel referri ad absentes secundum quod sunt in recitatione comoedorum vel tragoedorum. Primo enim modo referuntur ad vivos sentientes : secundo autem modo referuntur ad vivos quidem, non sentientes autem propter abundantiam, sicut in antehabitis diximus contra Solonem. Multo ergo magis syllogizatur differentia : quia quando referuntur ad mortuos fortunae amicorum, referuntur ad eos qui nec vivunt nec sentiunt: et ideo nullam circa eos faciunt immutationem. Sed tamen ad horum determinationem magis fortasse inquirendum est circa eos qui defecerunt et mortui sunt: sicut vivis amici bona aliquo modo amicorum communicant, vel etiam communicant oppositis quae sunt mala amicorum. Videtur enim ex his quae dicta sunt de comoedis et tragaedis, si aliquid amicorum redundat ad ipsos mortuos, quodcumque sit illud redundans sive bonum sive contrarium malum, fragile quoddam vel parvum vel simpliciter vel illis. Quia si simpliciter parvum est, et non immutat,

sicut dictum est in antehabitis. Si autem magnum est vel tantum parvum est, quia non immutat eos vel ad gaudium vel ad tristitiam. Si autem sic est, fragile est simpliciter vel illis : tunc non est tantum et tale in potentia ut faciat vel facere possit esse mortuos felices qui non sunt felices, neque his mortuis qui sunt felices auferat vel auferre possit beatitudinem. Fortunae igitur amicorum quae sunt bonae operationes, aliquid videntur conferre amicis qui defecerunt et mortui sunt. Similiter considerandum est, quod illa bona amicorum tam magna sint, ut merito beatitudini augmentum praestare possint. Conferre autem videntur sic ut nec eos qui non sunt felices mortui, faciant vel facere possint felices esse : nec aliud talium aliquod facere possint, quod etiam de felice non faciunt infelicem. Faciunt igitur ad splendorem felicis in fama (clarior enim est qui optimos relinquit successores, quam qui nullos vel malos), sed immutationem mortuo nullam conferunt. Et haec de solutione dubitationis Solonis sufficiant.

Secundum Stoicos autem felicitas est animae post mortem quae ad effectum gaudii transmutat felicem : propter quod et Socrates, sicut legitur in Phaedone, dixit moriens : " Ibo ad deos, ad illos optimos viros : " eo quod putabat felicitate divina animas potiri post mortem. Unde in prima parte Phaedonis dicit, quod viri contemplativi felicitate contemplativa viventes, deorum sedes caelestium accipiunt post mortem, in quibus felicitate deorum potiuntur. Civili autem bonitate boni post mortem civiles accipiunt felicitates, ita quod animae eorum in corpore politicorum optimorum transferantur, in quibus beatissimae regnant inter cives : propter quod animum ponit margaritis, carbunculis, smaragdis, et sapphiris interlucentibus redimitum. In qua beatissima vita regnant animae felici ssimorum civium. Aliorum autem animae immundorum in aquis amarissimis Cocyti, Lethes, Stygis, et aliorum fluvio- rum infernalium : quorum fluviorum fluxus saepe revehuntur ad superos : et tunc clamant indulgentiam et supplicationem a superis postulantes : et siquidem impetrant indulgentiam, liberantur: sin autem, ad tormenta infernorum revehuntur. Quod si haec vera sunt, post mortem ex his quae accidunt circa vivos, scilicet indulgentiis et supplicationibus de infelicitate mutantur ad felicitatem, et e contra de felicitate ad infelicitatem. Isaac etiam in libro de Diffinitionibus dicit, quod animae bonorum post mortem felicitate gaudent, omnes in laetitia magna et psalmodia cum Deo viventes. Mali autem sub tristi orbe deprimuntur magno incendio ignis concremati. Hoc confirmatur per Somnium Scipionis, qui post mortem apparuit : et omnia quae dicta sunt, divino expressit oraculo, sicut dicit Tullius, et interpres somnii Macrobius.

Secundum Peripateticos etiam intellectus separatur a sensibili sicut incorruptibile a corruptibili, ut dicit Aristoteles. Et cum felicitas sit secundum partem animae incorruptibilem, videtur quod mors quae non afficit incorruptibilitatem intellectus, nullam adimat rationi et intellectui felicitatem, sed potius augeat in quantum removet impedimenta vitae moralis, quae frequenter impediunt rationes operationis et intellectus.

Hoc etiam per rationem videtur. Anima enim rationalis non nisi duas operationes habet, scilicet ad intellectuale lumen primae causae, et ad corpus ad quod comparatur per potentias vegetabilis et sensibilis. Nullus autem dubitat, quod melioris anima capax est secundum melius, et boni secundum bonum, et optimi secundum optimum. Optimi autem animi

est secundum conjunctionem ad intellectuale lumen. Primum ergo secundum hoc capax est optimi. Optimum autem est felicitas, sicut patet ex omnibus praedeterminatis. Capax est ergo felicitatis secundum conjunctionem ad intellectuale lumen primum. Illi autem separata a corruptibili nobilius et melius conjunguntur quam conjuncta. Nobilius ergo felicitabitur post mortem. Propter quod dicit Averrores super XI philosophiae primae, quod finis prosperitatis animae post mortem est, si conjungatur ad motorem primum.

Adhuc autem omnium Peripateticorum sententia est, quod intellectus adeptus radix est immortalitatis per rationem quam nos in superioribus assignavimus. Ille autem intellectus de sui natura semper est in contemplatione admirabili.ssimorum, firmissimorum, et purissimorum theorematum, quorum ipse propria imago est et susceptivum. In his autem felicitas potissima est, ut dicit Aristoteles. Patet igitur ex omnibus his, quod animae quae virtute et scientia hunc intellectum adeptae sunt, felicitatem habent post mortem.

Hoc videtur nobis esse omnino concedendum. Et hoc etiam quod dicit Socrates, quod animae mortuorum post mortem a vivis venias et indulgentias et suffragia accipiunt, ut dicit Plato, pium videtur esse ad credendum. Et quod hic quaeritur, non obstat : per hoc enim non probatur, nisi quod fortunae amicorum ad eos non redundant, ita quod transmutent eos de felicitate in infelicitatem, vel e contrario : quia si hoc esset, per differentes fortunas successorum saepe essent felices et saepe infelices.