CAPUT XV.

Quod electio non sit in genere voluntatis, nec in genere opinionis.

Sed neque electio voluntas est, quamvis propinqua esse videatur. Voluntas enim simplex appetitus est vel rationalis, vel in rationali natura existens. Electio autem judicativa ex ratione est voluntas. Et ideo electio addit super voluntatem, et propinqua esse videtur, sed non idem : quia per se habet electionem et volitum. Cujus prima probatio est per objectum, quia electio quidem non est impossibilium. Et si quis dicat eligi impossibilia, videbitur utique insipiens esse. Voluntas autem etiam impossibilium est, et non tantum possibilium. Electio enim cum nihil velit nisi quod ex judicio judicatum est, et judicium rationis non sit de impossibilibus, eo quod judicium rationis per modum consilii est in operabilibus omnibus, consilium autem de impossibilibus non est : propter quod et electio de impossibibus esse non potest. Voluntas autem simpliciter appetitus est, et non ordinatus, nec ab aliquo, nec ad aliquid, ita est impossibilium sicut possibilium, puta immortalitatis : volumus enim esse immortales. Nec oportet quod dicamus sicut Antiqui dixerunt, quod impossibilium voluntas sit velleitas : quia velleitas praesupponit sibi judicium rationis : velleitas enim est qua vellemus hoc vel illud si possibile esset.

Considerare autem si possibile sit, rationis est. Nos autem hic voluntatem simplicem appetitum accipimus sine omni judicio rationis.

Adhuc autem voluntas quidem est etiam circa ea quae nequaquam per nos ipsos operata sunt vel operabilia : et non tantum circa ea quae per nos operabilia sunt : puta duobus hypocritis certantibus, unum hypocritam vincere volumus : et duobus athletis certantibus, sino omni judicio rationis cupimus unum praevalere. Talia autem nullus eligit, sed potius eligit ea quaecumque existimat fieri per seipsum. Hypocritam autem dicimus, qui ut addiscens, vel ut imitans, vel ut docens, vel ut exercitans, athletam imitatur. Athletam autem, qui ut vere intendens pugnat et intendit ad victoriam et bravium. Talibus enim quibuscumque propositis vel athletis, voluntate quidem cupimus alterum vincere : quamvis nullum judicium rationis praemittamus ex consilio, propter quam causam uni magis cupiamus quam alii. Voluntas igitur in quibusdam est, in quibus non est electio : eo quod electio non est nisi de his quae per nos operabilia sunt : voluntas autem etiam de his est quae per alios fiunt.

Adhuc autem voluntas quidem finis est magis, electio autem est eorum quae sunt ad finem : puta sani esse volumus et sanitatem praestituimus ut finem : eligimus autem ea per quae sani erimus, sicut inducentia finem sanitatis. Etiam in bonis animae felices esse volumus quidem, et dicimus felicitatem nobis finem praestituentes : non autem dicere congruit quod eligimus felicitatem : et hoc est ideo, quia universaliter loquendo, omnis electio videtur esse circa ea quae in nobis sunt et in facultate nostra. Omnis enim agens per intentionem, finem sibi praestituit in quem dirigat actionem, et quo habito ab operatione quiescat : finem autem illum simpliciter vult et propter se et maxime : quia omnia illa agunt propter illum : alia enim nihil de voluntate habent nisi propter finem. Unde nihil voluntarium est simpliciter, nisi finis. Diximus autem jam, quod electio in judicio comparationis est et consilio : finis autem ut simpliciter volitum esse ponitur, ad nihil comparatum vel judicatum vel etiam connumeratum. Electio autem finis non est, quia finis praestitutus est et volitus : ea vero quae sunt ad finem, comparantur et ponderantur quid plus ,vel minus expediet ad finis consecutionem : et ideo quae sunt ad finem, electioni subjacent : finis autem voluntati : ergo electio et voluntas secundumsuas substantias non sunt idem.

Neque autem electio opinio utique erit. Opinio quidem videtur circa omnia esse, et ut nihilominus est circa aeterna et impossibilia, et circa ea quae sunt in nobis et in facultate nostra. Quamvis enim aeterna et imposibilia per suas causas essentiales demonstrabilia sint, tamen per signa in eis inventa etiam opinabilia sunt. Diametrum enim solum accipiens, per quantitatem motus lunae in eclipsi, solem monstrat majorem terra centies sexagies octies. Accipiens autem per apparentia visus, opinatur esse monopedalem. Similiter in impossibilibus visu considerans finitatem diametri et finitatem costae, opinatur costam diametro esse commensurabilem secundum aliquem numerum : considerans autem quod quadratum diametri duobus quadratis aequipollet, quae fiunt ex lateribus concludentibus angulum rectum qui opponitur diametro, demonstrative scit quod impossibile est diametrum costae commensurari : quia sequitur quod par numerus sit impar, si diameter costae commensuretur. Opinio igitur est de necessariis, et impossibilibus. Electio autem non nisi de possibilibus. Non enim nisi de possibilibus consiliabitur.

Adhuc opinio falso et vero dividitur, non malo et bono : electio autem magis dividitur bono et malo, quam vero et falso. Hujus autem causa est, quia opi-

nio juvata ratione fit fides. Fides autem ad scientiam ordinatur: scire autem falso et vero dividitur, quia opposita nata sunt fieri circa idem : quia circa quodcumque est verum, circa idem est falsum. Verum autem non est de his quae fiunt per nos, sed quae fiunt a re. In eo enim quod res est vel non est, verum vel falsum est. Electio autem cum optatione est. Optatio autem sive appetitus boni est, vel simpliciter, vel ut nunc : ideo in verum non intendit, sed in bonum. Proprium igitur est opinionis ut in genere accepta est, vero et falso divi-, di. Electionis autem ut appetitus est tanquam ultimi perfectivi, bono et malo dividi : ut tamen consiliativa est electio, aliquo modo respicit ad verum et falsum, magis ad bonum et malum. Universaliter igitur opinioni non idem forsitan est electio, ita quod omnis electio sit opinio, et e converso omnis opinio electio.

Et hoc forte aliquis dixit, quod esset idem electio et quaedam opinio. Opinio operabilium per nos conferentium ad vitam, a quibusdam dicebatur electio. Quod autem hoc non sit verum, quinque probatur rationibus : quarum prima est, quod in eligendo quidem bona vel mala, quales quidem secundum habitum efficimur, et sumus boni vel mali : in opinando bona vel mala, nec efficimur nec sumus boni vel mali. Diximus enim supra quod bene virtutis in operante est in eo quod eligit, et eligit propter hoc, et firmus permanet in voluntate : et hoc non esset verum, nisi per electionem bonem boni et mali efficeremur : opinando autem sic vel sic nemo efficitur bonus vel malus : quia de appetitu nec de opinione necessaria concludit. Opinando enim bona vel mala habemus nos sicut in picturis inspiciamus, sicut dicit Aristoteles : bonus opinionem habet de malis, et malus opinatur de bonis sine aliqua electionis transmutatione.

Secunda ratio est, quod eligimus quidem in his quae volumus accipere vel fugere vel aliquid talium facere : sed opinamur in his in quibus quid est res ipsa quam volumus cognoscere, vel in his in quibus volumus cognoscere cum aliquid confert, vel qualiter confert ad illud, Ad accipiendum autem vel fugiendum aliquid, non malum opinamur. Causa autem hujus est, quod sicut diximus, causa opinionis in anima res est extra : et hoc dupliciter, scilicet in se, et secundum comparationem ad nos. Et in se quidem causatur opinio de eo quod est res. In comparatione autem ad nos duobus modis, et secundum duplicem comparationem rei ad nos, scilicet secundum usum, et secundum modum utendi. Et secundum usum quidem accipitur opinio quid cui confert. Secundum modum autem accipitur opinio quale et qualiter confert : quae omnia sunt sine qualibet voluntatis et appetitus transmutatione. Electio autem cum appetitu est jam transmutato ad nolendum vel volendum : volens autem accipit et nolens fugit. Voluntas igitur et electio in opinionem non cadit, etiam secundum quod opinio de operabilibus est.

Tertia ratio est,quia electio quidem laudatur in eo quod magis est ejus quod oportet vel in eo quod recte est : opinio autem laudat in eo quod magis vere est de re secundum rei naturam. Hujus autem causa est, quod eligibile semper refertur, ad eligentem, et secundum quod illi magis congruit, vel secundum modum quo sibi magis congruit, electio melior est. Non enim semper eligitur quod melius simpliciter, sed secundum quod magis congruit eligenti. Opinio autem non est secundum rationem opinabilis ad opinantem, sed secundum relationem ad rem secundum signa inventa in re ipsa : et ideo melior est opinio quae verior est secundum rem, melior autem est electio quae magis congruit tantum eligenti.

Quarta autem ratio est, quod eligimus quidem quae maxime scimus bona esse ex natura : opinamur autem quae non multum scimus. Hujus autem causa pa-

tens est : quia non eliguntur, nisi quae consilio diffinita sunt : diffinita vero non sunt, nisi per certam rationem sint determinata : quae autem opinamur non sunt determinata, sed tremit ratio inter unam parte contradictionis et aliam. Et ideo electa certiori modo accepta sunt, quam opinata. Cum autem dicimus electa esse diffinita, non intelligimus de rei diffinitione, mores enim hominum talem non sustinent diffinitionem. : sed intelligimus de diffinitione quoad nos, ultra quam scilicet ad operandum nihil quaerimus. In opinione autem opinans etiam quoad seipsum sufficientem non habet certitudinem.

Quinta ratio est, quod videntur non iidem eligere optima, et opinari : et quidam videntur opinari quidem aliquid melius esse : et tamen propter malitiam voluntatem eorum avertentem, videntur eligere non quae oportet, hoc est, quae non oportet eligi. Hoc autem patet in incontinente, qui cum scit id minus eligendum, tamen propter malitiam passionis praeoptando eligit quae non oportet, et quae ipse secundum judicium rationis opinatur non esse eligenda. Ex his igitur patet, quod electio et opinio non sunt omnino idem. Si autem quaeritur, utrum quaedam opinio praeit electionem ? quod praecedat eam, vel utrum subsequatur eam, nihil differt quantum ad propositam intentionem : non enim hic intendimus hoc quaerere, sed quaerere intendimus, si idem est omnino electio opinioni cuidam. Verum est enim quod opinio praecedat electionem, quia in judicio consilii judicari oportet quid ibi praeponatur, et opinari oportet unum alteri esse praeponendum : et sic opinio quaedam praecedit electionem. Adhuc autem eligens electo non adhaeret, nisi sibi conveniens esse opinaretur : et sic opinio subsequitur electionem. Electio igitur nec voluntarium omnino est, nec concupiscentia, nec ira, nec voluntas, nec opinio quaedam : et quodammodo praecedit, et quodammodo subsequitur.