CAPUT II.

Qualiter magnanimitas sit virtus, et quid sit illud magnum circa quod est?

Sunt autem quidam magnanimitati detrahentes, dicentes virtutem virtuti non esse contrariam. Humilitatem autem. virtutem esse, quam Stoici diffiniunt sensum esse proprium vacuitatis, et actum ejus esse dicunt non alta sapere, sed humilibus consentire. Proprium autem humilis esse dicunt etiam seipsum abjicere, et velle se vilem praedicari, et in hoc solo esse superbum quod laudes dignificatium se contemnit. Horum autem omnia opposita habet magnanimitas, et sic videtur non pertinere ad bonum moris. Addunt etiam quod duo genera in uno genere moris non sunt : quinimo si unum est in genere boni, alterum est in genere mali. Contraria autem dicimus quae secundum rationem honesti sunt contraria. Altis autem et magnis se dignificare contrarium est ei quod est abjicere, et nullo dignum reputare. Si igitur hoc est honestum, oportet quod magnis se dignificare sit inhonestum. Inhonestum autem nec virtus est, nec opus virtutis.

Alii sunt qui magnanimitatem virtutem non esse contendunt : eo quod dicunt eam non esse circa difficile et bonum quod in ipso operante sit. Circa honorem enim dicitur esse. Honor autem, sicut in primo hujus scientiae libro diximus, in alio est, scilicet in honorante. Addunt etiam quod honor praemium est communiter omnis virtutis. Si ergo magnanimitas circa honorem est, videtur non esse separata virtus, sed communiter omnis virtus esse : quaelibet enim virtus dignificatio est honoris.

Ad haec autem et similia non esi difficile respondere. Nihil enim contrarietatis habet quod homo qui ex contrariis compositus est, etiam secundum naturam humilietur ex uno, et dignifieeturex altero : propter quod Plato dixit, quod homo et maximorum et infimorum dignus est. Maximorum quidem secundum moralem intellectum, infimorum autem secundum corporis mortalia principia : ita quod etiam homo secundum merita intellectus sedes accipit post mortem propriae dignitatis. Unde etiam Stoici quorum princeps fuit Socrates, dixerunt quod virtutes quae sunt deorum dona, oporteret homines in se recognoscere, et ex eisdem digne vivere. Humilitati ergo quae ex propriis dejicitur, non contrariatur magnanimitas quae ex aliis, scilicet deorum donis, vel consuetudine acquisitis, non quidem supra se elevatur, sed. magis se dignificat cognoscens in se virtutem et virtutem merito digniorem esse quam aliquid quod attribui potest extrinsecus. Ad talia autem enim contendere est immobilem esse et constantem in virtutis dignitate.

Quod autem dicunt, honorem in alio esse, ridiculosum est : quia licet honor in honorante secundum honorationis exhibitionem, tamen in virtuoso est secundum reverentiae et honorationis attributionem : et hoc intelligitur quando dicitur quod dignificat se dignis, hoc est, quod digni sibi honores secundum merita attribuuntur. Nec honor sic meritum est omnis virtutis quod in se non sit quoddam bonum diffinitione et substantia a virtutibus speratum : et secundum hoc inter fines conversationis humanae honor potissimus finis est optimus, et quem propter se maxime desideramus, difficile est propter se obti-

nere ut oportet. Oportet igitur virtutem esse quae perficiat ad hoc bonum obtinendum : et hoc erit praecipue circa difficile et bonum. Similiter autem magnitudo virtutis duplex est. Una enim habet virtutis magnitudinem in quantum est virtus : et haec est magnitudo potestatis ad actum, secundum quem modum etiam ipsa) virtus per hoc quod est ultimum potestatis, virtus vocatur. Aliam autem habet ex quantitate boni honesti quod est in ipsa : et ex illa habet quod et habentem et opus ejus dignum facit maxima dignitate : quae dignitas quamvis secundum esse sit in qualibet virtute, tamen secundum sui substantiam et rationem speciale bonum est, sine quo homo perfectus non est : et cum, sicut dicit Aristoteles in VII Physicorum ,virtus sit dispositio perfecti ad optimum, oportet circa hoc virtutem specialem esse : et haec est magnanimitas.

Magnanimus enim magnitudine quidem est extremus. In modo autem circumstantiarum, in eo scilicet quod ut oportet se dignificat, est medius. Si autem magnitudine extremus est : extremum autem in magnitudine non est nisi maximum, oportet quod magnanimus circa maximum sit. Maximum autem dicimus quod dignitate maximum est. Circumstantiis autem medius est, in eo scilicet quod secundum dignitatem se dignificat ut oportet. Chaymus autem et pusillanimis abundant et deficiunt. Si autem magnanimus magnis se dignificat dignus existens, maxime dignificabit se maximis et sibi dignissimis.

Maximum autem et dignissimum in uno est aliquo : magnanimus ergo erit circa unum aliquid quod maximum et dignissimum est secundum sui naturam. Si autem volumus scire quid sit illud, oportet scire quod dignitas qua aliquis alio dignus esse dicitur, refertur ad ea bona quae sunt exterius, et ab exterioribus per modum praemii impenduntur. Cujus probatio est, quia dignitas est ex meritis operum et ex habitibus virtutum. Cum autem omne dignum alio, non seipso dignum, sed alio dignum, esse dicatur de numero meritorum bonorum quae sunt dignitatis causa, non potest esse illud bonum quod pro praemio dignis attribuitur. Relinquitur ergo quod sit de numero exteriorum. Exteriora autem bona ad civiles actus relata , non sunt nisi vel bona fortunae, vel potentatus, vel honor. Oportet igitur quod aliquod de istis sit. Maximum autem inter haec est honor : quod triplici patet ratione, scilicet quod diis magno bono dignis ut optimum quod intendere possumus, attribuimus honorem. Item quia etiam homines in maximis dignitatibus constituti, maxime honorem desiderant sibi impendi, Dignitas enim praelationis in omni bona urbanitate datur secundum modum virtutis : propter quod prima causa dignitatis virtus est : et cum honorem desiderent in dignitate constituti, patet quod honor optimum est quod de exterioribus potest impendi. Item optimum in exterioribus est quod ab optimis est praemium desideratum. Optimi autem sunt, non quidem indigentes, sed sicut dicit Aristoteles, quibus omnia existant circa necessitatem et delicias, et student liberalibus pro quibus se honore dignificant, et se sine honore nullos arbitrantur, etiam omnibus aliis habitis ad possidendum. Honor igitur in exterioribus simpliciter magnum est, et magnitudo ejus est quae propter se est desiderata. Maximum enim utique honor est de numero eorum bonorum quae sunt exteriora. Magnanimus ergo est, qui ut oportet se habet circa honores et honorationes, sine bonorum exhibitionem.

Et non sine ratione videntur magnanimi circa honorem esse : quia enim ipsi digni sunt maxime honore, magnos dicimus. Tales autem maxime dignifi-

cant seipsos secundum dignitatem. Pusillanimis autem deficit et ad seipsum, et ad magnanimum. Ad magnanimum quidem, quia non dignificat se magnis : ad seipsum vero, quia non dignificat se tantis quantis dignus est. Chaymus autem ad seipsum abundat, sed non ad magnanimum. Ad seipsum quidem, quia magnis se dignificat , cum nullo dignus sit , sed potius per contrarium exprobrabilis et vituperabilis sit. Ad magnanimum autem non abundat, quia majus in exterioribus excogitari non potest, quam hoc est quo magnanimus se dignificat.