CAPUT V.

De connexione virtutum cum prudentia.

Hoc etiam modo, quod scilicet sine prudentia non est moralis virtus, et e converso sine morali virtute prudentia, : ratio disputativa Stoicorum dissolvetur, qua disputant Stoici, utrum separantur ab invicem virtutes ?Et quod separentur, ex praedictis probare nituntur : quia non est aliquis unus homo qui optime natus sit ad omnes virtutes : et cum natus sit ad unam et non ad aliam, et virtutes scientiae sint secundum Stoicos, sequitur quod hanc virtutem quidem aliquis scivit, et AdminBookmark ad eam fuit : aliam autem virtu- tem ad quam AdminBookmark : non est, nequaquam assumere poterit. Et hoc pro certo concedit Plato in libro quem inscripsit Mennom. Nos autem dicimus, quod sicut objectum est, sic contingit in naturalibus virtutibus in quibus dispositus ad unam, non est dispositus ad aliam : sed non contingit secundum virtutes principales secundum quas homo simpliciter dicitur bonus. Et praedictis enim sequitur, quod prudentia existente in uno aliquo, om-

nes aliae morales etiam erunt. Sed hoc de prudentia intelligimus secundam maximum suum posse et maximam sui perfectionem, secundum scilicet quod ipsa est ordinatrix omnium appetituum et appetibilium sive eligibilium pertinentium ad totam vitam hominis in quantum homo est, Sic enim prudentia una existente, ratio praestat et dominatur appetitibus et subdit sibi eos : subjectis autem illis, appetibilia non erunt nisi bona, et mala fugibilia : et sic morales virtutes in omnibus bonos fines determinant : et prudentia ea quae sunt ad fines, ordinat : et taliter se habente homine cum prudentia omnes virtutes inerunt.

Tamen quamvis prudentia non esset connexa aliis, nec aliae sibi, et quamvis non esset practica, manifestum est quod homo indigeret ipsa. Quamvis enim neutrum illorum esset tamen rationis particulae esset perfectio cujus est virtus, et sine ea homo non est perfectus. Ratiocinativum enim melior particula est quam perfectio irrationalis. Adhuc electio exigitur ad omne quod pertinet ad vitam. Electio autem recta nec sine prudentia nec sine morali virtute esse potest. Moralis enim virtus finem determinat prudentia invenit et ordinat et operari facit ea quae sunt ad finem illum. Haec autem ambo recipit electio, hoc est, electiva pars animae : et sic sibi proportionata opportuna cum opportunis conjungens, et quae non non sunt opportuna abjiciens, praeoptat optima : quod facere non posset nisi et finem acciperet, et ea quae sunt ad finem, lini proportionare, ut optima eligeret. Cum ergo finis sit a morali virtute, et ea quae ad finem sint a prudentia, con-

stat electionem nec sine prudentia nec sine morali virtute posse existere.

Quamvis sic prudentiam principalem dicamus esse virtutem, et principari moralibus sibi connexis : tamen non dicimus esse principalem respectu sapientiae vel intellectus vel scientiae : quia in illis nihil ordinat, sed potius ab ipsis accipit sui medii confirmationem, neque est melioris particulae animae perfectio quam sapientia. Speculativus enim intellectus propterea quod plus habet de lumine agentis intellectus, et quia circa simpliciora et necessaria est, nobilior est quam practicus.

Si quis autem objiciat, quod prudentia disponit et ordinat hominem ad passionum quietem, ut sapientia et intellectus possint fieri in ipso : et sic videtur praecipere de sapientia, et principalior esse ipsa. Dicimus quod non sequitur. Non enim omne praecipiens de aliquo, principalius est ipso. Medicinalis enim praecipit de sanitate, nec tamen principalior est illa : cum sanitas finis sit medicinae, nec medicina aliquid est sanitatis, sed videt qualiter fiat sanitas : unde gratia sanitatis praecipit ut ministra, et non praecipit sanitati ut domina. Adhuc si propter tale praeceptum praecipientem, principari diceremus, simile esset sicut si quis politicam diceret principari diis, eo quod politica praecipit circa omnia quae sunt in civitate : propter quod consequenter ordinat de templis et deorum sacrificiis et theietis. Theletae enim sunt ritus sanctificationum in sacramentis et delibationibus. Sed hoc praeceptum facit politica gratia deorum, et non diis : et ideo deorum famula est, et non princeps.

LIBER VIII

ETHICORUM.