CAPUT XVII.

Quod considerandum est de consilio, et de quo potest esse consilium.

Quia autem consilium cadit in diffinitione prohaeresis, considerandum est de consilio utrum de omnibus est consilium, vel non : et utrum omne consiliabile sit, vel utrum de quibusdam consilium non sit ?

De consilio autem quaerendo, consiliabile non est dicendum, pro quo consiliaretur quaerendo consilium aliquis insipiens vel insanus : sed haec dicenda sunt consiliabilia, pro quibus quaerit consilium is qui habet sanum intellectum et sanaui rationem. Insanus enim a privatione principii naturalis regimine rationis destitutus est. Insipiens autem est, quia privatione habitus seipsum non cognoscit, et ignorat suae facultatis quantitatem : tales enim non nisi de stultis rebus quaerunt consilium.

Dicamus igitur primo de quibus consilium est quaerendum. Omnia igitur quae sunt, ut dicit Plato, vel aeterna sunt, vel in motu. Quae autem aeterna dicuntur, sunt scilicet in substantia, vel in demonstratione. De aeternis autem quocumque modo dictis nullus consiliatur consilium quaerendo : puta de mundo qua necessitate sit, et qua necessitate permaneat : vel de diametro vel costa, quoniam diameter et costa incommensurabiles sunt, sicut probatum est per demonstrationem. aeternum autem hic dicimus necessarium. Omne enim quod simul est totum semper uno modo existens, necessarium est. Et ideo necessitas idem est quod incommutabilitas. Incommutabilitas autem est aeternitas. Necessaria igitur est aeternitas, et necessarium aeternum dicitur carere principio et fine, sed secundum illam proprietatem necessarii, qua necessarium et aeternum similia sunt incommutabilitate. Dicit enim Boetius in V de Consolatione philosophiae, quod non necesse sequitur, si aliquid est sine principio et fine, quod propter hoc sit incommutabile secundum eos qui dicunt mundum non incepisse, nec habiturum finem, non propter hoc sequitur quod mundus incommutabilis sit. aeternum ergo et necessarium propter hoc convertuntur : quia in utroque est una causa quae est incommutabilitas. Frustra igitur de talibus quaeretur consilium : quia nullus in talibus sibiipsi discredit, nec in quantum aliter fieri possunt. Quae autem in motu sunt, aut reiterantur secundum substantiam incorruptibilem motam, aut reiterantur secundum substantiam corruptam. Prima enim non moventur nisi secundum ubi. Secunda autem mutantur secundum formam. Sed neque de his

quae sunt in motu in toto motu facta semper secundum eadem, quaeritur consilium. Illa enim moventur incorrupta et uno modo semper, sive ex necessitate dicantur moveri, sicut dixerunt illi qui ponebant implexionem, hoc est, rotam quae nunquam quiescere potest : eo quod quaelibet pars ejus est pellens et impulsa, premens et pressa. Sive natura dicantur moveri, sicut dixerunt qui dixerunt caelum circa centrum moveri ex propria natura et forma sua, sicut leve sursum ac grave deorsum moveri asserebant. Sive propter aliquam aliam causam moveatur, sicut dixerunt qui caelestibus animas quibus moverentur attribuerunt. Propter quod nemo consilium quaerit de solis et astrorum conversionibus sive resolutionibus, et de ortibus et occasibus signorum. Haec enim per necessitatem uno modo sunt : nec refert quantum ad praesentem intentionem, utrum ex necessitate, vel natura, vel propter aliam causam moveantur : eo enim quod uno modo sunt, et alio modo fieri non possunt, nullus sibi in eis discredit, nec in eis quaerit consilium. Neque de his quaeritur quae alias aliter fiunt mutata secundum formas, si causa eorum non est in potestate nostra,puta de siccitatibus et imbribus qualiter fiant : eo quod statim scimus haec in potestate nostra non esse, sive ad fieri, sive ad non fieri. Adhuc autem non de omnibus quae in potestate nostra sunt aliquo modo, et circa quae est operatio hominis, et ideo humana dicuntur, quaeritur consilium : et ideo de his quae fortuna fiunt, consilium non quaeritur : puta quia non quaeritur consilium de thesauri inventione. Id enim quod in nobis est per scientiam et electionem et voluntatem et opus, est in nobis : sed fortuitum et casuale nec per scientiam nec per electionem est inter nos. Sed neque de his omnibus humanis est consilium circa quae sunt operationes humanae., quando non pertinent ad eum qui quaerit consilium : puta utique qualiter Scythae quidam optime conserventur, nul- lus Lacedaemoniorum qui sunt Graeci quidam, quaerit consilium, quod nihil horum utique fiet per nos, sed per alios nihil nobiscum communicantes.

Consiliamur autem de his operabilibus quae sunt in habentibus facultatem ad ea : haec autem sunt reliqua ab his quae enumeravimus. Omnium enim eorum quae fiunt, causae videntur esse aut natura, aut necessitas, aut fortuna. Adhuc autem in humanis causa est intellectus practicus ad esse quod fit per hominem. Homines autem singuli quaerunt consilium de his quae per ipsos sunt operabilia, et non de his quae fiunt natura vel necessitate vel fortuna vel per homines non ad se pertinentes.

Fatum, quod Graeci AdminBookmark dicunt,

sicut jamdudum diximus, implexio causarum est, et tria in se continet, scilicet vim constellationis a qua incipit, vim complexionis per quam descendit, et qualitatem nati per quam adhaeret : quae tria quamvis a quibusdam tres causae ponantur eorum quae fiunt, tamen quia ad fati integritatem exiguntur, una causa sunt, et sub illa causa quae natura vocatur.

Et quod quidam dicunt objicientes fatum non esse, non valet. Dicunt enim inferiorem naturam ut valde inaequalem, ad superiorem regulam referri non posse : ideo nullam esse incomplexionem causarum : implexa enim omnia ad se invicem referuntur, sicut ansae quas in catena aurea Pythagoras posuit.

Adhuc autem addunt, quod in inplexione quodlibet est implexum et implectens : haec igitur non possunt sibi esse causa implexionis. Si autem dicatur quod extra ea causa est implexionis suae, difficile erit invenire.

Addunt iterum, quod in omnibus implexis debilius implexum virtutem sequitur fortioris. Constat autem superiora activa fortiora esse inferioribus passivis. Inferiora igitur virtutem et necessitatem sequuntur superiorum : et hoc est contrarium, et contra omnem naturam. In omnibus enim actus activorum in patientibus sunt et dispositis secundum virtutem passivorum et non secundum virtutem agentium.

Addunt iterum dicentes, quod quorum non est materia una communis, una non est implexio ad invicem secundum aliquam transmutationem : inferiorum autem et superiorum nulla est materia una communis : nulla igitur implexio secundum aliquam transmutationem est.

Dicunt etiam isti, quod illi qui ponunt fatum, ideo sub natura ponunt et non sub necessitate : quia fatum intransgressibile est, et tamen non necessarium. Et hoc est dictum Eustratii. Si autem intransgressibile est : tunc perit casus, perit fortuna, perit liberum arbitrium, et perit consilium.

Ad haec autem et similia dicimus, quod fatum negare, est negare totum ordinem rerum naturalium : hoc autem satis patet per ea quae in primo libro dicta sunt. Et quod primo dicunt non posse regulari inferiorem naturam, dicendum quod hoc falsum est : nihil enim regula indiget nisi inferior natura : regula enim regula non indiget : id autem quod regulatur, non ad potentiam regulae regulatur, sed ad potentiam regulati : et ideo quamvis non in toto assequatur rectitudininem regulae, tamen in aliquo assequitur regulam secundum modum sibi possibilem : aliter esset in toto sibi dissidens, nihil habens caelestis bonitatis.

Et quod dicunt complexionis debere esse causam aliquam, dicendum quod verum est : sed illa causa non. est nisi ordo secundum majorem vel minorem distantiam a primo, et secundum ordinem activorum ad passiva et moventium ad mota : movens enim substantialiter, suo essentiali actu apprehendit id quod movetur : et id quod movetur, proportione passivae potentiae tenet actum moventis. Propter hoc dicit Aristoteles in

III Physicorum , quod motus moventis et moti, secundum quod actus moventis, est actus perfectus et perfecti : secundum autem quod moti, est imperfectus et imperfecti. Et hoc etiam est quod dicit in tertio de Caelo et Mando, quod inferiora sunt in superioribus sicut materia in suis formis, et superiora in inferioribus sicut formae in suis materiis.

Et quod dicunt, quod in implexis fortius ad se trahit minus forte, dicendum quod hoc pro certo verum est : sed non tamen trahit plus quam trahi potest id quod minus forte est. Trahit ergo secundum potentiam tracti : et ideo in inferioribus propter impotentiam remanet inaequalitas et difformitas superioribus uno modo se habentibus.

Quod iterum objiciunt, quod implexorum est una communis materia, non generaliter est verum, sed tantum de implexis per commixtionem : de implexis autem secundum proportionem moventis et moti non est verum, sicut statim patet in primo motore et primo mobili.

Et quod dicit Eustratius de intransgressibilitate fati, jam in primo libro assignavimus rationem : implexio enim causarum secundum relationem ad primam causam intransgressibilis est : sic enim semper trahit : secundum resolutionem autem ad ultimum, quod propter varietatem.materiae trahi non potest ad aequalitatem, fatum semper remanet non necessarium : et ideo sub natura ponitur : quia natura est principium motus et quietis et ut frequenter et non ut semper et ex necessitate : et sic neque casus perit, neque liberum arbitrium, neque consilium : quia fatum ex illa parte non habet necessitatem.

Quidam etiam objiciunt de his quae facta sunt a diis immortalibus, sub quo genere ponantur : maxime cum Socrates dixerit, quod virtutes nec discibiles nec assuescibiles sunt, sed a diis immortalibus donatae. Ad haec autem respondet Eustratius, quod facta a diis, sub necessitate continentur : quia dii per scientias suas operativas causa sunt eorum quae causant : scientia autem necessariorum est. Sed si hoc est verum, quod ea quae radicantur in diis, immobiliter radicantur, et ex necessitate fiunt: tunc inutiles sunt supplicationes et sacrificia : quia sive fiant, sive non fiant, eodem modo proveniunt ea quae fiunt a diis, sicut dixit Uxtanor mathematicus. Sed ad hoc dicendum, quod si d icamus aliqua a diis fieri qui non sunt motores orbium : tunc dicendum est de eis sicut de fato, scilicet quod facta ab eis secundum comparationem ad deos, immobilia sunt : secundum autem comparationem ad nos et ad ea circa quae dii operantur, mobiliter se habent, quia mobiliter recipiuntur : et sic fiunt supplicationes et culturae, ut scilicet sic contineamur, quod a donis divinis non excidamus. Eorum ergo quae fiunt, causae sunt necessitas, et natura, fortuna, et intellectus, sicut in praehabitis dictum est.