CAPUT XII. De expositione positionis Platonis.

Platonici autem ferentes In medium hanc opinionem, positione sua non faciebant ideas, in quibus prius et posterius dicerent. Propter quod neque numerorum ideam constituebant aliquam. Quod ut intelligatur, oportet nos positionem Platonis exponere. Ad hoc au-- tem sex notanda sunt, quorum primum est, quod Plato posuit unum et universale principium, quod est omnia praehabens, sine consilio et deliberatione faciens per seipsum, et quod illud est agens et forma et finis universorum.

Secundum est, quod rationes factivi principii dixit esse enhypostatas, hoc est, per se existentes et separatas et divinas, in mente divina existentes, ad quas omnias alia referuntur.

Tertium est, quod has rationes dicebat esse universalia et tota. Universalia quidem, quia unum in se ens idea, multa habet formata ex ispa. Totum autem, quia totum terminat et omnes partes et ordinem partium ad invicem et ad totum.

Quartum est, quod has rationes intellectuale esse non dixit et non intelligibiles : intellectuale vocans ipsum lumen illustrans ad intelligendum : intelligibile vero id quod illo lumine illustratur ut intelligi possit.

Quintum est, quod has rationes dixit esse divinas, et quasdam quidem inferiores, quasdam autem superabundantes : nullam autem esse quae non sit efficax ad propriam operationem secundum omnem progressum quem habet in omnia ea quae ordinantur sub Ipsa : et tamen eas esse superstantes et supererectas, corporibus non immixtas : corporibus autem et numeris dare numerum et mensuram et modum, per quae referuntur ad ipsas ideas.

Sextum est, quod dicebat has ideas esse exemplaria praejacentia conditoris menti, ad quae aspiciens velut praesentia ad par figuret materialia : propter quod dicebat, quod illa exemplaria sunt rationis conditores, et quae notionem faciunt de rebus et speculationem : nec dicebat eas esse qualitates, quasdam vel scientias ab extra supervenientes, sed dicebat eas esse principaliter entia, et per se subsistentia, et per se operativa, et per se Intellectualia : et eorum quae sunt in materia sunt archetypa.

Quia autem Plato dicit in praedicta positione, quod principium universorum est universale, intellige quod triplex est universale. Unum quidem ante rem, et unum in re et unum post rem. Illud quod est ante rem, est unum quidem in se principium et causa formalis rei, ex quo multa formantur. Illud autem quod est in re, natura rei est, sicut forma natura rei dicitur : sed ab alia est natura,et ab alia universale. Natura enim rei per hoc quod est rei quidditas est. et essentia : universale autem per hoc quod ponitur essentialis similitudo subjectorum. Post rem autem

universale est abstractionis. Illud enim non est universale nisi abstractione : non abstrahitur autem nisi rebus existentibus a quibus abstrahitur. Hoc autem universale, universale dicitur per relationem ad multos : et ideo istud universale a Philosopho accidens dicitur : ab accidentali enim relatione naturae simplici accidit quod in multis sit. Relatio autem haec est sine differentia sui potentiae existendi in multis : accidit enim rei quod sit in multis, Et de hoc universali dicitur in primo de Amima, quod universale est, aut nihil est, aut posterius est.

Primo autem modo ideam Plato esse dixit universale, et de hoc universali, quia formale principium est, dixit quod omnia praehabet causata. Formale enim principium activum in se praehabet quidquid de esse formali est in principiato : ad se enim trahit omne quod per formam deducitur in esse. Nihil autem trahit nisi per similitudinem et proportionem tracti adtrahens : propter quod necesse est quod tractum praehabeatur per similitudinem attrahentem. Praehabet autem simpliciter composita, et immaterialiter materialia, et unite partita, et universaliter particularizata. Simpliciter enim composita praehabet, quia non praehabet ea nisi secundum formam : compositio autem tota causatur ex materia : forma enim esse non indiget materiae compositione, et ideo forma verius est in simplici quam in composito. Materia autem ad esse indiget forma sine qua non est in actu. Et ideo cum praehabeat secundum formam, et non secundum materiam, simpliciter praehabet : quia simplicitas proprietas est formae et non materiae. Haec eadem causa est, quare praehabet materialia immaterialiter : quia praehabet materialia secundum formam sine materia et appendiciis materiae acceptam. Ulterius haec eadem causa est, quare multa unite praehabet : multorum enim sub eadem forma existentium essentialis similitudo est forma. Similitudo autem est unitas, quae si referatur ad principium, nullam habet differentiam, sed indivisibilem et simplicem unitatem. Differentia autem est causa numeri, ut dicit Damascenus : numerus autem causa multi dinis, ut dicit Pythagoras. In principio ergo in quo nec est causa numeri nec multitudinis, necesse est quod impartibile et unite sit quidquid in ipso est. Per eamdem rationem habet universaliter particularizata: particularitatis enim una est causa et duo signa : causa quidem individuatio per materiam : individuarum autem entis scilicet est et esse praehabet : mensura autem entis est locus, et mensura esse est tempus, sicut dicit Philosophus : et ideo signum particularis quod sit hic et nunc. Si ergo et esset individuatio, non erit ens determinatum : et ideo nec hic nec nunc, sed ubique et semper est, ut dicit Aristoteles in primo Posteriorum. In primo autem quod non praehabet nisi formam et simpliciter, nihil est individuativum. Primum ergo praehabet particularizata universaliter. Hoc dicit esse sine consilio faciens : eo quod non indiget deliberatione et consilio, quae in solis dubiis sunt et possibilibus aliter fieri. Primun autem determinata diffinitiones et immobili omnia perficit. De hoc dicit, quod est faciens et forma et finis. Faciens quidem per activam potestatem, forma autem per ideae rationem, finis vero per omnem ad ipsum relationem secundum uniuscujusque propriam analogiam : omnia enim ad suum desiderant redire] principium secundum naturam.

Quod autem secunda positione has ideas dixit enhypostatas esse. Enhypostatas dicit per se existentes ab AdminBookmark quod est est in, et AdminBookmark quod est per se exi-

stens substantia, Propter hoc dixit, quod ad sui esse in pura simplicitate subjecto non indigent cui secundum esse uniantur. Separatas vero dicit, quod nec materia deprimuntur, nec prae omnibus obumbrantur, nec particularizationibus ad minus quam possunt restringuntur. Divinas vero dicit, quia divina virtute, quae prima omnium virtutum est, faciunt

quod faciunt, et non aliquo Philosophorum instrumento vel virtute. Has in mente divina dicit esse, quia incus divina artifex est omnium eorum quae sunt : in artifice autem praeexistunt, ut scilicet rationes artificiorum. Alias omnia alia debent referri. Omne enim quod imitatur, refertur ad primum quod imitatur. Formae autem quae sunt in materiis, imagines sunt ab imitatione dictae : eo quod per imitationem referuntur ad primas formas quae sunt causa earum.

Quod autem in tertia positione dicit, quod sunt universalia, intelligit universalia quae sunt ante rem, quae non de multis et in multis, sed sunt multorum : sicut sigillum cum sit unum in se, universalis forma est ad omnia quae sigillantur ad ipsum et ab ipso : sicut Pythagoras dicit masculinum universale, et foemininum particulare : quia unus masculus implet multas, foemina autem impletur ab uno, et sistit nisi rursus evacuetur. Totum vero dixit, eo quod illa forma participata trahit et disponit et terminat, ita quod nihil remanet de materia quod non determinetur in formam totius et partis.

Quod autem in quarta positione dicit, ex similitudine oportet nos intelligere : sicut enim lumen solis in Luna et Jove vel Marte vel alia stella, per influxum quidem est a Sole, per determinationem autem ad actionem in Luna vel Jove vel Marte vel alia stella : in omnibus tamen his est ut illuminatio, et non. illuminatum. In colore autem est etiam lumen, et est sicut illuminabile, et non sicut illuminatio : propter quod color non movet visum nisi secundum actum lucidi quod est illuminans. Et illuminatio in forma quae est idea, non aliquid receptum est in lumine primae causae vel aliquid additum illi, sed est ipsum lumen mentis divinae : et ideo est intellectuale et ipsa intellectualitas intelligentiae.

Quod autem quinta positione dixit esse divinas, apud omnes Antiquos divi-

num dicitur esse creativum. Creativum autem est, ut dicitur in libro de Causis, quod nullo praesupposito causat : hoc enim denuo causare convincitur ex necessitate. Quod vero dicit, quod quaedam sunt inferiores, et quaedam superabundantes, non ideo dicit, quod inferiori tas et superabundantia sint differentiae diversitates primarum secundum genus et speciem facientes : sed quia faciunt differentiam in esse formarum, quia a principio istae formae per influentiam fluunt in intelligentiam primi ordinis, et per influentiam primae causae et primi ordinis intelligentiae fluunt in intelligentiam secundi ordinis, et sic deinceps : et quanto distant a primo, tanto efficiuntur inferiores secundum esse. Superabundantes autem sunt secundum quod sunt in primo omnium principio : eo quod secundum esse quod habent in illo, omnem superant capacitatem recipientium inferiorum : secundum tamen omnem processum quo sic procedunt, nunquam propria operatione destituuntur. In toto enim processu a primo motore usque ad ultimam materiam omnia formant et assimilant, et per analogiam assimilationis referunt ad primum quantum possibile est uniuscujusque : et quamvis ita forment, tamen sicut superstantes ad se trahunt, sicut desideratum trahit desiderium, ut dicit Aristoteles, et non trahitur ab ipso desiderio nisi per accidens : sicut avis venativa piscium trahit piscem, et non trahitur ab ipso nisi per accidens, scilicet in quantum est opponens piscis. Hoc etiam modo non immiscentur per se sed per accidens, scilicet quod trahere non possunt nisi tangant et misceantur : tamen quia semper secundum omne dependet a primo, et non e contrario, supererectae sunt a materia, non depressae. Has dixit numerum et mensuram et modum praestare rebus : quia per hoc quod formant, terminant et distinguunt in numerum. Terminatio enim et distinctio causa numeri sunt. Materiam enim dant in proportione materiae ad formam :

quia commensuratione indigent, ut ibi

tantum terminatum sit, quantum potest terminare terminans. Per has autem proportiones omnia formata sub formis concluduntur, et per assimilationem ad primum principium referuntur. Modum autem dant in virtutibus activis et passivis, quibus materiam praeparant ad sui participationem. Illae enim virtutes instrumenta sunt formae terminantis : et ideo agunt non in ratione suiipsarum, sed potius in virtute formae cujus sunt instrumenta, sicut calor digestivus agit in virtute animae, et non in virtute ignis. Quod autem in sexta dicit positione, quod sunt exemplaria propter relationem quam habent ad exemplata : et cum relatio innascatur ex imitatione, sicut dicit Aristoteles, et imitatio nulla sit in primis, non possunt relationes secundum reru esse in prima forma : sed potius secundum rem sunt in secundis quae imitantur, et secundum solam respectus rationem in primo sunt ad quod referuntur. Cujus pulchrum dat exemplum Boetius. Columna enim immobili stante, eidem efficitur dextra et sinistra, et superior et inferior, et anterior et posterior, praesens et absens, per mutationem transeuntis de situ ad situm sine omni mutatione quae fit in columna. Relationis igitur essentia in columna existens quibus dextra et sinistra, superior et inferior, anterior et posterior, praesens et absens est, non est per multitudinem aliquam quae sit in columna, sed potius per mutitudinem quae est in differentiis situum ad columnam se praesentantium : propter quod idea una est, et ideae pluralitas non est in ipsa nisi per rationem : quia diversimode ideata comparantur ad ipsam, Istae ideae sunt rerum notiones : quia in processu suo sunt rerum formae. Forma autem notio est et principium cognoscendi. Et quod dicit, quod conditor aspicit ad exemplaria, non est dictum nisi per methaphoram : quia, sicut in inferioribus artifex operationem dirigens in exemplar, non errat : ita impossibile est errorem incidere in opificem primum, qui seipso suiipsius est exemplat. Has rationes dixit esse conditores, quia solae formae dicuntur. Condere enim dicitur simul dare. Sola autem forma est, quae simul totum esse donat. Quod autem dicebant has non esse qualitates advenientes, ideo dixerunt, quia lumen primae causae per omnem esse materiam diffundit, et in intimis unumquodque comprehendit, et ex intimis se diffundendo in totum omnia ad esse conducit : et ideo qualitas adveniens non est, sed ex intimis procedens forma ad actum et effectum producta, attingens a fine usque ad finem fortiter, et disponens omnia suaviter . Per hunc modum etiam non sunt scientiae extraneae ab exemplari venientes : sed sicut principia essendi, ita sunt principia cognoscendi. Per hoc autem quod formae sunt et non imagines vel resonantiae, necesse est quod materiae non sint immixtae, sed purae et separatae. Quia et imago per hoc quod refertur ad formam, forma est. Per hoc autem quod habet esse in materia, imago est: quia sic est de numero secundorum primum imitantium. Et ex hoc intelligitur quomodo omnia secunda et tertia et sic deinceps per ideam quae forma est, referuntur ad primum archetypum. Ex hoc autem sequitur quod formarum participatio est substantiae participatio sive substantialis formae. Omnia autem eorum quae per unum respectum unam etiam substantiam participant, participatio est immediata aequalis, ita quod nec secundum magis et minus, nec secundum prius et posterius : sicut patet in participatione individuorum ad speciem, et participatione specierum ad genus. Haec igitur est Platonis positio quantum ad praesentem intentionem.