CAPUT I

Circa quid sit magnanimitas, et qualitersit virtus adjuncta ?

Post hoc de magnanimitate est agendam. Quamvis enim inter principales et cardinales virtutes fortitudo quae est in irascibili, prima virtutum sit : eo quod principalius aliis obtinet nomen virtutis, cum sit circa difficillimum et optimum : tamen inter adjunctas istae quae sunt in concupiscibili, priores sunt eis quae sunt in irascibili. Magis enim circa difficile et bonum est magnificentia quam magnanimitas, et magis propinque felicitati ordinatur : eo quod

instrumentaliter deservit ad omnia quae felicitatis sunt: et hoc etiam quodammodo facit liberalitas. Magnanimitas autem et caeterae adjunctae consistunt circa bonum quod est minus bonum, et non circa bonum communitatis: et ideo consequenter sunt ordinandae : inter alias autem de magnanimitate primo.

Magnanimitas autem circa magna quidem consistit, sicut videtur ex ipso nomine. Magnanimus enim magnum aliquid ambiens, minimus est. Accipiamus ergo primum circa qualia magnanimus sit. Oportet enim nos operationes ex bis circa quae sunt, cognoscere, et consequenter per operationes notitiam habituum accipere : et in hac consideratione nec differt intendere habitum ipsum virtutis, vel eum intendere qui secundum habitum dispositus est. Sive enim loquamur de magnanimitate, sive de magnanimo, una ratio semper erit incipiendi de objectis quae principia sunt operationum. Magnanimus enim esse videtur, qui seipsum cum magnis dignificat, dignus existens magnis, hoc est, qui seipsum digne tenet, cum secundum veritatem ex virtute dignus sit, et a dignitate propria nullo mo- do deflectitur ad aliquid indignum sibi. Qui enim non secundum dignitatem magnis se dignificat, insipiens est. Eorum autem qui secundum virtutem dispositi sunt, nullus est insipiens. Insipientem autem vocat Ptolemaeus, qui suiipsius ignorat quantitatem. Et per hunc modum sapiens est, qui seipsum in libra rationis ponit, et tantis se dignificat, quantis valere potest. Insipientiam autem talem nullus patitur eorum qui sunt secundum virtutem : eo quod omnis virtus sive sit in ratione, sive participante qualiter rationem, secundum ordinem rectae electionis perficitur. Recta autem electio non est sine actu rectae rationis. Utens autem recta ratione, secundum actum sapiens est. Magnanimus quidem igitur est, qui se magnis dignificat dignus existens.

Qui enim parvis dignus est, et dignificat seipsum, non dicitur magnanimus proprie, sed potius modestus, vel forte temperatus, non ab actu temperantiae virtutis, sed potius a temperamento rationis, quo se in aequilibrio ponit : et tantis se dignificat, quantis secundum merita est dignus. Sicut enim magnum magna decent, sic mediocrem mediocria et parvum parva. Virtus tamen ad maximum determinatur, eo quod circa illud est difficile et bonum. In aliis autem modestia sive temperantia secundum dignificationem suiipsius, potius est dispositio virtutis quam virtus,: ex quibus scilicet dispositionibus, ut dicit Averroes, potius cilivis efficitur quam perfectus secundum virtutem. Civilem autem vocat praeparatum et dispositum ad hoc quod subjectum virtutis esse possit : et ille est qui in meritis suiipsius optime scit quantitatem. Rusticus autem sive idiota nec rationem meriti scit, nec quantitatem sui secundum meritum : et ideo ille incivilis est, nec bonus, nec malus existens : et si bonus aliquando dicatur, non a dispositione virtutis dicetur bonus, sed ab utilitate ad glebam pertinente vel ad aliquod opus mechanicum.

Patet igitur quod in magnitudine qua-

dam est magnanimitas et ad magnum determinatur, quemadmodum determinatur magnitudo quae dicitur esse formositas in magno et perfecto corpore. Parvi autem corpore, vel formosi vel commensurati possunt dici. Pulchri autem non dicuntur proprie. Hoc autem magis proprium est secundum Graecum idioma. Quamvis enim AdminBookmark in Graeco multipliciter dicatur, tamen proprie et stricte accipiendo significationem nominis, non significat omnem decorem corporis AdminBookmark sed proprie illum qui est in magno corpore. Significat enim AdminBookmark commensurationem dissimilium partium in nobis, quae similibuspartibus sunt posteriores. Primae enim partes constituentes corpus, sunt partes consimiles : et in illis est fortitudo corporis. Posteriores autem sunt dissimiles, in quibus est proprie pulchritudo. Unaquaeque enim dissimilium partium ex pluribus similibus componitur, sicut facies ex carnibus et ossibus et nervis : unde in figura et compositione et quantitate et commensuratione dissimilium partium ad invicem proprie pulchritudo consistit. Unde in Topicis, Aristoteles dicit quod " pulchritudo elegans est commensuratio partium.)) Quia vero commensuratio talis non est nisi quando membra debitam attingunt quantitatem : debitam autem quantitatem non attingunt nisi attingendo terminum perfectum secundum sui naturam, qui terminus non attingitur a parvis, sed ab his qui non monstruose, sed secundum naturam magni effecti sunt : ideo pulchritudo proprie non est nisi formositas in magno et perfecto corpore. Parvi autem quantitatem debitam in membris non attingentes, Graece vocantur AdminBookmark quod multas habet significationes. Significat enim aliquando virilem, aliquando civilem, aliquando facundum, aliquando gratum, aliquando decorum facie : et sic hos dicimus, qui parvi formosi, vel commensurati communi ratione dicuntur, vel decori facie. Proprie autem non dicuntur pulchri. Et secundum eumdem modum dignificantes

se parvis, cum parvis digni sint vel mediocribus, et generaliter loquendo secundum aequilibrium suorum meritorum se dignificantes, decentes homines et civiles sunt. Magnanimi autem non sunt. Magnanimus enim dignificat se magnis, quae secundum sui naturam maxima sunt inter ea quae meritis virtutum consueverunt attribui pro praemio.

Quod autem circa talia sit, ex oppositis vitiis patet. Qui enim magnis seipsum dignum facit, cum indignus sit, chaymus vocatur, quem Latine fastuosam possumus appellare. Sicut quidam de quibus dicit Seneca, quod honores sibi fecerunt divinos impendi, cum omni virtute destituti essent. Et quamvis talis dicatur chaymus, tamen non sequitur quod omnis ille sit chaymus, qui majoribus dignificat se quam sit dignus, propter tres rationes. Quarum prima est, quia qui majoribus se dignificat quam dignus sit, aliquid dignitatis habet : chaymus autem nihil. Secunda est, quia qui majoribus se dignificat, videtur hoc non propter fastum facere, sed potius fingere ut aliquid aliud consequatur : chaymus autem ex solo fastu facit quod facit. Tertia ratio est, quia potest esse in gradu dignitatis, propter quem honor ei debetur : quamvis non habeat sufficiens meritum virtutis : et tunc propter gradum in quo est, dignificat se majoribus quam dignus sit secundum virtutem : et tamen non est chaymus. Ghaymum enim ad dignificandum se magnis non movet nisi fastus. Oppositus autem illi est pusillanimis a pusillo animo dictus, eo quod semper se minoribus dignificat quam dignus sit. Sive autem aliquis magnis sive moderatis sive parvis dignus sit, et tamen minoribus se dignificet, pusillanimis vocatur communi nomine. Proprie tamen et maxime ille pusillanimis est, quicum videatur magnis dignus, parvissima se dignificat. Quid enim faceret talis nisi magnis dignus esset ? Omnino se dejiceret et annihilaret.