CAPUT V.

De comparatione amicorum secundum dictas amicitas.

Supposito autem quod in has tres species amicitia sit distributa, dicimus quod pravi quidem amici erunt adinvicem, vel propter delectationem, vel propter utilitatem. In alio enim similes esse non possunt. Boni autem propter seipsos sunt amici. Sunt enim amici secundum quod ipsi boni. Boni ergo simpliciter sunt amici : alii autem amici sunt secundum acci- dens, et amici dicuntur in hoc quod assimilantur per imitationem quamdam amicitiae bonorum. In amicitia tamen attendendum est, quod quemadmodum in virtutibus quidam dicuntur boni secundum habitum, quidam autem boni dicuntur secundum operationem et actum : ita se habet et in amicitia. Quidam enim amicorum actualiter convenienter gaudent ad invicem, et secundum operationem bona tribuunt ad invicem. Quidam autem amici sunt quasi dormientes vel quasi separati per locorum distantiam : non enim isti operantur amicabilia, sed secundum, habitum sic dispositi sunt ut amicabiliter operari possint quando velint. Locorum enim distantia non dissolvit amicitiam simpliciter, sed amicitiae dissoluit operationem. Si autem diuturna fiat absentia, propter longum usum conversandi cum aliis amicitiae propriae facit oblivionem. Propter quod in prooemio dictum, quod multas amicitias aproterigoria dissolvit. Aprotcrigoria autem dicitur irresalutatio et irreappellatio,quando scilicet amici se invicem ex nomine appellare non possunt vel mutuo salutare.

In talibus enim amicitiis neque senes neque severi assuefacti, multum amativi sunt vel amabiles. Id enim quod delectationis est,breve et contractum est in talibus. In senibus quidem propter debilitatem virtutis. In austeris autem propter duritiam complexionis et consuetudinis, nisi forte, ut dicit Tullius, " virtus in aliquo senum multum sit inolita, ita quod etiam aetatis vincat defectum, sicut dicitur de senectute Catonis. " In aliis autem parum amicitiae est, eo quod tales ut frequenter tristes sunt et sibi et aliis. Nullus autem potest per totam diem commorari cum tristi, sicut est senex : neque cum non delectabili, sicut est austerus. Omnis enim natura hominum fugere vi-

detur id quod est triste, appetere id quod est delectabile.

Sunt tamen qui delectabiliter recipiunt invicem, et tamen non commorantur, neque convivunt, et hi benevolis magis quam amicis assimilantur : nihil enim ita proprium est amicorum, ut continue convivere. Quidam autem indigentes forte aliquo, utilitatem appetunt, et propter hoc se invicem dulciter et optime suscipiunt, sed habito quod intendunt, non commorantur. Beatorum autem et bonorum proprium est simul per totum commorari diem, nec separari posse : nequaquam enim talibus convenit solitarios esse et sequestratos ab invicem : eo quod, sicut diximus, utriusque anima in animam alterius est transposita : et propter hoc delectabiles ad invicem esse oportet. Continue enim ad invicem conversari non possunt, qui condelectabi es non sunt. Et hoc quidem amicitia connutritorum ad invicem videtur habere : tales enim difficulter separantur.

Secundum igitur dicta ea quae bonorum est amicitia, maxime amici esse videtur amabile, et eligibile est, et etiam delectabile. Unicuique autem amabile et eligibile quod sibi delectabile : bonus autem bono propter ambo hujusmodi amabilis et eligibilis est, quia scilicet est bonus simpliciter, et sibi bonus.

Adhuc autem dicendum est quod amatio quidem magis assimilatur passioni. Consistit enim in motu cordis et sensu. Amicitia autem magis assimilatur habitui qui secundum rationem est. Sicut patet quod mulieres natos amant, a quibus tamen non redamantur. Et quod manifestissimum exemplum est, amatio non minus est ad inanimata quam animata. Redamatio autem quae in amicitia est, cum. electione necessario est. Electio autem ab habitu est. Non enim fit electio nisi ab habitu quodam ratio dirigatur. Adhuc amici bona volunt ad invicem amatis amicorum gratia et non alterius : hoc autem secundum passionem fieri non potest, sed secundum habitum. Amatio non fertur in. id quod amat propter amatum, sed propter se ut fruatur illo. Adhuc amantes amicum non amant quod sibiipsis est bonum, sed quod est bonum amicis : amicus est bonus factus simpliter, fit etiam bonus ei cui amicus est : talium igitur amicorum uterque amat in altero quod bonum est amico : quia hoc etiam est bonum sibi, et ut aequale retribuat uterque alteri et secundum delectabile et secundum utile : utriusque enim voluntas in altero est. Dicitur enim amicitia aequalitas. aequalitas autem boni utilis et delectabilis maxime est in amicitia bonorum.

In severis autem civibus tanto minus

fit amicitia, quanto magis tales discoli sunt, minus ritui aliorum conformabiles :

tales enim minus gaudent colloquiis et convictu ad alios. Colloquia vero convictus maxime amicabilia esse videntur et amicitiae factiva. Propter quod juvenes quidam cito fiunt amici : colloquiis enim et convictu gaudent. Senes autem non cito propter oppositum : non enim fiunt amici in his in quibus non gaudent: propter quod Xantippes uxor Socratis ad Socratem dixisse legitur in Phaedone, " Hi sunt tui amici, Socrates,cum quibus semper loqui consuevisti. " Similiter autem nec severi gaudent colloquiis : unde tales quidam bene recipientes, quidam se invicem, magis benevoli vocantur quam amici. Volunt enim bona ad invicem et obviant ad necessitates, mutuo se invicem juvantes. Amici autem perfecte non sunt propter hoc quod non commorantur neque gaudent ad invicem convictu

et colloquiis, quae utique maxime propria videntur et amicorum et amicabilia in amicis.