DIVISIO ET EXPOSITIO TEXTUS.

Nunc nunc mihi sermo ad te dirigitur, etc.

Quis mihi det te fratrem meum sugentem ubera matris meae, ut inveniam te foris, et deosculer te, et jam nemo me despiciat ? Cantic. VIII, 1. Ex verbis is-

dum antehac, ut tute fatebare, doctrinae Christianae, sacrarumque litterarum quavis sapida cognitio tibi non sapiebat, sed cum ad eam vel degustandam tantum accederes, a mentis tuae palato resiliens, ac velut dedignans in pectore tuo sedem ponere resistebat.

Ita modo postquam cor intelligens ac providum es nactus, tete ad superna erige, neque pro iis quae non sunt, ea quae vere sunt dimitte ; adeoque contra eos, qui te ad falsa provocaverint, tanto in posterum esto pertinacior, quanto tu nobis, cum ad veritatem vobis omnibus invitaremus, ex stitisti pervicacior. Sic enim ego in Domino Jesu, (qui est esse mecum et vivere) laetus dehinc moriar, quandoquidem et tu in eo vivas.

tis potest trahi materia et intentio hujus epistolae, qua Beatus Dionysius ad Apollophanem scribit jam conversum, congratulans sibi de consecuta salute, et confortans ad persistendum in ea.

Per hoc quod dicitur, Quis mihi det, significatur magnum desiderium quod Dionysius de illius conversione habuit. Et hoc vero quod consequitur, te fratrem meum, significat quod causa desiderii esset : quia erat frater suus, ex eadem gente Graecorum, sicut distinguit quaedam Glossa super Amos, I, id est, quod frater dicitur multis modis. Per hoc vero quod sequitur, Sugentem ubera matris meae, ponitur altera causa desiderii et specialis amoris, scilicet eadem professio vel idem studium : quia uterque eorum simul nutriti erant lacte matris philosophiae. Per hoc vero quod sequitur, Ut inveniam te foris si gnificatur ipsa conversio ipsius desiderata, qua Beatus Dionysius invenit eum foris a turmis Genti- liniri in solitudine Christi. Per hoc vero quod sequitur, Et deosculer te, significatur magnus affectus Dionysii ad cura, quem in principio istius epistolae exprimit. Per hoc vero quod sequitur, Et jam me nemo despiciat, notatur consolatio quam habuit et gaudium de conversione ejus, ita ut jam non curet etiam mori, ex quo illum in Christo vivere videbat, ut in fine epistolae dicitur.

Dividitur autem ista epistola in partes tres. In prima ostendit affectum suum ad eum, simul et affectuose arguens de praeterita erroris pertinacia. In secunda ponit modum conversionis et illius, et suae, ibi (sig. 2), Ut autem lux superna, etc. In tertia hortatur eum ad. fortius resistendum, ibi (sig. 3), Sic sic modo cognoscentia, etc.

Circa primum duo facit. Primo exponit sibi affectum suum circa eum, et quod ex tali affectu scribat sibi quae in hac epistola dicuntur.Secundo replicat illius duritiam, ibi, Frequentissime quidem, etc.

Dicit ergo primo (sig. 1) : ApoUophanes praecordialis amor, id est, jam mihi es materia intimi amoris. Locutio emphatica, quia totus erat in amore illius. Nunc nunc, scilicet ad majorem expressionem verba geminantur, sicut in Isaia frequenter, sermo qui est mihi, ad te dirigitur, id est, istius epistolae sermo, dico, replicans, id est, iteraro recitans tibi, multos angores, id est, anxietates mearum sollicitudinum, quas de tua conversione habebam, teque arguens miti mente, id est, amicabili affectu, super vecordi nece tibi, id est, super morte animae tuae, quae tibi ex tua vecordia imminebat, ex diutina pertinacia frivolitatis, id est, quia diu frivolis idolorum insultans cultibus pertinaciter inhaesisti : et sermo de te, id est, contra te fanatica illusionum phantasmata, id est, illusiones apparitionum, quae in fanis idolorum erant vel templis : et conjubilo libi, id est, congaudeo saluti tuae ineffabili gaudio

quod intra me capio, qui es pars animae meae, per unionem amoris : unde resipiscenti, id est, respicienti ea quibus prius male inhaeseras, adorando, gratias agens, supernaturalem modificationem benignitatis Dei magnificentissimae, quantum ad attentiones super causata, id est, divinam providentiam, quae omnia moderatur benigne, ttasque te despectionibus compellabo, id est, objiciam contra te verba, quae in despectionem fidei contra me olim dixisti, ut non confundaris,sed ut illa tibi iterato commendem, quorum pridem, id est, prius contempseras notionem. Quasi dicat : Ut iterum reducam tibi ad memoriam ea quae tunc cognoscere noluisti, ut memoriae tibi firmius commendentur. Et sic patet, quod quasi in quodam prologo posuit totam intentionem istius epistolae.

Deinde arguit eum de praeterita perti- C nacia, et circa hoc duo facit. Primo ponit ea quae Dionysius ei proponebat, in quo ostenditur ejus sollicitudo, quod fuit primo propositum. Secundo ponit qualiter ille pertinaciter respondebat, in quo arguitur ejus vecordia, quod fuit secundo propositum, ibi, Unde mihi, etc.

Dicit ergo primo, quod frequenter et diligenter, id. est, sollicite exposuit sibi secundum quod Moyses tradidit, edoctus a Domino, quomodo homo factus est de limo terrae, et transgressiones ejus, id est, peccata humani generis, piatas, id. est, punitas, cataclgsmo, id est, diluvio, sequcnicr quoque post diluvium, cum scilicet humanum genus sumptum a Deo in amicitia in Abraham et ejus posteritate : et haec omnia leguntur in Genesi Et dilucidavi tibi fecisse multa magnalia in aegypto, percutiendo eam decem plagis, et in itinere egressionis ejus de aegypto, scilicet generis humani in amicitiam sumpti, fecisse dico, pro eo in aliis, sicut submersionem Pharaonis, et in eo, sicut in traductione maris Rubri et multis aliis quae leguntur in Exodo : atque Deum fecisse in illo populo Theo-logos, Id est, Prophetas loquentes de Deo, muliividos , id est, multis modis divina videntes, sicut dicitur Osee, XII, 10 :

Ego visionem multiplicavi in eis : quorum praecognoscentia Deus dignatus est fieri humanatus ex Virgine, quando scilicet praesciverunt et praedixerunt.

Deinde ponit responsionem illius, in qua ostenditur ejus pertinacia : et dicit, quod ad omnia haec ille respondebat sibi suis litteris, quod non solum haec quae dicta sunt, nesciebat esse vera, sed etiam quis fuerit Moyses, qui haec dixit, dixit se nescire : et quia ipso renuebat Evangelium Christi, qui est Deus totius majestatis, id est, in quo est summa et perfecta majestas : et vocabat quasi irridendo," Evangelium Dionysii,))et dicebat se non velle suscipere Paulum Apostolum, quem dicebat hominem circuitorem mundi, id est, quasi vagum, et seminiverbium, quasi proferentem multa verba, quibus subjicit aliquid certum, de materialibus ad immaterialia, id est, ut co docente transeundum esset de visibilibus mundi ad invisibilia Dei : et etiam ipsum Dionysium arguebat refellendo ipsum de hoc quod transtulerit se ad cultum Christianorum, quem, sacrilegum dicebat, relictis paternis legibus de cultu idolorum traditis, quasi a sua gente degenerans : et hortabatur eum, quod dedisceret ea, id est, dimitteret (quasi obliviscens eorum) scilicet fidem Christianam, cui innitebatur : aut si hoc non vellet, fide Christiana contentus, saltem abstineret derogare, id est, evacuare coitum idolorum et leges patrum suorum, alios avertendo ab eis per suam praedicationem.

Deinde (sig. 2) ponit modum conversionis ejus, et etiam suae, in quo Dei benignitatem commemorat. Et circa hoc tria facit. Primo, ponit illud quod utrumque movit ad conversionem. Secundo, ponit conversionem suiipsius, ibi, Denique notatum feriae diem, etc. Tertio,ponit con-

versionem illius, ibi, Cui tu tandem ut vere prudens cessisti, etc.

Circa primum tria facit. Primo recitat substantiam facti, quae movit eos ad credendum. Secundo ponit quaestionem quam ipse fecit et solutionis qualitatem, ibi, Quaestusque sum, etc. Tertio ponit quid moverit eum ad quaerendum, in quo et modum facti specificat,et quaestionem, et responsionem, ibi, Offusi namque, etc.

Dicit ergo primo (sig. 2) : Ita tamen fuisti pertinax : ut autem superna lux, quia divina, destinavit suo proposito, non tuis meritis, radiare, id est, irradiando immittere in tenebras tuae mentis infidelitatis, splendorem paternae gloriae, id est, Filium Dei, id. est, fidem ipsius qui est splendor gloriae, ut dicitur ad Hebr. I, 3, infudit penetralibus cordis mei, id est inspiravit mihi, ut recordarer tibi piissimum memoriale, id est, pium factum, quod ad memoriam reducendum est, in epistola quam scripsit ad Polycarpum, per quam Apollophanes fuit conversus, scilicet qualiter pariter ego et tu morabamur in Heliopoli, id est, in quadam civitate aegypti, ego evolvens tempus viginti et quinque annorum fere, et tu pene coaevo mihi : quia erant quasi ejusdem aetatis : vel quia tantumdem temporis fuit usque ad conversionem suam : cum quadam feria sexta, hora fere sexta, quando Dominus crucifixus est, sol est obscuratus horribiliter, id est, mirabiliter, et contra naturam, et non per interpositionem nubium, sed luna se ei injiciente, id est, submittente : quia sol, qui non est Deus, sed factura Dei, nequivit lucere occubitu, id est, in morte, suae lucis, id est, Christi qui est causa suae lucis.

Deinde ponit quaestionem, dicens : Et tunc quaestus, id est, conquaestus sum apud te prae admiratione : Quid tibi videretur, o prudentissime ? Ex quo, id est, propter meam quaestionem tua prudentia respondit quoddam, quod adeo tenaciterinhaesit cordi mentis meae, ut nulla oblitteratione, id est, deletione per inductionem aliarum specierum valeat abradi a memoria mea, nulla mortis imagine, id est, nulla aegritudine quae foret similis morti, sicut est apoplexia, quae oblivionem facit, valeat a me aboleri, id est, auferri : his enim duobus modis contingit oblivio.

Deinde ponit causam quaestionis, quae fuit, quod invenerunt eclipsim non fuisse naturalem, dicens : Ita quaestus sum, namque nos offusi, id est, stupefacti, orbe, id est, mundo, uniformiter, id est, per totum, tabescente caligine, id est, obscurato solis per defectum : ut, id est, postquam diametrum solis, id est, corpus solis secundum suum totum diametrum, rediit ad lucem, purgatum a tenebris, assumpsimus canones, id est, tabulas ad aequandum planetas, Philippi Aridei, qui fuit pater Alexandri, ut videremus si posset esse eclipsis : cumque reperimus per illas tabulas, quod et erat per se notissimum, solem non debere eatenus, id est, tunc temporis, pati molestias ecliptica fatigatione, id est, quod non esset tempus eclipsis : cumque invenimus lunum obducentem, id est, obscurantem velis aethiopicis, id est, magnis tenebris, solarem fulgorem ab Oriente, solem captare profugia in occidua, scilicet regione, id est, sole vergente ad Occasum : cum enim luna suam plenitudinem pertulisset per novem horas, sole vergente ad Occasum, ipsa erat soli ad Orientem, et per arcum Orientis, qui erat inter ipsam et solem, venit et supposuit se soli, mota de Oriente in Occidentem, contra naturam. Tunc autem reperimus solem et lunam, caligines quas genuerant ex suppositione unius sub altero, ut putavimus, id est, sicut aestimare potuimus, usque in Iliacos

terminos, id est, regiones Trojanas : hos dico, invenimus thesauros lucigenos, id est, generationes lucis in aliis corporibus, scilicet radios solis, occidentes, id est, occumbentes, praesertim cum lunae deesset ab angulo plenitudinis, et nec propinquaret tempus conventus, id est, conjunctionis. Cum, inquam, ita inveniremus, ego adhuc nescius, id est, nesciens mysterium tantae rei, aio ad te, sacrarium, id est, sacrum repositorium vastae, id est, amplae peritiae, Apollophanes speculum doctrinae, id est, in quo resultat maxima doctrina. Quid adscribis his secretis, id est, quam causam dicis hujus eclipsis, quae non est per causas naturales nobis totas. Ad quae, scilicet a me quaesita, tu mihi respondisti, inquiens, ore totum quod dixisti, divino, id est, divina revelatione : vel " divini omnino, " sicut habet alia translatio, et non humani sensus sermone, in hoc, scilicet inquiens : Ista quae praeter naturam vides, sunt retributiones divinarum rerum, id est, eo quod divinis rebus aliquid attribuitur, id est, aliqua violentia eis infertur. Haec autem omnia, quae hic dicta sunt, plenius exposita sunt in epistola ad Polycarpum : et ideo hic pertransimus .

Deinde ponit modum suae conversionis Dionysius, dicens : Denique ego expertus notatum feriae diem et annum, quando eclipsim videramus, concordari annuntiationi quam Paulus noster Magister intonuit, id est, clare ingessit auribus Atheniensium suspensis ad audiendum eum, quia ad nihil aliud vacabant, nisi ut aliquid novi audirent, ut dicitur in Actibus , acclamantibus signis, id est, miraculis quae Paulus operabatur attestantibus suam praedicationem, dedi manus veritati, id est, obedivi veritati fidei, et sum absolutus a nexibus falsitatis, scilicet idololatriae. Quam scilicet verita- tem ineffabiliter effero , id est, laudo supra id quod dici potest, tibique infero, id est, annuntio eam, quae veritas, est et vita et via, sicut dicitur Joannis, XIV, 6 : ac, id est, et etiam verum lumen quod illuminat omnem hominem, etc. Joan. I, 9 : et hoc quidem verum est de Christo sicut illuminante efficienter, et de fidei veritate, sicut illuminante formaliter.

Deinde ponit conversionem illius : et primo ponit conversionem. Secundo laudat sapientiam ejus, ibi, Os enim illud est, etc.

Dicit ergo primo, quod illi veritati cautus etiam Apollophanes cessit: et hoc fuit dare locum vitae, vel expellere mortem. Et dicit, quod bene faciet si huic veritati cui cessit, fortiter adhaeserit: quia ex hoc strictius jungentur per unitatem fidei et charitatis, quam ante fuerint per conformitatem in studio philosophiae.-

Deinde commendat eum cor gratulando sibi, dicens : Illud os, scilicet tuum, est cujus fulgore, id est, subtili contradictione me ob tenebram, scilicet in dubitatione et in involutione ponens, solitus eras, dum infidelis esses, hinc inde, id est, ex diversis partibus sumptis, fucis multiformibus, id est, argumentis diversis, etiam ita, id est, praedicto modo, penetralia, id est, profunda nostri cordis, infuliginare, id est, offuscare, et terebrare acuminatis spiculis, id est, subtilibus rationibus, ita ut non viderem qualiter tibi rationabiliter responderem : quoniam, ut falebare, id est, sicut dicebas, dum mihi contradiceres, illius veritatis, scili- cet fidei notitia sapida nosti, id est, quae cum quodam sapore dilectionis spiritualis noscitur, resultabat, quasi reverberata per tuam pertinaciam, a mentali palato , id est, a virtute qua doctrina dentibus animae sumitur, sicut corporalis cibus palato, ut inhiabas, sicut desiderare nolebas, quia non placebat tibi eam accipere : et ideo ipsa dedignans te, abnuebat sumere sedem, id est, firmam collocationem, in ventre notitiae tuae, id est, ut habitus in mente esset : quia acquisitionem assimilat palato, quod capitur cibus, et habitum quiescentem in anima, ventri, in quo jam collocatus est cibus.

Deinde (sig. 3) confortat eum, dicens: Sic sic, ad majorem assertionem, modo gerens corda cognoscentia veritatem, et provida ad. recte judicandum, suspice, id est, sollicite attende, ne remittas, id est, iterum contemnas reversus ad vomitum, id quod est verum, id est, Christum, cujus veritas semper est immobilis, pro his qui non sunt dii, id est, pro idolis, et esto pertinacior tentantibus te ad falsa, id est, illis qui volunt te reducere ad idololatriam, quam exstiteras nostris votis, id est, desideriis suggerentibus, id est, adhortantibus te, ad verum, id est, ad veritatem aeternitatis. Ita namque in Jesu esse te volo et vivere, qui est mea vita, id est, causa vitae meae spiritualis, et jam laetus moriar, quasi adeptus quod desidero, cum ipse in eo vives : quia te successorem relinquo in Christo Jesu, qui est vita sanctorum permanens in saecula saeculorum. Amen.