DUBIUM.

Objicitur autem ex dictis Rabbi Moysi, qui dicit, quod sol non steterit tunc, sed causa longioris diei fuit, quod Josue de aegypto veniens a meridie in terram promissionis, quae est ad Aquilonem respectu aegypti, invenerit latius clima, et per consequens longiorem diem.

Quod autem hoc falsum sit, probatur :

quia Jerusalem non dicitur habere nisi latitudinem duorum et triginta graduum, et aegyptus triginta gradus habet, secundum quod colligitur ex tabulis longitudinis civitatum : adjectio autem duorum graduum per latitudinem, quantitatem sensibilem non ponit in longitudine diei : aegyptus enim est in tertio climate, cujus longior dies est quatuordecim horarum aequalium : Jerusalem autem est in principio quarti climatis, cujus latitudo est triginta sex graduum, et dies longior est quatuordecim horarum aequalium, et triginta minutorum : Jerusalem autem deficit a tringinta sex gradibus, quatuor gradibus : et ita longior dies Jerusalem non vincit longiorem diem aegypti nisi decem minutis unius horae, quae non est quantitas sensibilis : unde patet, quod secundum Rabbi Moysen textus salvari non potest, qui sic dicit,Josue, X, 13 et 14 : Stetit itaque sol in medio caeli, et non festinavit occumbere spatio unius diei. Non fuit antea nec postea tam longa dies, obediente Domino voci hominis.

Item, objicitur super hoc, quod tota die in iisdem signis stant omnia : hoc enim non videtur inconveniens, cum luna quae velocioris est motus quam sol, et aliae stellae duobus diebus etiam et plus stent in eodem signo : motus enim ejus diurnus est tredecim gradus, et decem minuta, et triginta quinque secunda: motus autem solis diurnus est quinquaginta et novem minuta, et octo secunda.

Sed ad hoc dicendum, quod signum hoc dicitur figura, secundum quod stellae in caelo reducuntur ad figuras quasdam, sicut dicimus Cossiopeiam et Herculem, et hujusmodi.

EX PO SITIO TEXTUS.

Et quando alius quidem dies, etc. Nota quod cum in hemisphaerio sint sex signa, et motus horae secundum revolutionem aequinoctialis sit quindecim gradus, oportet quod dies sit quindecim horarum secundum divisionem alterius hemisphaerii : quia diei signa continent centum et octoginta gradus, qui faciunt duodecies quindecim. Propter quod etiam in aslrolabio duodecim horae Uniantur: et secundum hoc horologium Achaz habuit duodecim lineas, et descenderat jam sol per decem, et reascendit per decem, et iterum redivit per decem, quod faciebat decem horas : remanserant autem duae lineae quas non descenderat dies : ergo lotus habuit triginta duas horas, nec defuerunt a tribus diebus artificialibus, nisi quatuor horae : quod notate quando dicitur, fere triplicatur.Aut sol proprio cursu, etc. Alia translatio : " quinquiformem suum motum: " et Commentator dicit, quod loquitur secundum quosdam Philosophos, qui dividebant annum in quinque partes, in hiemem, ver, aestatem, pomarium, et autumnum : et hoc nihil est : Philosophi enim non loquuntur de divisione anni nisi dupliciter, secundum mutationem superiorum, et secundum mutationes inferiorum, sicut dicit Avicenna in primo canone, et ait in quadam epistola quae intitulatur, de Regimine divinorum : unde Avicenna dicit haec verba : " Secun-

" dum Astronomos quatuor tempora " sunt, mutationes solis in unaqua-" que quadra circuli signorum, a pun-" cto incipientes veniali. Secundum " medicos vero, ver in terris tempe-" ratis est tempus in quo non tantum " sunt necessariae res cooperientes vel " calefacientes propter frigus,ut inde sit " multum curandum, neque eventatio in " eo est necessaria, de qua sit curandum " propter calorem. Et in ipso quidem est " principium frondendi arbores. Unde " incipit sole existente in Piscibus circa " medietatem, sicut et autumnus sole " existente in Virgine,hiems sole existen-" te in Sagittario. "

Dicendum ergo, quod sol habet circu- D lum extrinsecum, qui habet duos motus, scilicet aequalem, quem Astronomi vocant medium : et motum augis, id est, summe elevans a centro terrae : et secundum primum quidem una die movetur quinquaginta novem minuta, et octo secunda. Juxta secundum autem, ut dicit Ptolemaeus, centum annis movetur uno gradu. Habet etiam circulum signorum, sub quo movetur, ad quem cum appropinquet,elevando etdeprimendo plus vel minus, necesse est quod diversimode moveatur, quare vocatur motus ejus divisus. In signis enim quae sunt ab Ariete ad Cancrum, moratur nonaginta quatuor diebus, et triginta minutis, quibus contingit de circulo signorum nonaginta tres gradus et novem minutis. In signis autem quae sunt a Cancro ad Libram, moratur nonaginta duobus diebus, et triginta minutis, quibus contingunt nonaginta unus gradus et duo minuta : totus autem semicirculus ab Ariete ad Libram secundum moram solis in ipso centum octoginta quatuor gradus habet et viginti minuta. Quarta autem . quae . est a Libra in Capricornum, dies octoginta octo habet et octavam diei, et comprehendit de gradibus signorum octoginta sex et unum et quinquaginta minuta, Et quarta residua a Capricorno in Arietem, dies habet nonaginta et octavam diei, et de gradibus signorum octoginta octo et quadraginta novem minuta ; et totus semicirculus a Libra in Arietem centum septuaginta sex gradus viginti minutis minus. Ex quo patet, quod motus solis in quartis circulis signorum non est aequalis. Hic ergo motus ejus dicitur divisus,et est circulus motus solis. Praeterea sol habet motum octavi, qui est motus capitis Arietis et Librae, et motus accessivus et recessivus, et multipliciter motum diurnum ab Oriente in Occidentem, qui vocatur motus totius : et isti sunt duo motus, de quibus Dionysius dicit, et Astronomi non ponunt plures.

Dic autem ipsi : Quid dicis de defectu, etc. Circa eclipsim tria considerat Dionysius, scilicet tempus, et modum, et modum repurgationis.

Tempus : quia repurgatio incoepit ex Occidente. Ad hoc autem verificandum in revolutionibus annorum secundum doctrinam Ptolemaei reduxi stellas quantum ad modum conjunctionis, idest praeventionis humanum, abjectis omnibus circulis integris qui fuerunt in mille ducentis et sexdecim annis. Et quia Deus noster Jesus Cristus in Martio noscitur esse passus trigesimo quarto aetatis suae anno, ei annus secundum astronomos incipiat a Martio, in quo ipse de anno trigesimo quarto transiverat tres menses, dimisi tres menses, et a Martio primum annum nativitatis suae computando, accepi triginta tres annos perfectos : quia hoc est idem ac si acciperentur a die nativitatis triginta tres menses. Inveni autem in tempore praeventionis solis et lunae tempus oppositionis lunae aequatum, et diversum nullum mensem viginti tres dies, quindecim horas, quinquaginta quinque minuta horae, et quatuordecim secunda. Et cum dies secundum astronomos incipiat a meridie, fuit oppositio solis et lunae in nocte quae sequitur decimam quartam diem Martis, novem horis a crepusculo, scilicet tribus horis post mediam no-

ctem : ergo novem horis ante meridiem, vigesima quinta die Mercurii, secundum. Calendas autem vigesima quinta die Martii passus fuit Deus in meridie, et tunc luna non cecidit ab angulo plenitudinis nisi motu novem horarum, qui est motus quatuor graduum, quinquaginta sex minutorum et viginta octo secundorum. Et hoc concordat alteri epistolae Dionysii, in qua dicit ad Appollophanium, " Cum " lunae deesset, et non esset coitus ipsi : " et concordat Calendatio, in quo scribitur, quod " octavo calendas aprilis, passus est " Deus, " qui est dies vicesimus quintus Martii : in quo luna secundum Evangelistam fuit decima quinta. Illo autem tempore, unus motus solis fine motu octavi fuit, vel in signis octo in gradibus, tria in minutis, et viginti sex in secundis : motus autem in eodem tempore lunae novemdecim horis ante meridiem, vicesimae sextae diei fuit, sex signa, octo gradus, tria minuta, et viginti tria secunda : ergo sol in nono gradu Arietis fuit, et luna in nono gradu Lunae : ergo diametraliter opponebantur : et hoc concordat verbo Dionysii hic dicentis, quod " ad vesperam luna ad solis diametrum " supernaturaliter fuit restituta : " luna enim non est in vespera opposita soli, nisi quando est plena : motus autem octavi illo tempore habuit octo gradus et quatuordecim minuta, et unum secundum, et secundum doctrinam fuit ex arcubus qui diminuuntur in meridie, hoc est, quod caput Arietis ultra aequinoctialem in meridie fuit, secundum quantitatem praedicti spatii : et ideo diminuendus praedictus motus fuit a motibus stellarum : qui si diminuantur a motu solis superius habito, remanebit motus solus undecim signa, et triginta gradus, novemdecim minuta, et viginti quinque secunda. Motus autem lunae si ab eo removeatur praedictus motus, erunt quinque signa, viginti novem gradus, novemdecim minuta, et viginti quinque secunda : ergo secundum hoc sol fuit in trigesimo gradu Piscium, et luna in trige- simo Virginis : et iterum hoc concordat superioribus : et iterum ibi opponuntur : conventus autem in eodem mense praecesserat solis et lunae, qui quidem fuit secundum diligentissimam aequationem undecima die Marlii : habuit enim tempus nullum mensem, decem dies, quindecim horas, triginta sex minuta, et viginti tria secunda. Luminaria autem ambo simul, sine ablatione motus octavi habuerunt undecim signa, viginti duos gradus, quadraginta sex minuta, quinquaginta unum secunda : ergo vel steterunt in vigesimo tertio gradu Piscium : ablato autem octavo fuit motus lunarius undecim signa, quatuordecim gradus, triginta duo minuta, et quinquaginta secunda : et secundum hoc in quintodecimo gradu Piscium simul steterunt: si igitur tempus conjunctionis subtrahatur a tempore oppositionis, erit differentia inter oppositionem et conjunctionem tredecim dies et una hora fere : cum autem decimus tertius dies terminetur in meridie quartaedecimae diei, patet quod aetas lunae fuit a conjunctione ad tempus, in quo Deus pependit in cruce, quindecim dies fere, et ad noctem captivitatis hora quartadecima, quia post oppositionem (ut prius habitum est) pependit in cruce. Et hoc concordat Evangelio et dictis Sanctorum : quia decima die mensis lunaris agnus ferebatur in castra,et illa fuit dies palmarum, quando praesentavit se Deus in Jerusalem, et ita luna fuit undecimo die lunae post palmas, duodecimo vero feria tertia, et decimotertio feria quarta, et decimoquarto feria quinta quando captus fuit : cum ergo sol non possit eclipsari nisi a luna ex conjunctione, ut probatum est in astronomia, et tunc non fuit conjunctio, sed praeventio, patet quod eclipsis fuerit miraculosa : licet enim Mercurius et Venus sint sub sole, tamen numquam in iis eclipsis contingit : secundum Geber autem et suos sequentes sunt supra solem, et secundum hoc patet, quod non possunt eclipsare, quia non eclipsat solem nisi quod est

sub eo, cum eclipsis solis non contingat nisi ex oppositione alicujus corporis inter nos et solem.

Novit enim, quod eclipsim ipsam ex Oriente vidimus, etc. Hic notat Dionysius modum eclipsationis miraculosum : cum enim eclipsis solis, ut habitum est, non contingat nisi in conjunctione solis et lunae, conjunctio autem non contingit nisi ex hoc quod luna velociorem motum habeat quam sol, et consequatur solem motu naturali qui est ab Occidente in Orientem, patet quod luna numquam conjungitur soli, nisi veniendo per arcum qui est inter solem et Occidentem : ergo omnis naturalis eclipsis incidit ex parte Occidentis : miraculosa ergo ostenditur, quae tunc ex Oriente inchoavit, ut dicit Littera. Naturalis autem eclipsis notatur per hoc quod dicitur in littera, Usque ad solarem terminum venientem, hoc est, quod diametra solis tota obscuretur, quae secundum Astronomos habet duodecim puncta.

Postea regredientem. I n hoc notatur triplex miraculum, quorum quodlibet majus fuit quam ipsa eclipsis. Primum est, quod lunam oportuit moveri ad solem in arcu, qui fuit inter solem et Orientem, quod est contra naturam ipsius. Secundum, quod infra nonam et vesperas, ut dicit in Littera, luna bis ivit octoginta quinque gradus : tempore enim oppositionis distabat centum et octoginta gradibus, quibus si addatur motus novem horarum, quas habuit ultra oppositionem, erunt gradus in praedicto numero, quo luna sola ivit accedendo ad solem et sola recedendo inter sextam et vesperas : complevit ergo infra sex horas motum fere quindecim dierum. Tertium miraculum est, quia sicut probat Ptolemaeus, in auge est in oppositione, et in auge cum conjunctione, oportuit ergo quod aux circuli lunae in eodem spatio temporis cum luna ad solem accederet, et cum luna recederet, quod est contra naturam, cum aux circulilunae ad oppositum moveatur.

Et rursus non ex eodem et defectum et repurgationem. Hic notat modum repur- gationis. Notandum autem, quod secundum naturam quando repurgatur eclipsis et soli claritas pristina restituitur, eadem extremitas solis quae prius obtenebratur, primo illuminatur : cum enim luna moveatur ad solem, ut prius dictum est, per arcum qui est inter solem et Occidentem, primo obscurabit partem occidentalem corporis solaris, deinde velocitate motus sui transeundo sub sole praevenit solem, et ita retrahit se a parte occidentali corporis solaris : ergo illa prius illuminatur, et successive aliae, donec totus sol illuminetur, quando se tota luna subtraxit : tunc autem quia luna venit ad solem per arcum qui fuit inter solem et Orientem, ultimo obscuravit partem occidentalem corporis solaris, et quia redivit ad diametrum solis per eumdem arcum, primo illuminabatur pars occidentalis, quae ultimo fuit obscurata, et hoc est contra naiuram, ut patet ex praehabitis : et hoc notat Dionysius circa eclipsim. Secundum aequationem autem diligentem latitudo lunae in illo tempore fuit sex signa, quatuordecim gradus, viginti quinque minuta, et quatuor secunda, quae dicitur in astronomia argumentum meridionale minus : in hoc autem argumento lunaria non sunt infra gradus eclipsis, nisi latitudo habeat sex signa, minus tredecim gradibus : cum igitur habuerit plus, patet quod non habuit gradus eclipsis : ergo si tunc conjunctio fuisset solis et lunae, nulla eclipsis fuisset : quod si daretur quod tunc fuisset infra gradus eclipsis, cum argumentum sit meridionale, tenebrae eclipsis non fuissent directae nisi in meridie, et ad septentrionem nullae fuissent in quarto et quinto climate et in tertio, et forsan parvae et parum in secundo et primo : est autem Jerusalem in quinto climate : ergo nullae tenebrae ibi apparuissent. His habitis, redeundum est ad Litteram.

Dicit ergo primo, ex quo nihil potest mutari in caeli motu nisi moveat ad hoc causa quae facit omnia : quomodo igitur Apollophanesnon veneratur Deum cognitum a nobis, ex hoc scilicet quod motum in ordine caeli mutat quando vult : vere existentem Deum, id est, qui per hoc apparet quod verus Deus : quomodo, dico, non veneratur ipsum, mirans ipsum de omnium causa, id est, de hoc quod est omnium causa, et superineffabili virtute, id est, quae exprimi non potest, propter abundantiam infinitatis suae, non enim posset alia causa virtutis finitae caeli ordinem mutare : quomodo dico, sic non miratur ipsum, quando sol et luna diffiniuntur, id est, determinantur ab ipso Deo ad omnino immobile, id est, quod nullo modo moveantur, simul cum omni, id est, cum universo, quantum ad illam opinionem quae ponit, quod omnia simul steterunt : et hoc secundum supernaturalissimam virtutem facientis illam quietem, et stationem supernaturalissimam, quantum ad immobilitatem ipsorum corporum, et quando stant omnia corpora caelestia in eisdem signis, id est, in imaginibus, tota die ? Usque huc pendet interrogatio. Quasi dicat : Mirum est quod non veneratur. Et tangitur hic miraculum Josue factum, quod ponitur Josue, x, 13. Dicitur enim ibi : Stetit itaque sol in medio caeli, et non festinavit occumbere spatio, etc.

Deinde tangit aliam opinionem quae dicit, quod superioribus motis sol quiescebat,dicens : Aut tanto quidem amplius miraculum fuit, si totis, id est, omnibus aliis corporibus caelestibus, et melioribus, id est, dignioribus, quam sol et luna, et continentibus ea, quantum ad orbes superiores, portatis ita, id est, suo motu naturali vectis, contenta, scilicet sol et luna, non circumagebantur, id est, non movebantur circulariter.

Deinde ponit retrogradationem solis quae facta fuit sub Ezechia : et primo ponit ipsum miraculum : secundo, effectum

miraculi in Babylonia, ibi, Hoc quidemfuit, etc. Et tertio affert sibi alia negando, ibi, Et non dico eas, etc.

Dicit ergo primo, et quomodo non noverat Deum, quando ab ipso alius quidem dies fere triplicatur , sub Ezechia : legitur enim Isaiae,xxxviii, 8, quod reversus est sol decem lineis per gradus, quos descenderat, et ita dies fere fuit triplicatus, ut supra ostensum est : et quia hoc totum fuit sine alia interfectione, dicit, secundum continuitatem. Hoc autem potuit esse duobus modis : quia vel solus sol, vel etiam omnes orbes in tempore illo revertebantur : et ideo dicit, et in omnibus viginti horis superadditis diei, aut omni, id est, totum caelum regreditur, contraria portatione tanti temporis, id est, contrario motu per tantum spatium quantum motum fuerat in decem horis illarum viginti, et convertitur rursus ad locum unde regredi coeperat in aliis decem : ita supernaturalis simis circumactionibus, id est, miraculosis circumvolutionibus contrariis sibi : si aut solus sol proprio cursu colligens in decem horis de illis viginti, motum sui ipsius, id est, recolligens se ad locum ubi ante decem horas erat, rursus resolutive, id est redeunte iterum regreditur in decem aliis horis loto illo spatio quo alia corpora pertransierat, ut rediret ad eamdem imaginem cum aliis corporibus, quae esse debuisset si naturaliter motus fuisset, terens quamdam novam viam, id est, rediens per aliam breviorem viam quam illa per quam regressus fuerat, ut per illam posset pervenire in decem horis illuc quo naturali via devenisset in tertio.

Deinde ponit effectum illius miraculi, scilicet stuporem Babyloniorum, dicens : Hoc quidem miraculum fuit quod convertit in stuporem Babylonios, qui solliciti erant considerare motum caeli, ei subjecit eos sine pugna Ezechiae, sicut cuidam aequali Deo et homines excedenti. Propter quod talia contingebant : legitur enim Isaiae, xxxix, 1, quod rex Babylonis misit libros et munera ad Ezechiam,

Deinde excludit viam contradicendi, et dicit, quod non dicit ibi illa miracula quae fuerunt facta in alia regione speciali, non quae fuerunt in plagis aegypti,aut alia signa, quae in aliis locis facta sunt, sed signa communia toti mundo et caelestia, quod non potuit aliqua naturali virtute fieri, triumphantia, id est, convincentia ad ostensionem divinae virtutis, in omni mundo, et in omnibus partibus ejus. Sed Appollophancs forte dicit, quod ista non sunt vera : quamvis substantiale hoc sibi sit, per hoc quod continetur in memoriis sacerdotum Persarum, qui colentes solem ex illo die faciunt festum triplicati solis : sed quia aut ignorat, aut per experientiam non didicit haec, liceat sibi non credere ista. Et nota, quod vocat illos magos : quia magi dicuntur sapientes et maxime in astrologia : quia illa scientia est de maximis rebus. Alia translatio, " Triplasii " mithri, qui dicuntur sacerdotes solis, " mithra enim Persica lingua dicitur sol, et triplasii mithri dicuntur sacerdotes solis, qui praedicta festa triplicati solis colebant.

Deinde ponit tertium miraculum de eclipsi facta in passione Christi : et primo ponit miraculum, secundo aufert sibi omnem materiam negandi, ibi, Haec hic non licet tibi: et si possibile est, etc.

Dicit ergo primo : Quamvis praedicta sibi liceat negare, o Polycarpe, dic ipsi Apoliophani, quid dicis de defectu solis, id est, de eclipsi, facto in cruce Salvatoris, id est, Christo patiente in ligno : quia hoc non potest negare : ambo enim, scilicet ipse et ego, tunc temporis apud Heliopolim quamdam civitatem aegypti, quae dicitur civitas solis, tunc praesentes et eo adstantes, id est, simul stantes ad videndum eclipsim, videbamus lunam inopinabiliter, id est, non naturaliter, incidentem soli, id est, supponere se soli, et ideo inopinabiliter, quia non erat tempus conventus, id est, conjunctionis, ut ostensum est. Hoc ergo fuit unum miraculum : quia praeter tempus fuit universalis eclip" sis. Et rursus videbamus ipsam lunam supernaiuraUter , id est, divina virtute restitutam a nona hora, usque ad vesperam ad solis diametrum : quando enim luna est in plenilunio, sicut tunc erat, in hora vespertina debet esse in Oriente, quia hora nona fuerat sub sole in medio, et adhuc magis in Occidentem reversa est in illo spatio temporis, ita quod die secundo visa fuit in Oriente, quod non potuisset evenire si naturaliter mota fuisset versus Occidentem, nisi fere in uno die naturali : et sic dicitur restituta ad diametrum solis, quia sole existente in Oriente, ipsa ex prima fuit in Oriente.

Deinde ponit aliud miraculum, dicens : Rememora autem ipsi et quiddam aliud miraculum. Novit enim, quod eclipsim ipsam vidimus inchoatam ex Oriente, id est, in orientali parte solis : et venientem usque ad alterum solarem terminum, id est, occidentalem : in quo notatur, quod eclipsis fuit universalis : et postea eclipsim regredientem , quia incepit ex parte orientali et pervenit ad occidentalem, et e converso recessit : vel hoc intelligitur de luna, quae supposita soli eclipsim facit.

Deinde ponit aliud miraculum dicens : Et rursus vidimus non ex eodem, id est, ex eadem parte incoepisse defectum, id est, eclipsim, et repurgationem, id est, illustrationem, sed repurgationem factam c contrario secundum diametrum, ei a quo incepit eclipsis : unde prius luna submisit se soli, et ab Occidente incepit repurgatio, quia ex illa parte prius separari incepit a sole : et contrario autem est

in eclipsi naturali : quia luna quam partem solis prius occupat, illam prius dimittit. Deinde concludit, quod talia miracula quae fuerunt in illo tempore, fuerunt possibilia soli Christo, qui facit magna quorum non est numerus, et sumitur de Job, v, 9 .

Deinde removet negationem ejus, dicens : Haec dicta sunt de eclipsi : et ideo licet tibi sicut in praesentia mea reprehendere Apollophanem : et tamen sipossibile est, reprehende, et maxime tibi me tunc compraesentem, id. est, simul tecum compraesentem in Heliopoli, et simul inspicientem eclipsim,et simul judicantem, quod non erat naturalis, et simul tecum admirantem. Siquidem et tunc Apollophantes incepit quamdam divinationem facere, nescio unde, id est, quo inspirante, et dixit ad me sicut conferens mecum de eclipsi : o bone Dionysi, haec sunt mutationes divinarum rerum, id est, aliqua mutatio accidit contra divina : et ideo motus divinus pervertitur.

Deinde committit Polycarpo, quod suppleat illud quod epistolae deest. Tanta sunt dicta a nobis ut in epistola, id est, sicut decet brevitatem epistolae : sed tuum erit, o Polycarpe, adimplere ea quae deficiunt,et reducere ad Deum Apollophanem virum existentem sapientem in multis scientiis, qui non dedignabitur mansuete discere veritatem nostrae religionis, id est, Christianae fidei. Et sumitur religio hic sicut diffinit Tullius, quae divinae naturae cultum, affert : quia sapientis est mansuete addiscere omnem veritatem.