58

ἐπέρχεταί μοι μετὰ παρρησίας καὶ τῆς προσηκούσης ἐλευθερίας εἰπεῖν, ὡς ἀληθῆ λέξοντι. Ἐγὼ οὔτ' ἰδίαις καὶ αὐτοβούλοις προαιρέσεσιν, οὔτε μὴν σκοπῷ τινι καὶ μελέτῃ ταῖς τοῦ βασιλέως προσανέχειν ἐπιτροπαῖς ᾕρημαι, ἀλλὰ πρῶτον μὲν ἐπιστολὰς πληρῶν βασιλέως, ἔπειτα δέ ..., ἀλλ' οὐ βούλομαι λέγειν. Πλὴν καὶ ὑμῶν θελόντων, οὕτω καὶ μόνον προσανέχειν καὶ ἔτι ταῖς ἐπιτρο παῖς βούλομαι· εἰ δ' οὖν, ἀλλ' ὑμεῖς μὲν τὸν ἐπιτροπεύσοντα ἐφιστᾶτε, ἐμοὶ δ' ἀρκέσει τὸ ἐπ' ἐσχάτοις τάττεσθαι. Κἄν τις τὴν βασιλικὴν σωτηρίαν πρεπόντως πολυωροίη, καὶ ἰδιωτεύσας ἀγαπήσω καὶ προσλιπαρήσω μὴ ὀργίζεσθαι τὸν δεσπότην, εἰ λυπεῖν τινας ὑμῶν δοκοίη τὸ ἐμὸν ἀξίωμα· κρεῖσσον γὰρ ὡς ἕνα τῶν στρατιωτῶν ἐξυπηρετοῦντα ἀσφαλῶς διάγειν ἢ φόβῳ καὶ ὑπονοίαις μετ' ἀξιώματος ζῆν. Ἰδοὺ τοίνυν κατ' ἀγαθὴν πάντως πρόνοιαν τοῦ Θεοῦ καὶ τὸ ὑπήκοον εὐπειθεῖ, καὶ τὸ στρατιωτικὸν εὐτακτεῖ, καὶ τὰ τῶν ἐχθρῶν ἠρεμεῖ. Καὶ πολλοί τινες ὑμεῖς καὶ μεγάλοι, οἱ μὲν πρὸς αἵματος τῷ κρατοῦντι, οἱ δὲ καὶ τοῖς ἀξιώμασι διαπρέποντες καὶ καθ' ὅ τι ἄν τις εἴποι καλὸν καὶ γενναῖον ὑπερτεροῦντες· καὶ ἀνάγκης οὔσης νεοκομεῖσθαι τὸν βασιλέα, ἐκλεγέσθω μὲν ὁ μὴ ἀπᾴδων, ἕψομαι δὲ κἀγὼ καὶ τῷ κοινῷ ψηφίσματι θήσομαι· οὐ γὰρ ἰδίας συστάσεις, ἀλλὰ τὴν τοῦ βασιλέως προὔργου παντὸς ποιούμεθα. Κἂν οὐ θέλοι τις, ἄλλων ψηφιζομένων, οὐδὲν ἀνύσειεν ἂν μὴ θέλων ἐκεῖνος· ἡ γὰρ ὑμετέρα ὑπερτερήσει βούλησις. Οὕτως ἐγὼ δημοτικῶς ἔχω ὥστε καὶ μηδὲν ἐπὶ μηδενὶ ἀξιούμενος μείζονι ἀγαπᾶν καί, θελόντων μὲν προφρόνων ὑμῶν, ἐπὶ τῶν πραγμάτων μένειν αἱρεῖσθαι, μὴ θελόντων δέ, πάντ' ἐᾶν καὶ μηδὲν πολυπραγμονεῖν ἐθέλειν, κἂν ζημιῶμαι τὰ ἔσχατα. Παρακαλῶ τοίνυν, μηδὲν ὑποκρυπτομένους, καὶ ὑμᾶς τἀληθὲς ἐρεῖν· τίς γὰρ ἡ τῆς δειλίας ἀνάγκη τοῦ μὴ τὸ παριστάμενον λέγειν; Ὁ γὰρ ἀντιλέξων οὐκ ἔστι, καὶ φόβος οὐδείς, ἤν τις τὸ δοκοῦν λέγειν αἱρῆται. Αὐτόθεν τοιγαρ οῦν καὶ βουλευέτω τις καὶ πραττέτω σὺν ἄλλοις τὸ χρήσιμον· καὶ τό τινι 73 παραστὰν εἰς γνώμην εἰπεῖν ἀσφαλές, ὡς εὐμενῶς ἀκουσομένων, κἂν ὅ τι λέξειε· δεσπότῃ γὰρ προσκρούειν ἴσως οὐκ ἀσφαλές, ἐξ ἴσου δὲ προσφερο μένῳ τῷ λέγοντι τὰ τῆς παρρησίας ἔχοι καιρόν, ὡς μείζονος ὂν ἢ κατ' ἐκείνους τὸ κρίνειν· ἀλλὰ καὶ τούτου νῦν οὐχ ὑπόντος, ὁ λέξων ὅ τι καὶ βούλεται ἑκατέρωθεν ἔχει τὸ εἰς αὐτὸν ἀκίνδυνον.» Ταῦτ' εἰπόντος τοῦ πρωτοβεστιαρίου, ἀθροῦν μὲν τὸ πλῆθος ξυμμιγῆ τὴν φωνὴν ἀφῆκαν καὶ ὑπεραποδεχομένοις ἐῴκεσαν τὸ ὑπ' ἐκείνῳ μετὰ τὸν βασιλέα τετάχθαι· ἐμφανεῖς τε ἦσαν ἐνασμενίζοντες μὲν τῷ κρατοῦντι, παρενείροντες δὲ κἀκείνῳ πλείστους καὶ παρὰ τὸ εἰκὸς τοὺς ἐπαίνους, ὡς ἀξίῳ μετ' ἐκεῖνον σφῶν ἄρχειν, ἐθεράπευον τὸν καιρὸν οὐχ ἧττον, τὴν παρακινδύνευσιν δεδιότες, ἢ τὰ κατὰ νοῦν ἔλεγον. Τῶν δέ γε μεγιστάνων ἄλλος ἄλλο τι πρὸς τὸ παρὸν ὑποφωνοῦντες, δῆλοι ἦσαν τῷ καιρῷ χαρι ζόμενοι, σεμνολογοῦντες οἷον καὶ ἑαυτῶν ἐκεῖνον ὑπερτιθέμενοι. Τῶν δὲ συμβάντων τοσοῦτον ἀπεῖχον ἐκεῖνον δοκεῖν αἰτιᾶσθαι ὥστε καὶ τῷ βασιλεῖ μόνῳ τὰς αἰτίας προσῆπτον καὶ ὡμολόγουν οὐκ ἔξω τοῦ δικαίου παθεῖν, εἰ μὴ δι' ἓν ἄλλο ἢ τό, ὑπὸ δεσπότην τελοῦντας, τὴν σφῶν εἰς χεῖρας ζωὴν ἔχοντα, ἐκείνῳ καὶ μόνον δοκοῦν ὑπευθύνους εἶναι καὶ τιμωρεῖσθαι.

ιζʹ. Ἀπολογία πρὸς τὴν δημηγορίαν τοῦ Παλαιολόγου. Ὁ δέ γε Παλαιολόγος Μιχαὴλ καὶ μέγας κονοσταῦλος τὸ τηνικαῦτα, ἢ καὶ ταῖς ἀληθείαις ὢν θεῖος ἐκ γυναικὸς ἐκείνου καὶ συμμετέχειν ὥσπερ τοῦ γένους ἐκείνῳ οὕτω καὶ τῆς δόξης οἰόμενος, ἢ μὴν καὶ θωπευτικῶς πρὸς τὸν καιρὸν ὑπερχόμενος, μετὰ τὴν τῶν ἄλλων ἀπολογίαν καὶ τὴν ἐμφαινο μένην ὑπόπτωσιν, παρρησιαστικώτερον πρὸς τοὺς λόγους ἀπελογεῖτο· «Καὶ τί ποτε ἄρα τοιαῦτα λέγειν παρέστη σοι πρὸς ἡμᾶς ἀρτίως, ὁ ταῖς ἀξίαις ὑπερέχων καὶ τῶν ἄλλων κρίσει βασιλείῳ ὑπερφερόμενος; Τί δὲ καὶ περὶ ἡμῶν σοι ἤκουσται, ὡς ἐγκοτεῖν δῆθεν δοκούντων διοικοῦντι τὰ βασιλέως; Τίς δέ σε καὶ αἰτιάσαιτο δικαίως ὧν, ὀργισθέντος τοῦ βασιλέως, ξυνέβη οἱ παθεῖν;