ARTICULUS I. An sit intellectus agens ?

Ad primuni sic proceditur, et quaeritur, An sit intellectus agens?

Et videtur, quod non sit intellectuss agens:

i , Sicut enim se habet species sensibilis ad sensum in eo quod perficit ipsum, ita se habet species intelligibilis ad intellectum in eo quod perficit ipsum : sed species sensibilis seipsam potest facere in sensu sine omni alio agente quod sit species vel sensus : ergo species intelligibilis seipsam faciet in intellectu possibili sine omni alio agente quod sit; species vel intellectus. Prima patet per se. Secunda vero probatur ex hoc quod multae species sensibiles sunt sicut tactus et gustus, quae seipsas faciunt in sensibus. Et ex hoc sequitur, quod supervacuum, sit ponere intellectum agentem : et cum nullum vanum sit in natura, sequitur quod intellectus agens non sit in natura.

2. Item, Forma quae per nullam excellentiam sui corrumpit suscipiens, magis conveniens est suscipienti, quam illa quae per excellentiam sui corrumpit ejus suscipiens : ergo si iila quae minus convenit, potest seipsam facere in suscipiente, multo magis illa quae plus convenit : sed forma sensibilis est forma per excellentiam sui corrumpens sensum, et tamen seipsam faciens in sensu : forma

vero intelligibilis per excellentiam non corrumpit intellectum : ergo multo magis seipsam faciet in intellectu.

3. Item, Omnis potentia per seipsam potens suscipere a potentia anteriori, nobilior et dignior est et perfectior quam illa quae per seipsam non potest facere : phantasia est potentia per seipsam sine alio . agente potens suscipere speciem a sensu communi : ergo si intellectus possibilis per se sine agente non potest suscipere speciem a phantasia, perfectior et nobilior erit potentia phantasiae quam intellectus possibilis, quod est impossibile : ergo intellectus possibilis non indiget agente ad hoc quod suscipiat speciem intelligibilem : et sic iterum vanum est ponere intellectum agentem,

4. Item, Detur, quod intellectus agens speciem intelligibilem agit in possibili, et quaeratur, Utrum intellectus agens intelligat speciem suam quam agit in possibili, vel non ? Si dicatur, quod non : cum igitur possibilis intelligat eam, imperfectior erit agens non intelligendo quam possibilis : cujus contrarium ab omnibus dicitur. Philosophus enim dicit, quod agens semper intelligit . Si vero dicatur, quod intelligit eam. Cum igitur intellectus nihil intelligat nisi quod est in ipso, oportebit hanc speciem esse in intellectu agente. Aut igitur semper fuit in ipso, aut aliquando est recepta. Si semper fuit, tunc sequitur, quod species intelligibiles semper essent in anima, et nulla esset acquisita : et hoc esset incidere in errorem Platonis, qui posuit nos nihil addiscere, sed recordari, omnium : et hoc infra destruetur, Si vero aliquando fuerint in ipso species intelligibiles, ergo antequam liant in ipso, intellectus agens erit in potentia ad ipsas suscipiendas : ergo nulla erit inter agentem et possibilem : possibilis enim propter nihil aliud dicitur possibilis nisi quia potest suscipere species quas non habet.

5, lieni, Ordo est in viribus anima? : ergo in ilio ordine est accipere primum et ultimum, Prima autem vis est sensus proprius, et ulli ni a est in te II cetus, et mediae sunt sensus communis et phantasia et hujusmodi. Hujus autem ordo non attenditur rsisi in motu specierum ad animam secundum apprehensionem. Ergo primuni erit ni ove iis lari tum, et ultimum motum, et media moventia et mola : sed primum est species sensibilis moveris sensum : ultimum autem est intellectus : ergo intellectus erit motus tantum : ergo nullus erit intellectus movens nec agens, Vel si detur, quod aliquis movet, ille erit de mediis potentiis, et erit movens et motus, et sic ipse erit in potentia ad anteriores potentias, quod non convenit intellectui universaliter agenti: ergo nullus erit intellectus agens in anima,

6, Item, In primis et mediis potentiis non ponitur aliqua potentia agens universaliter : nullus enim sensus est universaliter ageris, nec aliqua phantasia : ergo nec in ex tre mis, cudi extremae sint apprehensivae sicut primae et mediae, debet poni universaliter agens, llis rationibus possunt inniti antiqui quidam necantes intellectum agentem esse in a ni inn,

7, lit quaedam adducuntur a sdnili : Sicui etiam in intellectu practico videmus, quod ipse suscipit speciem boni operabilis, et discernit ipsam, et non tangit movendo corpus ad organum motu processivo unus numero et, essentia existens : ita videtur intellectus posse suscipere species sensibilium, insuper agere ad hoc quod sint in ipso.

Contra hoc sunt auctoritates omnium Philosopho rum,

1. Dicit enim Aristoteles in III de

I V. nn f I Ii,1.1 ,i (Ii ,,m , i,, iij ,.) ,i(i;,

" I a fjjit.?FII "1"r i I I x Hi iMlliliuHifll Mi ("

lini autem e-J jmS^iiIi. dii MUcnim . ? Imo r" J i sii i,i i ) cliii ie ii ^ qmilprn " I , m murra J u ii id c - : 1 u m au in . .mm nen - ^ i ^t ti m ,tniica fia, ddu "ciimi ^ .- -,e i? mijm quidem "ji. cteju differeM ha i-" f iiiicllf m" amo imum finei, d i" a

v Tti ijic ,ne ni i I in ri r l( I X X MI 1 l). ^ ffvMfl (SI Ul. d LjlMd

ili TiiHiM c,f HJ^^JrfUt ipia o I (i)iijin i,M eri jC(iiM,liim V" imuefem ei mi lle" elus pn atiillS qiM e;,i njiHil 1 III M ipiod

dumul V) filt rit "J hi ie silvimJiU-1, Vli ^ m dei X " s" eius i, ej orne - Pbihi njdn d. Piu lationem aut. "t" pnmHiur "i

Omne quod lit m actu ita quod educitur ex potentia, non egreditur nisi per illud quod est in actu : intellectos possibilis fit in actu ita quod educitur de potentia in actum illum : ergo hoc fit per aliquid quod est in actu et agens : ergo necessarium est ponere intellectum agentem, 4. Hem, In omni transmutatione necesse est ponere subjectum, et efficiens, et finem : in intellectu possibili est transmutatio ad speciem intelligibilem : ergo necesse est ponere in ipso subjectum, efficiens, et linem : sed subjectum est intellectus possibilis : ergo aliquid erit efficiens et finis et diversum ab intellectu possibili: quia subjectum, ut dicit Philosophus , numquam coincidit in idem cum efficiente et lino, Quaritur ergo, Utrum efficiens et linis sint idem vel non ? Si non, lunc habetur propositum : quia tunc efficiens erit intellectus agens universaliter et transmutans intellectum possibilem. Si sic, tunc respectu ejusdem transmutationis idem erit efficiens et finis : sed linis est inductum et factum per transmutationem, efficiens inducens et faciens ; ergo in eadem transmutatione idem erit inducens ei faciens, inductum et factum, quod est impossibile :

nec est vis in hoc quod dicitur transmutari intellectus possibilis;, licet in eo non sit transmutatio physica,tamen est transui u t a t i o a p p r e Ii e usi o n i s.

5, Item, Nulla forma seipsam facit in

materia et substantia : species intelligibiles sunt formae : ergo nulla earum seipsam facit in intellectu possibili. Pjrima probatur per hoc quod si daretur, quod alia forma faceret seipsam in materia et subjecto, idem esset faciens et factum, et idem esset in lictu et in potentia : secundum enim quod est faciens, necesse est ipsum esse actu, quia nihil facit nisi actu eos : secundum autem quod est fiens est in potentia, quia nihil fit quod actu est ens., sed quod possibile est fieri. Si forte diceretur, quod subjectum agit, hoc est absurdum ; quia subjectum est motum, et movens et motum numquam sunt idem : igitur in apprehensione intellectiva necesse est ponere agentem intellectam, sicut ponitur possibilis et speculativus.

6. Item, Forma non est nisi quando est in subjecto : ergo non operatur antequam sit in subjecto : sed si forma intellect nalis esset in tolle ei os agens, ut quidam dicunt, non ageret nisi quondo esset in intellectu possibili : vd , miii ,l in intellectu possibili, Inv^ inn lictus possibilis est in actu: eim, inMbriiu agens non ageret, nisi quando i s^ll^ii, possibilis esset in actu : et l""a u.u aquidum : omne enim agens "idl ad lu"ut potentia educatur in actum, f non posi quam est in actu,

7, Item, Fiat argu m eTitu.ni Averrois super librum de Anima , scilicet quod comparatio sensus et phantasiae ad intellectum possibilem est comparatio particularis et singularis, eo quod in sensu et phantasia non est nisi particulare et singulare I si ergo non esset movens intellectum possibilem nisi phantasia, non moveretur intellectus possibilis nisi secundum particularem : et ita intellectus possibilis non differret a viribus animae sensibilis : ergo necesse est intellectum agentem ponere, qui agit universale ex particulari,

8. Item, Universale est in particulari potentia, non actu : ergo si debeat educi in actum, necesse est, quod hoc fiat ab aliquo agente, quod agens non potest esse de viribus animae sensibilis. Aut ergo hoc est idem cum intellectu possibili, aut non, Si lion, habetur propositum, scilicet quod necesse est ponere intellectum universaliter agentem universalia de particularibus. Si sic, tunc idem erit recipiens universale et faciens ipsum, et idem erit movens et ni otum : quae omnia impossibilia sunt,

9. Item, In visu sic est, quod dumen est agens et faciens colores potentia sensibiles, actu sensibiles : sed intellectus agens, ut dicit Philosophus, est ut lumen in visu : ergo intellectus ageus de necessitate ponetur in ani iria intellectiva.

Solutio, Concedimus, quod intellectus agens universaliter est in anima.

Ad primum quod contra hoc objicitur, (licendum quod specierum sensibilium quTPd-Tim sunt ^rtivfp per se quTuhim aulum mtn W jihu uidiectd aliquo aouii? utM^o iiii ,u i n ;p per "o, sec non, Fp"?i uinifff aminii sp" undum uip .,o in srmahus ,ed " ."uni m m i doe" b . ojipu ;a ciiiiij tim pinna mnvtmlu wnsih m juopur jiOi isia "-J IsiCa, urne siifipfLug (juod ijieuus f-Mtahdus atomi per ^ciphus in a tiis ibus, bpeueft en mi sensibiles non sunt actu, nisi in sensibilibus : ergo non agunt posi quam non sunt in sensibilibus. Unde si. agerent in sensu educendo ipsum de potentia ad actum, non agerent et non educerent ipsum, nisi quando sensus est in. actu, quod est impossihile. Et per hoc patet, quod prima est falsa.

Ad aliud dicendum, quod nullus sensus ponitur agens universaliter respectu aliorum : et hoc contingit duabus de causis. Quarum una est, quia sensus non est unius potentiae sensibilis I visus enim non recipitur ab auditu, et propter hoc non potest facere agens universale ad omnia sensibilia. Sic autem ruonnst in intellectu : quia andern est pofmjfr V Hpiendi omnia intellig dub.. "pn. nota habere universou a.,imm d - ^ oi a est. quia agenti m nrcih mutini cta : et propter hoc non ponitur sensus agens universaliter : sed in intellectu phantasma non sufficienter movet nec universaliter, eo quod unumquodque phantasma est particulare determinatum : et ideo necesse est ponere agens universale esse in intellectu.

Ad aluid dicendum, quod phantasia non recipit nisi particulare, et propter hoc sufficienter potest moveri a sensu praecedente secundum actum facto : sed intellectus possibilis recipit universale, et ideo non sufficienter movetur a phantasia quae non sit in actu nisi secundum particulare. Nec in hoc consistit perfectio phantasiae et imperfectio intellectus : intellectus enim possibilis perfectior est in eo quod recipit universale quod superius est particulari, et propter sui ampliorem perfectionem requirit aliquod agens : sicut et in physicis corporibus plura movent ad corpus organicum quam ad corpus mixtum vel simplex, nec tamen corpus organicum imperfectius est corpore mixto vel simplici, sed potius perfectius et nobilius.

Ad aliud dicendum, quod hoc nihil est quaerere, Utrum intellectus agens recipit speciem vel intelligit eam. sicut nihil, est dicere, Utrum lumen videt colores vel recipit ipsos ? Lumen enim secundum quod est in corpore, operatur unum visibile a, potentia visus et non duo. Similiter intellectus agens lumine suo intellectuali operatur unum intelligibile ab uno intellectu possibili, quod intellectus est agentis, et possibilis, sed agentis sicut ab ipso, et possibilis sicut in ipso : et sicut in physicis corporibus

una est operatio agentis formae et materiae patientis, licet non eodem modo, sicut dictum est.

Ad aliud dicendum, quod ratio ilia tenet in ordine mobilium, quae omnia moventur secundum formam primi moventis : sed in virtutibus animae non est ita, Ibi.nium enim movens movet secundum formam singularem et particularem, quae est hic et nunc. Ulti nium aufem motum, scilicet intellectus possibilis, non movetur secundum formam illam, sed secundum rationem universalis. Et propter hoc oportet aliud esse agens et movens.

Et per hoc etiam patet solutio ad sequens : quia in primis et inediis non est nisi forma primi moventis, sed in extremis est plus: et ideo in extremis oportet opponere aliud agens.

Ad ultimum dicendum, quod intellectus practicus movet motus : non enim movet corpus nisi motus a specie appetibilis, sicut dicit Philosophus in cap. de motore. Et sic nihii prohibet intellectum possibilem movere in intelligibilibus i cum enim motus est ab uno intelligibilium, movet alterum. Vel, dicatur melius, quod non est simile de intellectu practico et contemplativo : practicus enim habet apprehensionem et appetitum : et per apprehensionem est motus, per appetitum vero movens : sed intellectus contemplativus possibilis non habet nisi apprehensionem, et propter hoc non est nisi motus tantum et non movens.