ARTICULUS V. De opere tertiae diei.

Deinde, Quaeritur de opere tertiae diei.

1. Et quaeritur primo, Qualiter aquae sunt congregatae in locum unum, et quis sit locus ille, cum nos videamus eas ab alto descendere, et in pluviis etnivibus, et in locis pluribus esse et in mari ? .

2. Ulterius, quaeritur, Quomodo apparuit arida ? Si enim secundum naturam terra est in medio, erit ipsa quoad omnem partem in medio, quanto potest propinquius, ut dicit Philosophus in libro II de Coelo et Mundo : et ita debet undique cooperiri aquis, et non apparere arida.

3. Praeterea quaeritur, Quare vocavit aridam terram, cum etiam supra terra sit appellata, ubi non fit mentio aridae ?

5. Item, Qualiter congregationes aquarum appellavit maria ? Si enim congregationes aquarum sunt in uno loco qui est proprius locus elementi quod dicitur aqua, cum ipsum elementum naturam habeat insipidi, videtur quod congregationes aquarum debeant appellari insipida), et non maria. Maria enim amara sunt, et habent aquas compositas, et permixtas terrestri combusto : aquae autem elementa secundum naturam sunt simplices.

5. Praeterea quaeritur, Quare dicit in plurali maria, et non in singulari mare?

6. Item quaeritur de quadam contrarietate in Psalmo, ubi dicitur, quod terra fundata est super aquas : et alibi dicitur, quod fundata est super stabilitatem suam : et alibi iterum, quod Dominus fundavit eam in nihilo .

7. Quaeritur etiam, Quare non fit mentio de distinctione ignis et aeris ?

8. Item quaeritur ulterius, Quare aqua fluit in terram potius quam aliud elementum ?

9. Item, Quaeritur ulterius. Utrum quaedam plantae nocivae ex figura, ut spinae, vel humore, ut venenosae, tertio die fuerint creatae ?

Et videtur, quod non: quia haec sunt ad paenam hominis, et non punit Deus ante delictum: ergo videtur, quod talia post peccatum hominis fuerint creata.

10. Item, Quaeritur de figura elementorum : eo quod quidam sancti dicunt, quod terra sicut scutella natat super aquas.

Solutio, Dicendum ad primum, quod tria sunt elementa gravia, scilicet terra, aqua, et aer. Quod patet, quia remota terra, aer et aqua descendunt in locum ejus. Sed unum tantum est simpliciter grave, scilicet terra : cujus signum est, quod ipsa per se et in aliis descendit ad medium: terra enim descendit per se ad

centrum, et posita in aere et aqua iterum descendit, sed non sic aer et aqua. Aer enim positus in terra et aqua ascendit : sed haec duo elementa posita in igne descendunt. Et ideo dicit Philosophus , quod sunt levia in alio, et gravia in alio. Et hanc naturam accipiendo distincta sunt media ab extremis. Unde nihil aliud est congregare aquas in locum unum, quam dare eis naturam illam, quod sint leves in terra, et sic ascendant ab ipsa, et graves in aere, et sic descendunt ab ipso. Et hoc est etiam quod dicunt Sancti, quod ignis et aer distincti sunt, quando aquae recedentes ab igne et aere sunt separatae.

Ad idem dicendum, quod locus congregationis aquarum est locus originis earum : licet enim in multis locis sint originaliter, tamen non sunt in loco Oceani, ut probatur in libro II Meteororum,

Ad aliud dicendum, quod aliter est de aquis, et aliter de igne secundum naturam : quanto enim elementum rarius est, tanto majorem locum occupat. Et quanto spissius est, tanto minorem locum habet, secundum quod etiam dicit Philosophus quod ex uno pugillo aquae fiunt decem aeris : et ideo aqua multo est in. minori loco quam aer : et ideo non sequitur, si aer et ignis ambiunt terram undique, quod etiam aqua ambiat undique eam.

Praeterea, Aqua habet humidum incorporale, et terra siccum incorporale, quae duo dominantur in omnibus elementatis. Aer autem habet humidum spirituale non incorporale, et ignis siccum spirituale non incorporale : et ideo aqua secundum naturam sui humidi dissolvit terram influens in poros ejus : et ideo cooperitur a terra, et non cooperit eam undique. Aer autem non ita dissolvit eam humido suo, nec influit in eam : et

Ideo circumdat eam undique, et similiter ignis.

Ad aliud dicendum, quod terra supra propter sui vicinitatem ad informe posita est pro materia. Hic autem sumitur terra secundum rationem sui nominis, secundum quam dicitur terra, quasi pedibus trita, pro loco quietis elementatorum : in omnibus enim illis ipsa dominatur : et propter hoc omnium quies est in ipsa.

Ad aliud dicendum, quod mare secundum substantiam suarum aquarum est elementum, et secundum esse insipidum : per accidens autem est amarum et commixtum, ut objectum est. Posset tamen elici, quod mare non est amarum nisi in loco illo ubi calor solis elevat a fundo ejus vapores terrestres grossos combustibilem, sed in loco alio est insipidum. Et hoc videtur velle Philosophus in libro primo de Animalibus, ubi dicit, quod quoddam animal marinum majus est animali sanguinis : cum tamen careat sanguine, hoc est, raro et pauco, sicut quidam pisces dicti malachie : hoc genus augmentatur in locis calidis, et magis est in pelago quam prope ripas, et praecipue in locis ubi multiplicantur aquae insipidae. Ex hoc accipitur, quod aquae insipidae sunt in aliqua parte maris.

Ad aliud dicendum, quod humidum aquae, ut habitum est, materiale est in se, et ideo divisibile secundum sui divisibilitatem. Et ut notetur haec divisibilitas, dixit maria, et non mare.

Ad aliud dicendum, quod terra consideratur duobus modis, scilicet ut elementum, et ut materia corporum generabilium. Et primo modo considerata est super stabilitatem suam. Et dicitur stabilitas ejus natura illa quae simpliciter est gravis : quia ex illa habet locari in centro. Ex hoc autem quod terra per se fundatur in centro, et non terminatur

ad elementa alia, sed potius alia quaedam ad ipsam, dicitur alibi fundato, in nihilo. Secundum autem quod consideratur ut materia corporum elementatorum, sic fundatur super aquas, Corpora autem commixta sunt continua, terra autem per se non continuatur. Unde in libro quarto Meteororum dicit Philosophus : Terra pura lapis non fit: quia continuationem non facit, sed comminutionem. Continuatio enim est ex virtute aquae : et ideo terrae continuatio fundatur super aquam propter humidum continuans eam in corporibus commixtorum,

An duo sequentia patet solutio per ante dicta.

Ad aliud dicendum, quod plantae quae modo nocivae sunt, non essent nocivae, si homo non peccasset: nihilominus tamen essent in suis figuris et humoribus, in quibus modo sunt, sed non nocerent, sicut nec ignis ureret, neque aqua suffocaret, si peccatum non esset: nihilominus tamen ignis esset calidus, et aqua humida,

Ad ultimum dicendum, quod omnium elementorum figura est circularis : terra enim cum undique sit gravis, undique quantum potest appropinquat ad centrum, et ita in circulo: quia si distaret per angulum, aesset remotior a centro in angulo quam in latere figurae angulatae : quia si duae lineae exeant a centro figurae angulatae, una ad latus, et altera ad angulum, longior erit ea quae protrahiturin angulum. Aqua vero undique terminatur ad terram, et etiam rotunda est. Et eadem ratio est de aere propter contactum ad aquam. De igne autem alia ratio est : ille enim est simpliciter levis, et ideo undique ascendens sursum, ut dicit Avicenna, et figuratur ad coelum lunae, quod cum sit rotundum, ignis etiam rotundus erit.