ARTICULUS II.

Utrum motor ille qui est intra, et non est divisibilis secundum quantitatem mobilis, sit anima coeli, vel non ?

Secundo quaeritur, Utrum motor ille qui est intra, et non est divisibilis secundum quantitatem mobilis, sit anima caeli, vel non?

Et videtur, quod sic : quia

1. Hoc expresse haberi potest, prout videtur in II de ''Caelo et Mundo , ubi dicit Philosophus, quod si caelum habet animam, et est in ipso principium motus, tunc procul dubio sunt ei sursum et deorsum, dextrum et sinistrum. Ex quo patet, quod Philosophus ponit pro causa dextri et sinistri caelum habere animam.

2. Item, In primo Caeli et mundi : " Vita est in caelo fixa et sempiterna in saecula saeculorum, quae non finitur, neque deficit, et est melior vita . " Vita autem est actus animae. Ergo anima coeli est motor coeli.

3. Praeterea, Omnis substantia spiritualis separabilis a materia conjuncta corpori, est anima : et omnes istae differentiae probantur de motoribus sphaerarum in XI Metaphysicae , scilicet quod sunt substantiae separatae conjunctae mobilibus : ergo sunt animae.

4. Praeterea, Hoc expresse dicit Commentator super II de Caelo et Mundo in principio , ubi dicit, quod caelum habet intellectum qui est forma indivisibilis secundum quantitatem caeli, et ille est anima.

5. Item, In libro de Substantia orbis

dicit Philosophus : Manifestum est, quod forma movens caelum, natura ejus est et natura animae . ''Et plura talia continentur ibidem, sicut est istud, Corpus caeleste movetur ex se et anima. Ergo habet animam tantum., et non habet aliud principium sui motus : et quia movetur circulariter, scimus quod principium hujus animae secundum quod est anima, est moveri circulariter.

6. Item, In eodem loco dicitur, quod corpus caeleste non est necessarium in suo esse, sicut est dispositio in corporibus animalium quae sunt hic : animalia enim quae sunt hic, apparet quod animae eorum sunt necessariae in esse corporum suorum, et quod non salvarentur nisi per sensibilem animam et imaginativam. Corpus autem caeleste, quia est simplex et intransmutabile ab aliquo extrinseco, non indiget in suo esse anima sensibili, nec imaginativa, sed tantum indiget anima spiritum movente in caelo, et virtute quae non sit corpus neque sit in corpore secundum divisionem ipsius ad largiendum ipsi permanentiam aeternam et motum aeternum, qui non habet principium neque finem. Ex quo accipitur, quod caelum habet animam, et quod haec anima non est sensibilis, sed motiva secundum locum, quae largitur ei permanentiam et motum, quae non habet principium et finem per generationem in tempore, licet per creationem habeat principium, ut supra habitum est.

7. Item, In Sex principiis habetur de anima mundi, et haec ponitur esse motor primi mobilis : ergo primum mobile habet animam.

8. Si forte dicatur, quod hoc haereticum est et non consentiendum in hoc Philosophis, quid respondebitur Augustino super Genesim ad litteram , qui relinquit pro dubio, Utrum stellae sint ani- malia, vel non? Nam si esset haeresis, videtur quod ipse determinare deberet.

9. Item, Hieronymus super Ecclesiastem, super illud : Lustrans universa in circuitu pergit spiritus : dicit sic : " Ipsum solem spiritum nominavit, eo quod animal sit et spiret et vigeat et omnes orbes cursu suo expleat. "

10. Item, Rabbi Moyses : Caeli sunt animalia rationalia, scilicet apprehensores creatoris. Haec autem est veritas probata etiam ex parte legis, et non secundum corpora motiva sicut ignis et terra, sicut putant insipientes, sed sicut dixerunt Philosophi, animalia obedientia creatori, et laudant ipsum, et cantant ei canticum et laudem sublimem. Et haec auctoritas jacet in secunda collatione libri Ducis neutrorum.

11. Item, Avicenna in VI de Naturalibus, et in suo libro de Caelo et mundo, expresse dicit, quod caelum habet animam et phantasiam, cui obedit universa materia mundi, sicut corpus animalis obedit animae animalis : et sicut corpus animalis immutatur secundum imagines delectabilis vel tristis apprehensas ab anima animalis, ita materia elementorum mutatur ad imaginationem motorum coeli: et ideo fiunt quandoque terraemotus et scissurae terrae in inferioribus.

Sed contra :

i. Probatur in libro de Anima , quod nullum corpus simplex potest esse animatum : et ratio est : quia cum anima diversas habeat potentias, oportet diversitatem esse aliquam in organis quae perficit secundum distinctionem suarum potentiarum : habitum est autem supra, quod caelum est corpus simplex : ergo non potest esse animatum.

2. Item, In libro de Anima probatur, quod ubicumque est intellectus, ibi est sensus et vegetatio, sed non convertitur : et ubicumque est sensus, ibi est vege-

tatio, sed non convertitur. Si ergo in caelo est anima quae est intellectus, ut supponitur a quibusdam, tunc erit ibi sensibilile et vegetabile: et ita ibi ad minus erit tactus inter sensus, et nutritiva inter potentias vegetabiles : omne autem quod nutritur, corruptibile est: ergo caelum est corruptibile. Similiter non videmus ibi organa sensuum : ergo non habet animam sensibilem.

3. Si forte dicatur, quod habet animam intellectualem praeter sensibilem et vegetabilem, et illa non indiget organis, neque in se, neque in suis operationibus. Contra : Intellectus non efficitur in actu nisi per abstractionem a phantasmatibus : si igitur habet intellectum, aut ille intellectus numquam erit in actu, et sic erit sicut dormiens: aut oportet, quod habeat phantasiam et sensibilem animam, et hoc absurdum est ponere in caelo.

4. Si forte dicatur, quod intelligit universalia, sicut dit.it Isaac in libro de Diffinitionibus. Contra : Scientia rei in universali non est nisi scientia rei in potentia : quia inferiora in suis superioribus non sunt nisi in potentia. Cum ergo non habeat potentias per quas descenditur ad particularia, numquam videtur scire rem in propria natura.

Praeterea, Cum intellectus caeli sit directivus operis sui, videtur quod semper erret in particulari: cum intellectus praedeterminans opus, nulla ratione possit descendere ab universalibus ad particulare hoc vel illud, nisi cum hic et nunc et aliis dispositionibus particularibus. Secundum hoc ergo deficeret intellectus illius corporis nobilis ab intellectu humano in duobus : ex parte enim speculativi intellectus deficeret : quia scientia ejus esset in potentia, cum esset in universali tantum: vel esset imperfecta, quia numquam cognosceret propter quid. Ex parte autem practici intellectus qui praedeterminat opus, etiam deficeret per errorem operis : quia opus non est circa universalia, sed circa particularia,

5. Si propter istas rationes aliquis dicat, quod quatuor sunt differentiae animae, scilicet vegetativum, et sensitivum, intellectivum, et motivum secundum locum, sicut dicit Aristoteles in II de Anima , quod multipliciter ipso vivere dicto, si unum eorum aliquod insit solum, vivere ipsum dicimus, ut intellectus, et sensus, et motus, et status secundum locum.

Adhuc autem, Motus secundum ali-. mentum et augmentum et detrimentum vita est : et sicut ibidem dicit, animatum ab inanimato determinatur in vivendo. Si, inquam, sic dicatur, et quod in caelo est tantum motivum secundum locum, et non aliae differentiae animae: et propter hoc ipsum dicitur animatum et habere animam. Contra : Aut igitur principium est motivum motu locali, aut secundum naturam. Si hoc ultimo modo dicatur, tunc omne quod movetur secundum naturam sursum vel deorsum, haberet animam, cum haberet principium motus secundum locum in ipso per se et non secundum accidens,

Si autem primo modo dicatur, sequuntur multa inconvenientia, quorum primum est, quod hoc est contra Philosophum : quia ipse in II de Caelo ei mundo , loquens de stellis et orbe, probat ipsa non habere motum processivum sic dicens : " Ut natura posuerit stellas mobiles motu processivo, extra rationem est, et non praeparaverit eis instrumentum motus : et natura quidem non posuit aliud aliquid vacuum absque causa. " Quasi diceret: Cum in rebus inferioribus non inveniatur vanum aliquod, multo minus in rebus superioribus. Et quia aliquis posset dicere, quod natura ingeniavit instrumenta motus aliis animalibus, sed non caelo, obviat Philosophus dicens : " Impossibile est ut natura ingeniet animalibus, et intendat in eis, et

recedat ab istis corporibus sublimibus mobilibus habentibus proprietates in naturas ultimas, et ut exspoliet rebus quibus possibile est ut incedant per se, et elonget ea a rebus quae habent instrumentum motionis suae. " Et hoc quidem dicit Philosophus de stellis : sed eadem ratio de sphaeris est, in quibus moventur stellae : quia neutrum illorum videmus habere alas, vel pedes, vel aliquid hujusmodi.

Aliud inconveniens est : quia, sicut dicit Philosophus in libro III de Anima , motus processivus est ad omnem partem, scilicet ante, retro, dextrum, sinistrorsum, sursum, et deorsum: principium autem motus caeli non movet nisi in uno circa medium.

Tertium inconveniens est: quia, sicut dicitur in VIII Physicorum , illa moventur a seipsis motu processivo, quae quiescunt quando volunt, et moventur quando volunt: caelum autem semper uniformiter movetur.

Quartum inconveniens est : quia nihil est dictum, caelum habere tantum principium motus processivi, et non intellectum et sensibilem animam : quia probatur in libro de ''Anima , quod nihil movet motu processivo nisi intellectus et phantasia. Cujus signum est, quod plantas quae non habent intellectum vel phantasiam, videmus immobiles per locum.

Quintum inconveniens est, quod motus processivus est propter distantiam delectabilis convenientis : in caelo autem non est distantia talis delectabilis convenientis.

6. Si forte dicatur, quod animae caeli non est eadem ratio cum animabus animalium quae sunt actus physici et organici corporis potentia vitam habentis. Adhuc objicitur in contrarium aliter : m omni enim motu animato motus corporis contrariatur motui animae. Hujus probatio est per inductionem et syllogismum :

quia inductio quidem est in omnibus animalibus natantibus, et volantibus, et repentibus : horum enim omnium corpora gravia sunt, et tendunt deorsum ex natura corporis, cum tamen ab anima ferantur sursum et retrorsum, et dextrorsum et sinistrorsum. Per syllogismum sic : Nullum corpus lassatum et corruptum multitudine motus alicujus, movetur motu illo secundum naturam suam, sed extra naturam : omne corpus motum multitudine motus processivi est lassatum et corruptum : ergo nullum corpus motum motu processivo, est motum motu illo secundum naturam suam.

Ad hoc respondet quidam Philosophus in libro de Substantia orbis , quod motus circularis in caelo est animae secundum quod est anima, et quod in caelo non est nisi motus animae et non corporis : et ideo non inducitur ibi lassitudo ex contrarietate motorum, scilicet animalis et naturalis. Sed contra : Quidquid est animae secundum quod est anima, est omnis animae : si ergo motus circularis est animae secundum quod est anima, est omnis animae : quod ad oculum patet esse falsum. Si dicatur, quod est animae intellectualis, adhuc patet esse falsum : quia homo non movetur circulariter. Si. dicatur, quod anima caeli et anima hominis intellectualis non sunt unius rationis: et ideo aliquid convenit animae caeli, quod non convenit animae hominis : sed sic motor caeli non erit anima nisi secundum convenientiam in nomine tantum. Praeterea, Hoc erit contra Philosophos, qui utramque animam, scilicet coeli et hominis, diffiniunt duobus, scilicet per intelligere, et movere secundum locum. Si forte dicatur, quod ille motus dicitur animae secundum quod est anima: quia est animae praeter conjunctionem ad corpus illud : hoc erit contra Aristotelem in libro I de Caelo et Mundo : quia ipse

vult, quod omne corpus habeat naturalem motum, vel a medio, vel ad medium, vel circa medium.

7. Si propter hoc dicatur, quod motus animae caeli non est diversus a motu corporis ejus, scilicet quod caelum de natura sui. fertur circulariter, et anima caeli movet motu ejusdem : et ideo, dicit Philosophus quod non est ibi alius motus nisi motus animae tantum. Contra: Quicumque motores in uno et eodem mobili efficiunt unum motum numero, ipsi sunt unius naturae. Veritas hujus propositionis habetur ex XI Metaphysicae , ubi numerus motorum probatur per numerum motuum, et perpetuitas motorum ex perpetuitate motuum. Prima ratio est ad hoc quod potentiae activae et motivae diffiniuntur per actus et operationes suas. Si igitur anima caeli et natura corporis caeli movetur motu eodem numero, ipsa erit ejusdem naturae et ejusdem essentiae numero.

Hanc quaestionem totam determinat Damascenus in libro II de Fide orthodoxa , per interpretationem unius partis sic dicens : " Nullus autem animatos caelos vel luminaria existimet : inanimati enim sunt et insensibiles. Quia etsi dicat divina Scriptura : Laetantur caeli, et exultet terra , eos qui in caelis sunt Angelos, et qui in terra homines, ad laetitiam vocat : novit enim Scriptura et prosopopaeia, id est, personarum fictione uti, et ut de animatis de inanimatis loqui, sicut illud : " Quid est tibi, mare, quod fugisti? et tu, Jordanis, ''etc. . " Et ita videtur, quod caelum non habeat animam.

Solutio. Nos cum Sanctis confitemur caelos non habere animas, nec esse animalia, si anima secundum propriam rationem sumatur. Sed si vellemus Philosophos ad idem reducere cum Sanctis, dicemus quod quaedam intelligentiae sunt in orbibus deservientes primo in motu orbium, et intelligentiae illae dicuntur animae orbium, et non univoce cum intelligentiis hominum, eo quod non egrediuntur in actum per abstractionem a phantasmatibus, sed ipsae revertuntur super essentiam suam, et per essentiam super aliud reditione completa : sicut enim dicitur in libro de Causis, in propositione 12 : " Omnis enim intelligentia intelligit essentiam suam. " Et iterum in propositione 13 : " Omnis sciens qui scit essentiam suam, est rediens ad essentiam suam reditione completa. " Et ideo illae intelligentiae non habent nisi duas potentias, scilicet intellectum et appetitum moventem secundum locum : nec habent comparationem ad orbes secundum istam rationem animae, qua dicitur, quod anima est endelechia corporis organici physici potentia vitam habentis : quia ista ratio per prius et posterius convenit intellectui, et sensibili, et vegetabili : intellectus enim nullius corporis est actus : quia non utitur organo corporis, nec in se, nec in suis operationibus : alioquin non haberet aliquam operationem extra corpus, et oporteret ipsum destrui destructo corpore, sicut destruitur vegetabile et sensibile in brutis. Operatur autem ad corpus ut natura ad navem, hoc est, secundum rationem movendi ipsum et regendi, sicut dicitur in libro de Anima , et in propositione 2 libri de Causis : " Omnis intelligentia divina scit res per hoc quod est intelligentia, et regit eas per hoc quod est divina. " Et dicitur divina intelligentia ibi participans omnes bonitates divinas a primo motore qui est Deus. Quodautem haec sit sententia Philosophorum, patet ex. verbis eorum : sic enim Rabbi Moyses in secunda collatione libri Ducis neutrorum : Nullus sic dicit cito, quod coe-

lum habeat animam : hoc autem comprehendit labore intellectus. Auditor autem putat, quod illud longe sit a scientia, quando ascendit in cor ejus, cum dicimus, quod habet animam, quod illa anima est sicut hominis vel asini : sed non est ista ratio dicti : est autem ratio ejus, quod motus ipsius localis ostendit, quia in ipso est principium a quo movetur sine dubio, et illa virtus prima dicitur anima. Eamdem sententiam dicunt Averroes et Avicenna et fere omnes Philosophi.

An primum ergo quod objicitur de libro Animae, patet solutio : quia non per hunc modum determinatur anima in libro de Anima, per quem dicitur intelligentia movens orbem anima : quia non est de speculatione naturalis, cum sit substantia separata a materia commixta contrariis, sed potius determinatur in XI Metaphysicae.

Per hoc etiam patet solutio ad secundum.

Ad tertium dicendum, quod intelligentia movens orbem, intellectum non habet abstrahentem a phantasmatibus . Et si objicitur quod Avicenna dicit, quod habet phantasiam et imaginationem. Respondendum est, quod ipse vocat phantasiam et imaginationem applicationem intellectus ad particularia naturae.

A:d hoc autem quod quaeritur, Utrum sua scientia sit universalis ? Dicendum est, quod nec est universalis, nec particularis, nec univoca nostrae scientiae. Universalis non est propter rationem inductam. Particularis non est, quia illorum non est disciplina, ut dicit Plato. Univoca nostrae scientiae non est, quia non oritur ab ente per abstractionem ut nostra scientia. Qualiter autem sit intelligendum, accipitur ex hoc quod omnis causa cognoscens se in quantum causa est, cognoscit causatum suum :

omne causatum cognoscens in quantum causatum est, cognoscit causam suam.

Unde dicimus, quod motores sphaerarum per motum causarum causant omnem diversitatem quae est in inferioribus secundum naturam : et ideo cognoscentes se in quantum causae sunt, cognoscunt naturalia omnia. Similiter inferiores motores sphaerarum cognoscunt superiores per hoc quod sunt moti ab eis ut desideratum movet desiderium. Et ita patet, quod haec scientia non est in universali, nec in particulari : per hoc enim quod cognoscunt se, cognoscunt universalia et particularia causata a motoribus suis. Et hoc est quod dicit Philosophus in propositione septima libri de Causis : " Omnis intelligentia scit quod est supra se, et quod est sub se. Et scit quod est sub se, quoniam est ei causa : et scit quod est supra se, quoniam acquirit ab eo bonitates. " Per hoc etiam patet, quod intellectus motorum completior est intellectu humano, et habent scientiam propter quid : et intellectus eorum est motus secundum praedeterminationem determinati operis, et non erroneus, sicut videtur probare objectio, et semper est rectificatus in opere, eo quod numquam accipit rem, nisi per illud quod est vere causa secundum naturam.

Ad hoc autem quod objicitur de Isaac, dicimus, quod ipse appellat universale speciem et rationem per quam intelligunt motores : haec enim est ratio substantiae motorum secundum quod est causa : etiam ipsi sunt causae universales in tota natura, quae causae determinantur ad hoc et illud secundum portiones causatas ex diverso situ stellarum et diverso motu orbium.

Ad id quod objicitur, quod in caelo tantum sit principium motus secundum locum, dicimus quod hoc non est verum : imo est in caelo secundum philo-

sophos intellectus et motivum secundum locum.

Ad hoc autem quod quaeritur, Utrum moveat secundum naturam, vel motu processivo ? Dicimus secundum Philosophum in libro de Substantia orbis, quod secundum naturam. Et non est simile de levi et gravi in elementis : quia substantia levis et gravis non diversificantur in eodem corpore secundum ante et retro, et dextrum et sinistrum, et superius et inferius : et ideo motus iste non est motus intelligentiae : sed talis diversitas non est in corpore caeli : et ideo motus ejus est motus intelligentiae. Omnia autem quae ostendunt, quod non est motus processivus, concedimus de plano : et ideo quia processivus motus est ad salutem subjecti, quae salus diffusa est in iocis diversis, ad quae movetur animal, et tali salute non indigent corpora caelestia, ut dicitur in libro de Substantia orbis.

Concedimus autem, quod intelligentia quae dicitur anima et motor orbis, non secundum eamdem rationem dicitur anima cum intellectu hominum, sed per prius et posterius : licet enim utraque determinentur per intelligere et movere, non sunt unius rationis hinc inde, ut patet ex praedictis.

Ad hoc autem quod objicitur de contrarietate motus corporis ad motum animae, dicendum quod hoc est verum in his quae moventur processive : sed in his in quibus anima movet secundum naturam corporis, non accidit lassitudo vel labor ex motu animae.

Ad hoc quod dicit Philosophus, quod est ibi motus animae tantum, dicendum, quod hoc intelligitur, quod anima non movet alio motu, quam secundum naturam illius corporis. Ad id quod objicitur in contrarium, dicendum quod hoc non convenit omni animae : movere enim non est unius rationis in motore superiori et In motore animalium. Ad aliud dicendum, quod motor qui est intelligentia, et motor qui est ex parte naturae corporis, sunt diversi : quia licet comparentur ad unum motum, non tamen eadem ratione : in caelo enim motum est considerare dupliciter, scilicet secundum circulum simplicem : et sic ordinatur motus ad motorem qui est natura et forma substantialis corporis caelestis, et dispositiones naturales ad ipsum sunt lumen et figura. Item, invenitur in motu ratio dextrae unde incipit motus, et ratio sinistrae per quam est regyratio motus, et ratio ante et retro secundum quam est obligatio motus, et ratio supra et ratio infra secundum quarum immobilitatem. mobile non egreditur de loco suo : et secundum has rationes comparatur modus ad intelligentiam quae dicitur anima et motor caeli : ad motorem autem primum absolute qui est Deus, habet comparationem ut ad movens non proportionatum motui et mobili.

Ista omnia diximus secundum Philosophos qui non contradicunt quibusdam Sanctis negantibus caelum animam habere, nisi in nomine solo, qui abhorrent nomen animae, et tamen bene concedunt, quod intelligentiae quaedam sive Angeli movent caelum jussu Dei. Sicut ponimus secundum Catholicam fidem quosdam Angelos miraculosa facere, et legibus naturae concurrere : ita non est contrarium fidei quosdam Angelos juvare naturam in movendo et gubernando sphaeras caelorum, quos Angelos moventes sive intelligentias Philosophi dicunt animas. Sancti vero timentes ne forte dicere cogantur caelos esse animalia, si concedunt ipsos habere animas, negant motores caelorum esse animas. Et ita patet, quod non est contradictio inter eos : antiqui enim Deos et Angelos dicebant animas mundi. Et hoc est quod dicit Augustinus in fine libri IV de Civitate Dei : " Hi soli videntur advertisse quid esset Deus, qui crediderant eum esse animam motu ac ratione mundum gubernantem : ac per hoc etsi nondum tenebant quod veritas habet (Deus enim verus non anima, sed animae quoque

effector et conditor) tamen si contra praejudicia consuetudinis liberi essent, unum Deum colendum faterentur atque suaderent, motu ac ratione mundum gubernantem : ut ea cum illis de hac re quaestio remaneret, quod Deum dicerent animam, non potius animae creatorem . "

Alibi in quaestionibus de anima redibimus ad hanc quaestionem.