PARTICULA I. Quid sit color ?

Ad primuni proceditur sic: Dicit Aristoteles in secundo de Anima, quod " color est motivum secun- dum actum lucidi, et hoc est ipsius natura. "

Et in libro de Sensu ei sensato dicit, quod " color utique erit perspicui extremitas in determinato corpore, et ipsorum perspicuorum. "

Avicenna autem in VI de Naturalibus dicit, quod " color est qualitas quae perficitur ex luce. "

Objicitur autem contra primam sic:

1. In Topicis continetur, quod si quis diffiniat aliquid per potentiam, et non dixerit cujus potentia est, mala est diffinitio: motivum autem dicit potentiam movendi, et non dicitur quid moveat: ergo videtur, quod male.

2. Praeterea, Mobile secundum quod hujusmodi non est motivum. Cum ergo color sit mobilis a luce, ut patet per tertiam diffinitionem quae est Avicennae, male diffinitur per motivum,,

3. Item, In naturis sic est, quod materia numquam movet, sed semper movetur. Cum igitur habitum sit supra, quod essentia coloris materialis est ad lumen, videtur debere diffiniri per moveri, et non per motivum.

4. Praeterca quaeritur, Cujus sit motivum ? Et videtur, quod visus: sicut enim sensibile se habet ad sensum, ita visibile ad visum. Cum ergo sensibile sit motivum sensus, visibile erit motivum visus,

5. Item, Diffinitio et denominatio sumenda est a fine secundum Philosophum. Cum ergo visum moveat ut ad finem, medium autem non ut ad finem, sed ut ad viam, color erit magis motivum visus quam medii.

(). Praeterea, Propter quod unumquodque tale et illud magis: sed medium movetur propter visum: ergo visus principalius movetur: et ita iterum sequitur, quod color sit magis motivum visus quam medii.

Contra secundam vero diffinitionem objicitur sic:

1. Extremitas perspicui aut intelligi-

tur intra perspicuum, vel extra. Si intra, tunc color erit in perspicuo ut in subjecto: extremitas enim perspicui superficies est perspicui, quae superficies dicitur color. Si vero intelligatur extremitas extra, tunc probatio videtur esse falsa, quae dicit, quod color est perspicui extremitas: extremitas enim quae est extra perspicuum, non est extremitas perspicui essentialiter.

2. Praeterea quaeritur, Quid dicatur ibi perspicuum ? Et si dicatur, quod perspicuum idem est quod transparens. Contra: Nullum transparens secundum quod transparens est color vel habens colorem: ergo falsum est quod dicit, quod color est perspicui extremitas. Dico autem perspicuum secundum quod est perspicuum, nec esse colorem, nec habere colorem: quia licet quaedam nubes coloratae sint, sicut ostenditur in primo et tertio Meteororum, hoc tamen non accidit eis secundum naturam perspicui, sed secundum quod aliquo modo terminatur lumen veniens super ipsas.

3. Item, Cum perspicuum habeat principium, medium, et extremum unius et ejusdem rationis, videtur quod eadem ratione color sit perspicui principium et medium, qua est extremitas.

4. Praeterea quaeritur, Quid vocetur corpus determinatum sive t erm i na tum ? Si en i m, u t quidam dicunt, vocatur determinatum perspicuum determinatum ad rem coloratam, tunc videtur omnibus modis color esse in perspicuo sicut in subjecto, quod improbatum est jam. Et etiam contra sensum est: quia nos videmus colores esse in pariete, et lapide, et hujusmodi corporibus.

5. Praeterea, Quaeritur de hoc quod dicitur, Actus lucidi. Actus enim sive perfectio lucidi lumen est: et secundum hoc color non videtur esse nisi in lumine. Quod etiam dicit expresse Avicenna sic: " Color est qualitas quae perficitur a luce. " Similiter autem color nihil aliud est quam admixtio corporis lucidi cum diaphano: et ideo non est necesse ipsum diaphanum in actu ad hoc ut color videatur, sed tantura perfectio coloris per actum lucis est illuminatio diaphani. Si vero hoc non reputetur inconveniens,

Contra hoc objicitur: 1. Per rationes supra positas in quaestione de lumine : Ibi enim sufficienter ostensum est, quod esse coloris non constituitur ex lumine tantum ut ex causa, sed etiam ex. actione et passione primarum qualitatum.

2. Praeterea, Supra illud verbum in secundo de Anima, quod color est visibile secundum se, et quod est motivum secundum actum lucidi, dicit Averroes, quod cum dicit, quod color est visibile per se, non est in primo modo dicendi. per se, sed in secundo, ubi. scilicet subjectum est in ratione praedicati, Comparatio vero visibilis ad colorem est, qualis est comparatio risibilis ad hominem: et ideo color est per se causa visibilitatis. Ex hoc accipitur, quod lumen non confert colori, quod sit visibilis, nec etiam esse. Sic ulterius relinquitur, quod colores sint in tenebris,

3. Item, Averroes: " Actus lucidi non facit colorem visibilem esse ex parte coloris, sed ex parte diaphani, quod non habet potentiam suscipiendi ipsum nisi sit actu luminosum. " Ex hoc iterum relinquitur, quod color sit in tenebris visibilis, licet per accidens impediatur.

4. Etiam Averroes dicit: " Colores actu sunt in obscuro, sed videntur in actu lucidi propter potentiam diaphani, quae perficitur actu lucidi, non propter potentiam coloris. " Et propter hoc sequitur idem quod prius.

Solutio. Sicut supra distinctum est, color habet duplex esse, scilicet materiale quod habet in corpore spisso quod non est pervium sed terminat visum, et esse formale secundum quod ipse movet sensum. Hoc autem duplex esse probatur inesse colori ex hoc quod ipse non tantum alterat sensum, sed etiam corpora. Alterat enim non subito corpora, sensum, vero subito. Cum igitur color per se non sit qualitas activa vel passiva, alterabit non actu proprio, sed actu alterius agentis: et si. agens illud quo color alterat corpora, non agit subito, tunc color non. alterabit subito: agens autem illud vel est calidum, vel frigidum, vel siccum, vel humidum, quorum nullum agit vel patitur subito: et idcirco alteratio coloris quo alterat corpora, non est subito, Cum. vero dicit Philosophus in II de Caelo ei Mundo, quod secundum omnia ea secundum quae alterantur inanimata, alterantur et animata: sed non convertitur, quia animata alterantur per sensus, secundum quos non alterantur inanimata: relinquitur, quod alia actione color agit in visum. Ergo et alio agente: et hoc agens quidem lumen est, Dicamus igitur, quod est considerare colorem secundum relationem ad primas qualitates quae causant ipsum in corpore determinato: et hoc esse ipsius quod habet in materia, habet in corpore determinato: et sic color bene est in tenebris, et sic non diffinitur in aliqua dictarum diffinitionum: quia sic non infert passionem in potentia visiva. Et est etiam considerare colorem secundum relationem ad agens id quod dat ei esse formale, quo possit immutare colorem visum et medium visus: et sic color habet esse a lumine, et non est in tenebris, et sic diffinitur in supra dictis diffinitionibus. Cum enim dicit Philosophus in libro de Anima : " Visibile quidem est color, et quod ratione est dicere: " intelligit, quod color est visibilis non omni modo, sed in ratione formali, hoc est, per actum luminis, qui dat ei actum et speciem secundum quod potest agere in visum: et secundum hoc diffinit eum quando dicit: " Color est motivum visus secundum actum lucidi, et hoc est

ipsius natura. " Actus enim lucidi lumen est: et hanc nequaquam diceret esse coloris naturam, nisi aliquo modo daret ei esse et speciem.

Ad trimum vero dicendum, quod verum quidem est, quod motivum dicit potentiam activam: sed per hoc ipsum quod dicit. Secundum actum lucidi, determinatur ejus passivum. Per actum enim lucidi non est mobile a colore, nisi inedium transparens et visus.

Ad aliud dicendum, quod color non movet lumen, sed movetur ab ipso secundum esse formale: sed nihil prohibet quin respectu alterius possit esse motivum, licet non respectu ejusdem.

Ad aliud dicendum, quod in naturis per se materia non movet, sed mota per speciem quam acquirit a movente, potest movere alterum: et sic est hic. Color enim per se non movet, sed motus a lumine.

Ad aliud dicendum, quod verum quidem est quod color principaliter movet visum., et medium propter visum.: sed hoc non est sibi substantiale, quia potest esse color in actu movendo solum medium.

Et per hoc etiam patet solutio ad duo sequentia.

De secunda vero diffinitione dicendum, quod sic intelligatur, quod extremitas perspicui dicit ultimum perspicui tangens rem coloratam, et in actu luminis immiscens se suae superficiei, et per hoc conferens esse formale colori. Et propter hoc quando dicitur, quod color est extremitas perspicui, non intelligitur ne quocumque perspicuo, sed de perspicuo quod est secundum actum per lumen quod est in ipso. Nec intelligitur de quacumque parte perspicui, sed de illa parte quae immiscet se superficiei rei coloratae. Et hoc est quod adjungit, Perspicui extremitas in corpore determinato, innuens quod lumen perspicui immixtum debet esse colori existenti in superficie corporis determinati. Color enim semper est in superficie. Et ideo Pythagorici vocaverunt eum epifanhn, hoc est, superapparentem. Nec intelligitur diffinitio de quolibet esse coloris, sed de illo esse secundum quod color alterat sensum, non secundum quod alterat corpora. Hoc autem quod sequitur, Et ipsorum perspicuorum, non intelligitur de quibuscumque perspicuis: sicut enim probat Alexander et bene, perspicuum quod est medium visus, non habet colorem, et propter hoc omnis coloris est susceptibile. Sunt autem quaedam perspicua aliquam habentia condensationem, sicut sunt nubes, et aqua, et iiia per immixtionem lucis recipiunt colores diversos. Unde Philosophus in talibus exemplum ponit auroram et mare, Differt tamen color istorum a colore determinatorum corporum: quia in istis color non eodem modo apparet accedentibus prope et remote: distans enim a mari videt colorem album in superficie maris, et accedens prope magis videt ipsum obscurum. Et hujus causa est, quia quando longe est, terminatur ejus visus ad superficiem aquae, quae cum est plana, diffunditur super ipsam multum lumen, et ideo apparet albedinis vehementis. Cum autem fit prope, non sistit visus in superficie, in qua multum diffunditur lumen, sed penetrat in profundum, in quo minus est de lumine: et ideo apparet magis obscurum. Sed in aurora, et in nubibus est alia causa. Cum enim aliquis distat longe, tunc inter ipsum et solem multum est de substantia nubis et vaporum, et illud muitum prohibet lumen penetrare propter sui densitatem: et propter hoc apparet in eo color rubeus vel alius secundum diversitatem vaporum. Cum autem est prope, tunc inter ipsum et solem parum est de substantia vaporum, et illud parum potest penetrare lumen solis: et ideo tunc nullus color apparet, sed tantum videtur obscuritas nebulae debilis.

Ad primum quod contra hoc objicitur, dicendum quod extremitas perspicui est ultima pars perspicui, q u ae est permixta superficiei corporis colorati: et hoc est esse coloris secundum modum illum qui dictus e s t , non simpliciter.

Ad aliud dicendum, quod perspicuum dicitur ibi diaphanum sive tran spa r e n s, quod est secundum actum lucidum, quod licet in se nullum habeat colorem secundum quod es t transparens, nihilominus tamen per immixtionem suae lucis dat esse alterativum sensus ipsi colori, ut habitum est.

Ad aluid dicendum, quod perspicuum duobus modis est considerare, secundum naturam d iap h a ni vel transparentis, et se c und um actum luminis quod est in eo. Et si primo modo consideratur, tunc es t ejusdem rationis in principio, medio, et iine. Si autem secundo modo consideratur, tunc non est ejusdem rationis p r op te r duas causas. Quarum una est, quia lumen magis condensatur et multiplicatur ub i reverberatur, quatu ubi non reverberatur. Cum ergo in contactu corporis densati et solidi sit reverberatio luminis, patet quod perspicuum in extremitate tangente corpus tale plus habet de lumine, quam in medio vel in p ri ncip i o. Cum igitur lumen suo actu faciat esse colorem, magis facit actu in extremitate quam in medio ve l in principio. A l ia ratio est, quia color non est substantiale lumen., quod est in medio, vel in principio, sed tantum i llu d quod est in extremitate, cujus expressum documentum est: q u ia s i color ponatur in lumine secundum ex tr emu m persp icui , et p ri ncip iu m e t medium persp icui sit tenebrosum, videbitur color. Si autem principium et me di u m p er spic u i sit illuminatum, extremitas vero tantum sit tenebrosa, non videbitur c olor.

Ad aliud dicendum, quod corpus terminatum dicitur corpus densum et solidum.: dividitur enim corpus terminatum contra corpus pervium, et tunc dicitur corpus terminatum , quia non suscipit lumen nisi in suis terminis exterioribus: per v i u m a ut em quod suscipit lumen in

suis terminis et in suo profundo.

Ad aliud dicendum, quod colores secundum quid sunt in tenebris, et secundum quid non sunt in eis, ut patet ex prius habitis.

Ad aliud quod objicitur de hoc quod dicit Averroes super librum II de Anima, quod colores simpliciter sunt in tenebris, dicendum, q uod ipse e r r a vit deceptus per fallici am divisionis: tunc enim est duplex, color est secundum actum lucidi motivum., ex eo quod haec. determinatio, secundum actum lucidi, in t o t o potest esse determinatio ejus quod dico, est motivum, et sic vera est: et sic explanatur ab A vice nn a et ab Avempace, et sic concordat cum verbo sequente quo dicit, Et hoc est ipsius natura, et concordat cum diffinitione posita in libro de Sensu et sensato, quae est, quod " color est ex t r e m it as persp icui in corpore terminato, " Si autem terminatio dividatur in se, et dividatur etiam a verbo est , quod praecedit, ut sit sensus, color est motivum secundum se et secundum actum lucidi, hoc est, lucidi existentis secundum actum, ut scilicet hoc ipsum quod dico, secundum actum, determinatio sit hujus, quod dico, lucidi, gratia participii subintellectis tunc es t falsa: et in hoc sensu explanatur ab Averroe.

Quod autem objicit Averroes, quod. color est per se visibile, ut dicit Aristoteles, quod color per se visibile est: ergo non secundum acium lucidi: dicendum, quod hoc non sequitur. Cum enim dicit Aristoteles, quod color per se visibilis est, intelligitur de colore secundum esse suum, quod habet a b il lo activo quod agit in visum: hoc autem est lumen; cujus demonstratio es t , quia si lumen separatum est ab esse hujus visibilis quod est color, tunc erunt duo visibilia quae non reducuntur ad genus unum. Et hoc

dicit Aristoteles, quod omnis sensus est unius contrarietatis praeter tactum: quae contrarietas est in uno genere. Si vero dicetur, quod lumen non est visibile, hoc esset contra sensum: cum enim lumen sit qualitas sive forma rei lucentis, ut dicit Philosophus, patet quod nos illam percipimus in tenebris. Si forte (liceretur, quod utrumque quidem esset visibile, sed unum per alterum. Aut ergo lumen videtur per colorem, aut color per lumen. Si primo modo, tunc color erit lumini causa visibilitatis: et sic nullum lucens videbitur nisi adveniat sibi color qui faciat lumen ejus in actu, quod expresse falsum est et contra sensum. Si vero secundo modo, tunc habetur propositum, scilicet quod lumen est colori causa visibilitatis, sicut Avempace, Avicenna, et Alpharabius dicunt.

ARTICULI TERTII