ARTICULUS III. ''De tertia diffinitione .

Deinde quaeritur de tertia diffinitione hierarchiae quae ponitur a quibusdam .

1. Et objicitur de hoc quod dicit, Ordinata potestas, et non facit mentionem de actione et scientia.

2. Item de hoc quod dicit, Rerum sacrarum et rationabilium. Potest enim esse ecclesiastica hierarchia in rebus rationabilibus non sacris ordinata pote-

stas, etc. Praelati enim Ecclesiae, ut in pluribus mali sunt, tamen dicuntur hierarchiae, et hierarchia est in eis.

3. Praeterea, Cum hierarchiae sit recipere illuminationes et dare inferioribus, haec diffinitio non tangit nisi comparationem ad inferiores tantum.

4. Praeterea, Cum Jesus Christus prohibet suis hierarchicis, hoc est, Apostolis, dominatum super inferiores, ubi dicit : Reges gentium dominantur eorum, et qui potestatem habent, exercent in eos . Vos autem non sic : quo modo dicitur in hac diffinitione, quod hierarchia in subditis habet dominatum ?

5. Item, Cum multa sint dona divina a quibus denominantur ordines Angelorum, quare potius attribuitur hierarchiae, quod in subditis habet donum Dominationum, quam Virtutum et Principatuum vel alicujus aliorum?

6. Item, Cum sint diffinitiones tres, quaeritur, Penes quid sumantur, et utrum omnes sint communes hierarchiae divinae et caelesti et humanae ?

Solutio. Ad ultimum primo respondentes dicimus, quod istae diffinitiones sunt de hierarchia in communi ad angelicam et humanam, sed non conveniunt divinae, ut patet in terminis in ipsis diffitionibus positis, quae omnes dicunt vel assimilationem, vel unionem ad divinam, quod non convenit divinae hierarchiae, quae ad nihil ulterius assimilatur.

Ad penultimum igitur dicimus, quod prima difiinitio datur per ea quae sunt essentialia hierarchiae, et per effectum illorum in substantiis illis quae secundum hierarchiam disponuntur : ordo enim et scientia et actio essen?ialia sunt hierarchiae, et ex his efficitur similalio deiformis, et ascensio ad inditas illuminationes in Deum. Secunda autem datur per comparationem exempli ad exem- plar, quod magis patebit inferius. Tertia vero propriam substantiam hierarchiae considerat.

Ad solutionem igitur argumentorum praenotandum, quod hierarchia est quoddam totum potestativum, et est quaedam potestas : et ideo essentialia ipsius habent naturam potestatis. In potestatibus autem ordinatis sic est, quod semper sequens supponit praecedentem et habet plus. Et hoc probatur tam in potestatibus nature, quam officiorum et gratiae. Id potestatibus enim naturae vegetativum est in sensitivo, et sensitivum in rationali, sed. non convertitur, ut vult beatus Dionysius in libro de Divinis nominibus . In officiis autem potestas decani est in potestate centurionis, et potestas centurionis in potestate tetrarchae, sed. non convertitur. In gratiis etiam potestas subdiaconi est in potestate diaconi, et potestas diaconi in potestate presbyteri, sed non convertitur. Unde partes totius potestativi secundum ordinem constituunt ipsum totum, et prima constituit secundum quid, secunda autem secundum plus, et ultima perfecte, sicut dicimus etiam de divisione boni in delectabile et utile et honestum. Delectabile est bonum secundum quid, et utile est bonum plus, honestum autem est bonum simpliciter. Item, Honestas ponit utile et delectabile, sed non convertitur.

Eodem modo dicimus de partibus essentialibus hierarchiarum, quae sunt ordo, scientia, et actio, quod ordo ponit hierarchiam secundum quid, et scientia plus, et actio perfecte : et hoc patebit in solutione singularum rationum.

Ad primum igitur dicendum, quod ordo dicitur duobus modis, scilicet ratio sive proprietas sive ordinans forma, et res ordinatae. Et secundum quod est res ordinatae, sic diffinitur in Sententiis, et sic non sumitur hic. Secundum autem quod sumitur pro ratione ordinante, sic sumitur duobus modis, scilieet secundum rationem generalem, vel secundum rationem specialem. Secundum rationem specialem est pars distincta sub hierarchia, secundum quod dicitur Cherubim, et Seraphim, et Throni, etc. Secundum autem rationem generalem est pars essentialis hierarchiae, quae ponitur in diffinitione ejus. Et ad hoc intelligendum, sciendum quod in. duobus consistunt hierarchiae convenienter ordinatis, ut dicit Magister Hugo de sancto Victore in commento, scilicet in participatione gratiae illuminationis, et in effusione ipsius super inferiores. Ad participationem autem illuminationis exiguntur tria, scilicet conversio ad principium illuminationis : et hanc conversionem ponit ordo : nisi enim ordinetur ad lumen, non accipiet illuminationem. Consequenter est receptio luminis : et hanc ponit scientia. Et tertium est perfectio secundum illuminationem perceptam, et haec perfectio est secundum esse et agere, et hanc ponit actio. Et quod hoc verum sit, ex duabus auctoritatibus Dionysii accipitur in libro de Coelesti hierarchia 1. Quarum prima est haec : " Unicuique hierarchiam sortientium est perfectio, hoc est, secundum propriam analogiam in Dei imitatationem ascendere, et omnium divinius, ut eloquia aiunt, Dei cooperatorem fieri, et ostendere divinam in seipso.actionem, secundum quod possibile est, relucentem, utpote quoniam ordo hierarchiae et quosdam quidem purgari, quosdam vero purgare : et quosdam illuminari, et quosdam illuminare : et quosdam perfici, et quosdam perficere. " Ex hoc accipitur, quod ordo in diffinitione hierarchiae positus dicit rationem ordinationis et conversionis ad primum principium illuminationis, et consequenter ad illuminabilia inferiora. Actio autem, dicit perfectionem secundum suam illuminationem perceptam : et haec est actio acia, et consequenter dicit perfectionem secundum agere, secundum quam est cooperatorem Dei fieri ipsum illuminantem, ut scilicet illuminet inferiores sicut illuminatus est a principio primo. Et hoc expressius habetur ex altera auctoritate, quae continetur in fine ejusdem capituli : dicit enim sic : " Unusquisque hierarchiae dispositionis ordo secundum propriam analogiam reducitur ad. divinam cooperationem, illa perficiens gratia et Deo data virtute, quae divinitati naturaliter, et supernaturaliter insunt, et abea superessentialiter acta, et ad possibilem Deum diligentium animorum imitationem hierarchiae manifestata. " Sensus est, quod, ordo hierarchiae est, quod, illuminati a Deo reducuntur ad Dei cooperationem in hoc quod illuminant alios, sicut sunt illuminati, et perficiunt alios per gratiam et virtutem datam eis a Deo. Illa vero quae divinitati naturaliter insunt, quae ab ipso Deo sunt acta superessentialiter in eis, et quae sunt manifestata hierarchiae eorum ad possibilem imitationem animorum Deum diligentium.

Ad aliud dicendum, quod iste ordo habet rationem prioris et posterioris respectu diversorum : secundum conversionem enim ad principium illuminationum habet rationem secundam, et secundum conversionem ulteriorem ad. consequentia habet rationem priorem. Quod autem dicit Dionysius, quod aequipotentes sunt illi qui sunt in una hierarchia, non intelligitur de hierarchiis, sed de Angelis agentibus in una hierarchia existentibus, qui aequipotentes sunt in actu illius hierarchiae, et non in aliis, ut patebit inferius.

Ad aliud dicendum, quod ordo divinus dicitur ratio ordinationis ad Deum, assimilans Deo, hoc est, his quae naturaliter insunt Deo in scientia et actione. Et in scientia quidem assimilant in participatione illuminationis. In actione autem assimilant secundum duphoeni perfectionem, scilicet in esse, et in agere. Et in esse quidem secundum quod ipsa hierarchia est actu ad complementum deiformis illuminationis. In agere vero secundum quod efficitur cooperator Dei agens, in aliam quod a Deo actum est in se. Et iste ordo est divinus a Deo et ad Deum et secundum gratiam Dei quae est illuminatio, et secundum officium divinum, quod est quosdam illuminare et quosdam illuminari, etc. : sed non est secundum gratias spiiitualium virtutum, neque secundum quodcumque officium, sed secundum supra dictum tantum.

Ad aliud dicendum, quod Commentator magis attendit substantiam hierarchiae totam in se quam partes essentiales ipsius. Et ideo dicit, quod ordo ibi est ordinata potestas : nihilominus tamen scientia et actio non praedicabuntur oblique, cum sint formalia respectu potestatis, quia perfectiva : esse enim potestatis illius est in scientia et actione sicut in partibus essentialibus, per hunc modum scilicet, quod in scientia illuminativum sit secundum minus perfectum, et in actione secundum perfectionem in esse, et agere sit in completione ultima.

Ad primum quod objicitur in contrarium de scientia, dicendum quod aliter sumitur scientia hic, et aliter in ordine Cherubim. Hic enim scientia dicitur communis modus participandi illuminationem, sive a Deo, sive ab Angelo : ibi autem sumitur scientia secundum modum coarctatum ad altiores illuminationes et ad participationem a Deo tantum.

Ad aliud dicendum, quod (sicut supra dictum est in quaestione de theophaniis) scientia haec de scibili increato non lanium ut est objectum beatitudinis, sed secundum rationes quibus revelantur spiritualia quaedam quae abscondita sunt a saeculis in Deo : et secundum istas rationes non omnium est immediata ordinatio in Deum.

Ad aliud dicendum, quod vis nominis dupliciter potest attendit, scilicet secundum compo?itionem, et secundum significatum. Et primo modo sumitur interpretatio nominis quae est sacer principatus. Secundo autem oportet habere plenam diffinitionem ipsius rei quae significatur per nomen, et sic dantur diffinitiones supra positae.

Ad hoc quod objicitur de hoc quod est actio, dicendum quod actio illa quae ponitur in diffinitione hierarchiae, competit quieti contemplationis : ista enim actio nihil est aliud quam transfusio illuminationis perceptae in alterum sine labore doctrinae, sicut majus lumen illustrat super minus : et in hoc est gloria per hoc quod conformantur divino per hoc quod sunt cooperatores Dei, sicut supra dictum est in auctoritatibus a Dionysio inductis.

Ad aliud dicendum, quod infima hierarchia est humana, quae non agit in al?am illationem in se actam : sed existentes in parte superiori agunt illuminationes in inferiores. Nec hoc est inconveniens : cum enim in eadem persona possint esse triplices illuminationes, scilicet supremae, mediae, et postremae, secundum quod in una persona potest esse appropriatio triplicis hierarchiae. Unde actio non de necessitate ponit, quod agat in aliam hierarchiam, sed perfectionem secundum facultatem agendi in aliam hierarchiam vel personam ejusdem hierarchiae inferiorem.. Et haec facultas est in omnibus in potestate sacra constitutis. Infimi autem non agunt in alios, eo quod ipsi non habent rationem nisi subditorum tantum, quorum proprium est reduci in divina, et non reducere alios.

Ad aliud dicendum, quod tres actus supra dicti consequentes sunt ista tria quae ponuntur in diffinitione ista. Ex hoc enim quod Angelus habet ordinem, scientiam, et actionem secundum complementum et bene esse, relinquitur ex consequenti, quod ipse sit purgatus, illuminatus, et perfectus. Secundum autem quod habet ista secundum complementum in agere, consequenter efficitur ipse cooperator Dei in purgare, illuminare, et perficere inferiores. Unde hierarchia per illos tres actus determinatur sicut per consequentia, per ordinem autem et scientiam et actionem sicut per partes essentiales.

Ad ID quod objicitur de illa parte quae est, Deiforme quantum possibile est similans. Dicendum, quod deiforme quantum possibile duobus modis potest attendi, scilicet ex parte participantis Deum, vel ex parte participati. Ex parte participantis nihil aliud est deiforme quam substantia beata informata secundum lucem quae est Deus : et ex illa parte supponit creatum, quod tamen est ratio gloriae, non secundum quod creatum, sed secundum quod participationi subest lux increata resultans in ipso, sicut supra diximus in quaestione de theophaniis, et in quaestione de aeternitate, et dicitur in quaestione de visione Dei, et in quaestione de vita aeterna. Si autem consideratur ex parte participati, cum participatum sit Deus et lux divina, tunc supponit creatum, quod nihilominus dicitur convenienter deiforme : quia non est nisi unum solum, sed duo. Unde participatum in participante in quantum possibile est, simile est Deo in se secundum quod non est participans.

Ad aliud dicendum, quod similitudo attenditur hic in uno quod est lumen, et est unum in duobus, scilicet in increato et creato, non per numerum vel speciem vel per genus, sed per analogiam sive proportionem sic : quia lumen quod est in Angelo, est a lumine divino, et ad ipsum quod imitatur ipsum in forma quantum potest : supra enim diximus in quaestione de theophaniis, quod in theophaniis sunt duo, scilicet unum creatum, et alterum increatum. Et quantum ad

unum eorum est similitudo, quantum ad aliud unitas, non sic quod fiat una persona vel una natura de creato et increato, sed sit unum per modum participantis et participati.

Et per hoc patet solutio ad sequentem auctoritatem Dionysii.

Ad aliud dicendum, quod tripliciter unimur Christo, scilicet per naturam, et illa unio est in specie : et per consensum voluntatis, et illa unio est in volito et in forma volendi : quia volumus hoc quod ipse vult, et ex eadem charitate. Tertio modo, per conjunctionem naturae ad nostram naturam in sacramento : et haec est unio per participationem : quia veram naturam ejus participamus : et hoc appellat Hilarius naturalem unionem.

Ad aliud quod objicitur contra ultimam partem, dicendum quod ascensus ille est secundum dignitatem : sed attenditur secundum numerum illuminationum, et non quantum ad diversum modum participandi, unde non mutantur hierarchiae propter hoc.

Ad aliud dicendum, quod ex participatione multarum illuminationum non generatur diversitas, sed potius perfectio ex conjunctione ad unum, sicut saepius supra dictum est.

Ad aliud dicendum, quod proportio dicit comparationem ad duo simul, scilicet ad naturam, et ad conatum : sic enim dicit Magister in Sententiis : " Qui natura magis subtiles et sapientia amplius perspicaces creati sunt, hi etiam majoribus gratiae muneribus praediti sunt, et dignitate excellentiores aliis constituti. Qui vero natura minus subtiles et sapientia minus perspicaces conditi sunt, minora dona. gratiae habuerunt inferioresque constituti sunt, sapientia Dei aequo moderamine cuncta ordinantis . "

Ad hoc autem quod objicitur de diabolo, dicendum quod secundum quosdam sanctos ipse fuit de majoribus, sed

aversos est propria voluntate antequam confirmaretur.

Ad id quod contra totam diffinitionem objicitur, dicendum quod Dionysius considerat ibi hierarchiam secundum quod refertur ad Deum ut ad efficientem et exemplar et finem. Unde tangens finem dicit, quod est ad Deum similitudo et unitas. Tangens autem exemplar et efficientem dicit, quod habet Deum omnis sanctae et scientiae et actionis ducem : et ideo loquitur de scientia et actione oblique : quia non considerat hierarchiam secundum essentiam, sed potius secundum comparationem praedictam.

Ad aliud dicendum, quod transfusio in . alios supponitur per actionem, ut patet ex supra dictis.

Quod autem dicit Magister Hugo, quod in eo quod illuminant alios, efficiuntur potestatis consortes, intelligendum est de potestate in actu : licet enim potestatem in se habeant quantum ad facultatem ipsam, tamen actu habent eam quando efficiuntur cooperatores Dei in hoc quod illuminant alios sicut ipsi illuminantur : gratia autem est in participatione illuminationis, virtus autem in perfectione potestatis secundum habitum, officium vero in. ordine potestatis ad actum, ministerium autem in hoc quod in officio et actu dicto non sunt ex propria potestate, sed ut ministri obsequentes Deo.

Et ex hoc etiam patet solutio ad ultimum.

Ad id quod objicitur contra diffinitionem secundam, dicendum quod haec dictio, Quamdam, infinita est in se et indeterminata, sed per adjunctum finitur et determinatur.

Ad aliud dicendum, quod dispositio hic dicit ordinem : quia hoc quod in naturalibus et quantitativis est situs, hoc est in spiritualibus ordo.

Ad aliud dicendum, quod diffinitum uno et simplici nomine declarat diffinitionem, secundum quod dicit Philosophus : " Qui dicit unum, quodammodo dicit multa, simpliciter tamen declarat diffinitio diffinitum. "

Ad aliud dicendum, quod imago dicitur hic similitudo non in uno tantum, sed in pluribus. Est enim similitudo hierarchiae ad Deum in habitu gratiae et officio potestatis secundum actum : non tamen sumitur hic imago sicut in Genesi, ubi dicitur homo factus ad imaginem Dei : et sic loquitur Augustinus in sermone suo.

Ad aliud dicendum, quod speciosum in spiritualibus dicit fulgens et pulchrum in intellectu : et hoc tangit per propriae illuminationis, secundum causam : bonitas autem et potentia dicuntur attributa. divina secundum opera creationis vel gubernationis mundi : ad opus enim exigitur primo posse, secundo scire, tertio voluntatem ad opus habere.

Ad aliud dicendum, quod ista diffinitio (ut prius dictum est) datur in comparatione ad exemplar. Actio autem dicit comparationem hierarchiae ad inferiora : et ideo tacetur hic actio, et fit mentio de ordinibus et scientiis.

Si autem objicitur, quod dispositio dicit hic ordinem, et praeterea fit mentio de ordinibus in diffinitione : et ita mera nugatio est in oratione. Dicendum, quod dispositio dicit hic ordinem completum in tota potestate et actione et scientia : sed ordines de quibus facit mentionem in diffinitione, specialem dicunt conversionem ad principium illuminationum, et ad inferiores secundum hanc illuminationem et illam. Et isti ordines sunt partes dispositionis quas nominat in principio diffinitionis.

Ad aliud dicendum, quod proprium dicitur ibi quod est proportionatum et non ex propriis habitum.

Ab aliud diceudum, quod (sicut patuit supra) illuminationis assumptio est purgatio et perfectio : sed dicitur illuminatio secundum comparationem ad ipsum agentem et formam agentis. Et cum ista diffinitio detur in comparatione tali, potius tangit illuminationem quam purgationem et perfectionem.

Ad aliud dicendum, quod secundum commentum supra inductum illuminationes ex intimis et occultis Dei procedunt : et quantum ad hoc dicuntur mystica et mysteria, et non secundum quod sunt participata.

Ad aliud dicendum, quod sacrificium sumitur in illa similitudine ut procedit objectio : licet enim illuminatio sacra sit, eo quod a sacro procedit, tamen Angeli illuminatio non est sacra, nisi iterum offerret eam Deo per relationem ad ipsum in laudem et gloriam..

Ad aliud dicendum, quod proprium principium dicitur ibi proprium principium illuminationis superioris hierarchiae : et haec non aeque proxime habent se ad omnes hierarchias, et per consequens non aeque proprie.

Ad aliud dicendum, quod, ut licet, tangit duo, scilicet proportionem possibilitatis naturaliter, et debitum modum acquirendi illuminationes, scilicet quod non praesumat ex propria potestate et viribus propriis, sed devotione exspectet a liberalitate et bonitate Dei illuminationes. Sic enim dicit Anselmus : " Lucifer propter hoc cecidit, quia praeter ordinem ex propriis viribus voluit habere ad. quod venisset si stetisset . ''"

Ad id quod objicitur contra tertiam diffinitionem, dicendum (ut dictum est supra) quod haec difiini?io tangit substantiam hierarchiae secundum totum, et non secundum partes : et ideo dicit eam potestatem ordinatam esse, quae ordinatio attenditur in modo participandi illuminationes et transfundendi super alios : et quia scientia et actio dicuntur partes essentiales hierarchiae, ideo non facit mentionem de eis.

Ad aliud dicendum, quod rerum sacrarum non dicitur ideo quia per se sunt sacrae, sed quia potestas earum secundum sacra distinguitur.

Ad aliud dicendum, quod comparatio ad principium illuminationum supponitur in ordine cum dicitur ordinata potestas.

Ad aliud dicendum, quod est quoddam dominium tyranni secundum oppressionem et arrogantiam fastus et superbiae : et est dominium superpositionis propter providentiam et gubernationem subditorum, de quo dicit Christus : Vos vocatis me Magister, et Domine : et bene dicitis, sum etenim, etc. . Primum dominium intenditur a pluribus. Secundum dominium est de perfectione hierarchiae.

Ad idem dicendum, quod est dominium speciale in appetitu exaltationis super immutativam servitutem materiae, et hoc est speciale donum de perfectione Dominationum. Est etiam dominium generale in providentia et gubernatione inferiorum, et hoc ingreditur diffinitionem hierarchiae.