ARTICULUS II.

Utrum somnium sit. passio opinionis ?

Deinde quaeritur, Utrum somnium sit passio opinionis?

Et videtur, quod sic.

1. Dicit enim Aristoteles : " Manifestum, quoniam neque somnium est omne quod in somno phantasma, sed quoniam intelligimus quae. opinione opinabamur ". Ex hoc accipitur, quod phantasia non est somnium, sed intellectus opinabilium. Et ita videtur, quod somnium est passio opinionis.

2. Item, Omne cognoscibile proportionabile est illi parti animae per quam cognoscitur. Somnium est cognoscibile quoddam: ergo orit proportionabile alicui parti animae per quam cognoscitur : sed in somnio accipitur unum probabiliter, in. quo tamen est quandoque deceptio. Cum igitur talis acceptio sit propria opinionis, videtur somnium opinionis esse proprium.

3. Praeterea, Somnium quandoque est falsum, quandoque est verum, creditur tamen semper esse verum: et hoc est proprium opinionis : ergo somnium est opinionis passio.

Contra :

Opinio nulli bestiarum inest, ut dicit Philosophus : somnium autem inest bestiis : ergo somnium non est passio opinionis.

Item, Opinio nititur rationi probabili, ei rationibus fit lides : talis autem modus ratiocinandi non est in somnio : ergo somnium non est opinionis proprium.-

Praeterea, Dicit Aristoteles in fine se- cundi de minima , quod opinio quandoque contraria est sensui, sicut illa quae dicit solem esse majorem habitatione, cum secundum sensum videtur esse moiiopedalis : somnium numquam est nisi, de acceptis per sensum : ergo somnium non. est opinionis proprium.

Item, Mationem ponit adhoc Aristoteles, sic dicens : " Sed neque in opinione est somnium : non enim solum adveniens dicimus hominem vel equum esse, sed album vel pulchrum, quorum opinio utique sine sensu nihil, judicat, nec vere, nec falso. In somno autem hoc accidit animam facere : similiter enim quoniam horno et quoniam, albus est quod est adveniens, videmur videre in somnis . " Et lunc ratio est, quia opinio non judicat sensibilia nisi conjuncta sensili, et tunc etiam non judicat ut sensibilia, sed per rationem probabilem. In somnis vero judicantur sensibilia ut praesentia : non enim somniamus tantum hominem in ratione hominis, sed etiam album et pulchrum: et sic patet, quod. somni uni non est passio operationi s.

Solutio. Concedimus, quod somnium non est opinionis proprium : et si opinio inveniatur in somnio, hoc erit per accidens, ut dicimus de intellectu, secundum quod judicium opinionis immiscet se simulacris sensibilium.

Ad primum ergo dicendum, quod dictum Aristotelis cum praecisione intelligendum est, scilicet quod in quibusdam somniis non est phantasia tantum, licet substantiale sit somnio : sed intelligimus in somniis quaedam, qua ; in vigilia opinabamur per opinionem : eo quod intellectus immiscet se phantasmatibus per accidens.

Ad aliud dicendum, quod est credulitas aestimationis quae innititur imaginationi ut rei, et haec est in somnio : et est credulitas per rationem quae est fides ali-

cujus probabilis, et lucc est opinionis, et illa non est in somnio.

Ad aliud dicendum, quod phantasiae et sensus communis est, quod sicut falsa, et vera, esse creduntur : et ideo hoc non est illius opinionis : quapropter non sequitur, quod somnium sit opinionis passio.

ARTICULUS Tri.

Utrum somnium sit passio imaginationis ?

Tertio quaeritur, Utrum somnium sit passio imaginationis vel phantasiae?

Et videtur, quod sic :

1, Dicit enim Alpharabius, quod sonari i u ni a 11 r i b u i t u r v i r tuti i m a g i ii a t i v ae. Ista enim virtus semper est in motu et in actione continua, et in translatione de una imaginatione ad aliam iniagiiia- V i. X.J 1 A XJ A Ii. ?

2. Item, Alpharabius, Somnia debent attribui virtuti imaginativae, sive fuerunt vera, sive falsa.

d. Item, Avicenna dicit, quod virtus imaginativa agit in somnio, Hoc etiam dicit AJgazel, scilicet quod somnium est motus virtutis phantasticae. Aristoteles etiam dicit, quod sensibilis est quidem somniare : hoc autem est in, eo quod phantasticum.

i. flem, Aristoteles, Somnium est phantasia quaedam : et in somnio phantasma quidem est phantasticae virtutis : ergo phantastica? virtutis est somnium.

o. Item, Per rationem probatur hoc idem : Somnium enim est motus simulacrorum sensibilium materia non praesente : simulacra autem illa non manent

nisi in imaginatione : ergo somnium non erit nisi imaginationis.

Sed contra :

1. Aliquis somniat se videre et audire : sed videre et audire non sunt imaginationis : ergo somnium non est imag inafio n i s p r o p r i u in.

2. Item, Dicit Aristoteles, quod licet sensus in somniis immobilitentur secundum actus exteriores, non tamen secundum actus interiores : ergo videtur, quod somnium sit motus sensus secundum actum interiorem, et ita non erit motus phantasiae.

Solutio. Dicendum, sicut dicit Alpharabius inNecromantia, quod motus sensibilium est a sensu in imaginationem, ita quod principium est a sensu et finis in imaginatione. In somnio autem est motus sensibilium praeacceptorum ab imaginatione ad sensum, ita quod principium est ab imaginatione et finis ad sensum : et ideo somnium est imaginationis ut a quo est principium. motus ejus.

An primum ergo dicendum, quod cum aliquis somniat se videre et audire, hoc accidit ex motu finis somnii .

An aliud dicendum, quod sunt actos interiores sensuum secundum quod reducuntur ad sensum communem : et secundum illud est somnium quantum ad finem sui. motus. Sunt etiam actus sensuum propriorum in se secundum organa : et secundum illos non semper est somnium : quia, quandoque desunt organa.