ARTICULUS IV. Quae sunt in aeternitate, et quae aeterna ?

Quarto quaeritur, Quae sint in aeternitate, utrum solus Deus, vel extendatur etiam ad alia ? Et, Utrum ad illa omnia quae Scriptura dicit aeterna?

Videtur autem aeternitas soli Deo convenire :

1. Dicit enim Philosophus in libro de Causis : " Hoc est aeternum aeterno, quod est aeviternum aeviterno, et tempus temporali. " Ergo videtur, quod sicut tempus non extenditur nisi ad temporalia, nec aeternitas nisi ad aeterna : et ita videtur respicere solum Deum et nihil amplius.

2. Item, Non habet comparationem nisi ad mensuratum ab ipsa secundum aequalitatem quantitatis, vel secundum rem, vel secundum rationem, vel est quantitas potentialis quam mensurat aeternitas: ergo videtur, quod aeternitas non respiciat nisi Deum et esse divinum : et ita videtur, quod non sit in aeternitate nisi Deus.

3. Item, A quocumque removentur proprietates alicujus, ab eodem removetur subjectum proprietatum illarum : sed antiquitas et invariabilitas et totum secundum totum metiri, sunt proprietates aeternitatis, ut determinatum est: si ergo illa non conveniunt alicui creato, videtur quod nec aeternitas sit mensura alicujus creati: et ita videtur, quod nihil sit in aeternitate nisi solus Deus.

Contra :

1. Dionysius in libro de Divinis nominibus dicit: " Nos hic secundum tempus

determinatos, aevo participaturos theologia dicit, quando incorruptibile et semper eodem modo se habens aevum consequemur . " Non erit autem hoc nisi secundum participationem gloriae aeternae. Ergo videtur, quod nos erimus aeterni : dicuntur autem et Angeli, aeterni. Et Augustinus dicit nos in aeternitate futuros. Similiter dicuntur paenae aeternae, et vita aeterna, et tempora aeterna. Ad Romanos, XVI, 25 : Temporibus aeternis taciti. Ergo videtur, quod omnia illa sunt aeterna, quae vel habent vel consequuntur rationem indeficientiae, sive simul, sive non. Constat autem, quod non sunt poenae simul, sed in successione. Numquam ergo omnia haec sunt in aeternitate.

2. Item, Videtur quod omnia sint in aeternitate : quia dicit Anselmus, quod sicut praesens tempus continet omnem locum, et omnia quae in quolibet loco sunt : ita aeterno praesenti clauditur omne tempus, et ea quae sunt in quodlibet tempus, ut patet ex auctoritate supra inducta ex libro de Concordia praescientiae et liberi arbitrii . Ergo videtur, quod omne tempus et omne temporale sint in aeternitate : ergo videtur, quod tempus et temporale sint aeterna, quod falsum est.

3. Item Quidquid est in parte, est in toto etiam, sicut patet quod quidquid est in die, est in septimana et in anno : et quidquid est in hora, est in die. Sed dicit Tullius, quod " tempus est pars aeternitatis. " Ergo videtur, quod quidquid est in tempore, est in aeternitate.

4. Item, Quidquid est in terra, est in aere : et quidquid est in aere, est in caelo. Cum igitur sic sit ex parte locorum, videtur quod similiter sit ex parte mensurarum quae sunt secundum rationem durationis : et quaecumque sunt in duratione habente principium et finem, sint etiam in duratione quae habet principium et caret fine, et in duratione quae caret principio et fine : et ita videtur, quod omnia sint in aeternitate, et ita omnia erunt aeterna, ut videtur.

Responsio, quod si aeternitas propriissime accipiatur secundum omnes conditiones vel proprietates ipsius, nihil est in aeternitate nisi solus Deus, et nihil est aeternum nisi ipse: quia sic nihil aliud est quam nunc simplex et invariabile et indeficiens, carens utroque termino, et totum simul: et secundum hoc quoad omnes has conditiones, si simul, accipiantur, non mensurabit nisi esse divinum. Si autem accipiatur aeternitas large, aliquid aliud est in aeternitate quam Deus : et hoc potest fieri tripliciter. Primo per participationem ipsius aeterni secundum vitam beatam: et secundum hoc citra primum modum magis proprie dicitur aliquid esse in aeternitate, quia participando aeternum, accipit stabilitatem potentiae defluentis quae est in ipso ex hoc quod creatum est : et secundum hunc modum Angeli beati et animae beatae sunt in aeternitate, et etiam corpora beatorum post resurrectionem erunt in aeternitate : et quantum ad hunc modum convertuntur ista duo, scilicet esse in aeternitate, et esse aeternum.

Alio modo aeternitas sumitur minus proprie non per participationem aeterni, sed secundum quod dicitur aliquid aeternum per convenientiam remotam alicujus proprietatis cum aeterno. Et secundum hoc aeviterna dicuntur aeterna et etiam temporalia indeficientia : unde paenae, sicut patebit infra, dicuntur aeternae : et quantum ad hunc modum cum dicitur, hoc est aeternum, non sequitur, ergo hoc est in aeternitate. aeternitas enim dicit essentiam aeternitatis formaliter, cum sit abstractum : aeternum autem est denominativum, et ad denominationem sufficit convenientia denominativi ad id a quo

denominatur, licet non participet totam essentiam denominari, sicut dicuntur dii. denominative sancti per convenientiam remotam ad deitatem. Et patet ratio quare secundum hunc modum non convertitur cum dicitur, hoc est aeternum, ergo est in aeternitate.

Et si objicitur quod ante concessum est, quod quaedam aeviterna sunt in aeternitate, ut Angeli beati. Dicendum, quod Angeli secundum esse suum naturale sunt in aevo, et secundum hoc non sunt in aeternitate, sed secundum quod contemplando participant vitam aeternam, sic sunt in aeternitate : et secundum hoc processum est prius.

Dicitur autem tertio modo aeternitas mensura excellens aevum et tempus : et secundum hoc verum est, quod omnia clauduntur in aeternitate : nec tamen sequitur, quod sunt in aeternitate vel aeterna. Unde habetur talis divisio, quod quaedam sunt aeterna, et in aeternitate, et ipsa aeternitas : quaedam autem sunt aeterna, et in aeternitate, et non ipsa aeternitas : quaedam autem sunt aeterna, quod nec sunt in aeternitate, nec ipsa aeternitas : quaedam vero nec (eterna, nec in aeternitate, nec ipsa aeternitas, sed clauduntur aeternitate : cujus divisionis ratio patet ex praedictis.

Respondeo ergo ad objecta, quod si aeternitas propriissime sumitur, tunc nihil est in ipsa, nisi quod est ipsa aeternitas et aeternum, ut Deus : et secundum hoc currunt primae objectiones.

Ad id autem quod contra objicitur per beatum Dionysium, dicendum quod aeternum dicitur ibi secundo modo, scilicet per participationem aeterni : et ideo non contradicit primis probationibus.

Ad aliud quod objicitur de paenis et temporibus aeternis, dicendum, quod paenae dicuntur tertio modo aeternae. Unde non sequitur, quod sint in aeternitate. Tempora autem de quibus loquitur epistola ad Romanos, XVI, 25, sunt tempora quae mensurant temporalia : quia tempus multipliciter dicitur, sicut dicetur infra in quaestione de tempore. Sed dicendum, quod secundum intentionem Apostoli dicuntur tempora aeterna ipsa duratio aeterna. Unde dicendum, quod virtute adjuncti extrahitur iste terminus, tempus, a ratione sua, id est, a ratione speciei ad rationem generis, ut tempora aeterna dicantur duratio aeterna, in qua praedestinabatur Christus qui est pastor ovium, de quo loquitur ibi Apostolus: Quod autem dicitur vita aeterna, hoc aliud est : quia ipsa vita est increata vita vel in se, vel secundum quod participatur a beatis, ut patet ex praedictis : et sive hoc modo sive illo modo consideretur, ipsa est vita aeterna, et in aeternitate, et aeternitas ipsa, licet non ab aeterno participetur.

Ad id quod objicitur per Anselmum, jam patet solutio : quia ibi loquitur de aeternitate in quarta significatione, et verum est, quod hoc modo claudit omne tempus et locum et temporale et locatum, et breviter omnia claudit hoc modo dicta aeternitas : sed non sequitur, quod illa omnia sint aeterna vel in aeternitate : quia claudere non dicit nisi excellentiam illius super mensuras quae sunt aevum et tempus : aeternum autem dicit aliquo modo participationem aeternitatis, vel proportionem mensurae ad mensuratum, et similiter esse in aeternitate : unde non sequitur conclusio illa ex tali praemissa.

Ad id quod objicitur per auctoritatem Tullii, dicendum quod tempus non est pars aeternitatis : quia aeternitas non habet paries, ut supra ostensum est : et si haberet partes, adhuc tempus non esset pars sua : quia partes aeternitatis essent sine successione : essentia autem temporis in successione : dicitur tamen tempus pars aeternitatis propter hoc quod inclu ditur ab ipsa secundum utrumque terminum, et convenit cum ea in hoc communi quod est duratio, ut prius dictum est.

An ultimum dicendum, quod non est simile de locis sive de mensuris localibus et mensuris durationis. Locus enim, ut

dicit Damascenus , est extremi superficies corporis ambientis, et essentialiter non est in ipso locato, sed extra ipsum : et ideo plura loca quorum unus est includens, alter inclusus, possunt esse respectu unius locati : unus vero erit ejus locus proprius, et alia loca erunt communia, et non mensurantia locatum sed tantum ambientia ipsum. Sic autem non est in mensuris durationis : hae enim omnes essentialiter sunt proprietates ipsorum durantium : et ideo plures non ordinantur ad unum : quia non habent comparationem talem, nisi ad ea quorum sunt mensurae : contingit tamen plures ordinari ad idem, ita quod una sit mensurans, et altera includens per excessum, et quae sunt inclusa ab aeternitate, non sequitur, quod sint in aeternitate vel aeterna, sicut ostensum est.

Sunt tamen quidam Magistri qui dicunt, quod aeternitas est mensura aeviternorum et temporalium, sed non convertitur. Et secundum hos dicendum est, quod adhuc non sequitur, quod si temporalia mensurantur aeternitate, quod sint aeterna vel in aeternitate : quia aeternum et in aeternitate esse non dicitur nisi in his quae vel participant ipsum aeternum proprie, vel habent convenientiam cum ipso in aliqua proprietate, ut dictum est. Sed nobis magis placet quod dictum est supra, scilicet quod mensura quae numerat ipsum, et certificat quantitatem ipsius, vel mensura quae adjacet toti quantitati secundum aeque, ut totum tempus adjacet toti motui caeli : et constat, quod neutro modo est mensura aeviternorum et temporalium.