ARTICULUS I.

Utrum anima sit substantia ?

Ad primum proceditur sic: Et ponantur primo diffinitiones Sanctorum, et postea Philosophorum.

Dicit ergo Augustinus in libro de Spiritu et anima, quod " anima est substantia rationis particeps, regendo corpori accommodata. "

Et Remigius: " Anima est substantia incorporea regens corpus. "

Et Damascenus in libro II de Fide orthodoxa: " Anima est substantia vivens, simplex, et incorporea, corporalibus oculis secundum propriam sui naturam invisibilis, immortalis, rationalis, intellectualis, infigurabilis, organico utens corpore, et huic vitae augmentationis et sensus et generationis tributiva, non aliud habens praeter seipsam intellectum, sed ut partem sui purissimam . "

Et Bernardus sic eam diffinit in epistola ad Carthusienses: " Anima est res incorporea, rationis capax, vivificando corpori accommodata. "

Tres primae diffinitiones ponunt animam esse in genere substantiae.

Contra quod sic objicitur:

1. Per quamdam considerationem, quae ponitur in IV Topicorum, quae est talis: Considerandum autem et rationes generum si aptantur ad assignatam speciem, et ad participantia speciem: necesse enim est generum rationes praedicari de specie, et de his quae participant speciem. Si ergo in aliquo dissonet, palam quod non est genus quod assignatum est. Ex hoc patet, quod si substantia est genus animae, secundum unam rationem praedicabitur de anima et de qualibet specie animae: sed substantia in eo quod est res per se existens, praedicatur de rationali anima, et in hac ratione non praedicabitur de vegetabili et sensibili, secundum quod est in plantis et brutis: ergo substantia non bene ponitur genus animae.

2. Item, Substantia secundum quod est nomen generis, praedicabitur univoce de omnibus quae sunt in genere illo, ut patet per praehabitam considerationem. Sed ea quae sunt in genere, sunt species compositae vel specialissimae: sed post eas non sunt nisi individua, vel subalternae species si continent sub se species alias. Post autem vegetabilem et sensibilem et rationalem non est accipere animam nisi hanc vel illam: et ponatur hic quod ad minus hoc est verum de anima rationali. Ergo anima rationalis erit species specialissima in genere substantiae.

Inde ulterius procedatur sic: Omnes species specialissimae in genere substantiae sunt disparatae: sed disparatarum specierum una non constituit aliam: ergo anima rationalis cum vegetabili et sensibili non constituet aliam speciem in genere substantiae, quod plane falsum est, quia constituit hominem.

3. Item, Plus distant a se species exeuntes a diversis generibus subalternis, quam exeuntes ab eodem proximo genere: sed si anima est in genere substantiae, exit ab hoc genere quod est substantia incorporea, homo autem exit ab illo quod est substantia corporea: ergo plus distat ab homine, quam illud quod exit ab eodem genere proximo cum homine: ergo plus distat anima rationalis ab homine, quam asinus ab homine: sed asinus non constituit hominem, nec aliud quod exit ab eodem genere cum homine: ergo mullo minus anima rationalis constituit hominem, quod falsum est: ergo male ponitur substantia genus animae.

4. Si forte dicatur, quod non plus distant exeuntia a diversis generibus, quam exeuntia ab eodem genere proximo: hoc patet esse falsum per hoc quod. major est differentia in genere, quam in. specie, et major in specie quam in numero.

5. Si propter hoc dicatur, quod anima non dicitur hoc modo substantia, quod sit in genere substantiae sicut species, sed dicitur substantia tamquam principium constituens substantiam ut est substantia. Contra: Principium quantitatis continuae non est quantitas continua, nec principium quantitatis discretae est quantitas discreta: ergo a simili nec etiam principium substantiae est substantia: et ita male diceretur, quod anima est substantia, sicut male diceretur, quod punctum est quantitas continua et unitas numerus.

6. Si forte diceretur, quod istae rationes logicae sunt et vanae in naturis rerum: quia dicit Philosophus in Physicis, et in principio libri II de Anima , quod ex non substantiis non fit substantia, et ex non quantis non fit quantum: et ideo nutrimentum non omnino facit quantum, sed in quantum est substantia quanta: anima vero est substantia sicut forma substantialis. Contra: Nulla forma non primo adveniens materiae, est forma substantialis: anima est forma non primo adveniens materiae: ergo ipsa non est forma substantialis. Veritas primae patet per hoc quod materia desiderat formam a qua possit perfici: haec autem non est nisi substantialis: unde non est susceptibilis accidentalis formae, nisi secundum quod jam substat formae substantiali. Secunda probatur, eo quod anima non advenit nisi corpori organico: et organizatio corporis ponit speciem carnis, ossis,

et manus, et capitis, et hujusmodi, quae sunt formae praecedentes animam in corpore.

7. Item, Probatur quod anima rationalis non est substantia hoc modo: Omnis enim forma inter cujus subjectum et ipsam est aliqua forma, est forma accidentalis: anima rationalis est hujusmodi: ergo ipsa est accidentalis forma. Veritas primae: patet per rationem praehabitam. Secunda vero pari argumento probatur per hoc quod actus vegetativae et sensitivae prius inveniuntur in embryonibus, quam perfecte organizentur: et ubi est actus, ibi est virtus agens: et ubi est virtus, ibi est substantia, ut videtur. Cum igitur vegetabilis et sensibilis anima ante adveniant corpori quam rationalis, rationalis videtur ut accidens esse.

8. Item, Si specierum quae per eamdem divisionem exeunt a genere uno, una fuerit accidens, omnes erunt in genere accidentis: sed vegetabilis et sensibilis et rationalis per eamdem divisionem exeunt ab hoc genere quod est anima: ergo si. una anima est accidens, et reliquae erunt: sed vegetabilis est accidens, quod probo: Quidquid est in composito praeter materiam et formam, est de accidentibus: sed in homine materia est corpus, et forma est anima rationalis: ergo vegetabilis et sensibilis erunt de accidentibus.

9. Praeterea quidam arguunt sic: Hoc quod adest et abest praeter subjecti corruptionem, est accidens: anima vegetabilis est talis: ergo est accidens. Minorem probant, quia corpus arboris invenitur in ligno arido.

Sed in contrarium arguunt Philosophi: 1. Constabulinus in libro de Differentia spiritus ei animae: Quidquid recipit opposita, cum unum sit numero immutabile in sua essentia, substantia est: sed anima rationalis recipit virtutes et vitia, cum sit una numero: ergo recipit opposita: igitur est substantia.

2. Item, Quidquid movet substantiam secundum loca diversa, est substantia: anima est talis: ergo, etc. Prima harum rationum probat, quod anima rationalis est substantia. Secunda, quod est et sensibilis.

3. Item, Collectanus: Quidquid est, aut est accidens, aut substantia: nihil autem quod adveniens constituit speciem substantiae, et recedens destruit eamdem, est accidens: quaelibet species animae adveniens constituit speciem plantae, animalis, et hominis, et recedens destruit eamdem: ergo quaelibet species animae est substantia.

4. Item, Avicenna: Proprium subjectum animae impossibile est esse id quod est nisi per animam, et ipsa est causa unde est: si ergo anima dat actum et rationem specificam corpori in genere quod est substantia, ergo est substantia. 5. Item, Omnes Philosophi dicunt, quod sit substantia ut forma animati corporis.

6. Item, Accidens est, quod cum sit in aliquo, non est in eo velut pars, et impossibile est esse sine eo in quo est: sed anima est in animato sicut quaedam pars ipsius esse: ergo non est accidens.

7. Item, Differentia constitutiva substantiae non sumitur ab actu vel potentia accidentis: sed. vegetabile, sensibile, et rationale sunt differentiae constitutivae substantiarum: ergo non sumuntur ab actu vel potentia accidentali: sumuntur autem a potentiis et actibus animae: ergo anima non est accidens.

Solutio. Quod concedimus dicentes, quod anima est in duplici consideratione, scilicet rationis, et rei. Rationis secundum quod accipitur ut universale vel particulare: et sic est in consideratione logici. Rei autem duobus modis, scilicet secundum quod habet esse in natura, et sic est in consideratione naturalis Philosophi: et secundum quod est

substantia non. comparata ad corpus generabile et corruptibile, et sic considerat de ipsa primus Philosophus. Loquendo autem naturaliter et secundum esse, non quaeruntur principia quae sunt genus et differentia: haec enim sunt principia cognitionis et non esse: nec ipsa hoc modo est species in natura, sed pars speciei. Et idcirco rationes quae fiunt circa ipsam, quaerentes substantiam ut genus de ipsa, quod per differentias contrahitur, logicae sunt et transcendentes.

Si autem accipitur in ratione universalis et particularis, tamen adhuc duobus modis potest considerari, scilicet ut species, et sic improprie sumetur et vane: quia species non est, licet quidam aliter dicant; vel ut differentia, et sic magis proprie sumetur, sicut differentiam unam dicimus vegetabile, aliam sensibile, aliam rationale. Et anima hoc modo est sumpta logice. Sed non differt proprie loquendo ab hac differentia animatum esse, nisi tantum in nomine: aliter enim oporteret dicere, quod anima esset species constituta, quod non est verum, sed est potius differentia constituens, si logice sumatur. Ergo hoc modo loquendo, secundum diversum modum praedicatur de anima et animali rationali et homine, sicut diversimode praedicatur de specie et differentia: de specie enim praedicatur ut de composito in quo est genus actu: de differentia autem non sic, quia differentia simplex est, sed reducitur praedicatio ilia per similitudinem ad praedicationem subjecti de passione, licet non. omnino sit idem modus praedicandi, quia passio est de genere accidentium et non differentia. Si quis autem vellet omnino illum modum praedicandi exprimere, diceret quod genus praedicatur de differentia sicut potentia indeterminata formalis de actu, qui agente intellectu eductus est de illa.

Et per hoc patet solutio ad primum, quod anima non est species in genere substantiae, sed differentia.

Si autem quis dixerit, qood est species, et dividitur divisione generis subalterni in vegetabilem, sensibilem, et rationalem, ille non loquitur nisi ad similitudinem eorum quae sunt species per se existentes: et patet, quod anima non est species secundum hunc modum: et ideo talis intellectus de anima error est, etsi logice loquamur de ea.

Ad aliud dicendum., ut habitum est, quod ipsa anima non est species, sod differentia: et ideo constituit speciem.

Ad aliud dicendum, quod cum dividitur substantia in substantiam corpoream et incorpoream, omnino, non accipitur anima ut constituta per differentiam quae est incorporea, quia sic acciperetur ut species: sed potius cum dividitur corpus per animatum et inanimatum, anima accipitur ut differentia corporis divisi, et non differt a differentia illa, nisi sub hoc nomine anima significetur ut forma naturalis, quae est forma partis, scilicet materiae quae non praedicatur in parte vel toto: sub animato autem significatur ut forma de toto praedicabili.: nihilominus tamen haec forma quae est differentia, abstrahitur a toto secundum potentiam inventam in parte, scilicet in anima.

Per hoc etiam patet solutio ad duo sequentia: quia anima loquendo logice est differentia remoti generis, quae collecta cum aliis differentiis minus communibus constituit species ultimas.

Ad aliud dicendum, quod aliud est principium quantitatis secundum rationem continui vel discreti, et aliud est principium quantitatis secundum esse quod habet in quanto et in natura. Primo enim modo principium quantitatis est indivisibile: continuum enim non continuat ad continuum, quia sic iretur in infinitum, sed continuum continuatur ad terminum continui, et primus continui terminus est punctum. Similiter discretum in ratione discreti non tollitur ex dissimilibus, sed ex unitatibus, et unitas est indivisibilis. Quantitas autem secun- dum suum esse quod habet in quanto, principium habet perfectum et imperfectum, inter quae est motus augmenti vel diminutionis, et acquiritur vel perditur ex additione vel subtractione ad. magnitudinem praeexistentem quod augetur vel minuitur. Loquendo autem proprie de anima, dicimus ipsam esse substantialem formam, quae constituit id cujus est forma secundum esse et rationem specificam.

Ad illud autem quod contra hoc est, dicendum quodin corpore organico nulla forma specifica est ante animam. Caro enim non est caro, nisi per hoc quod est medium in sensu tactus. Similiter nervus non est nervus, nisi per hoc quod est organum animae influentis per ipsum corpori sensum et motum. Similiter vena non est vena, nisi in quantum est organum nutritivae deportantis in ipsa sanguinem ad nutrimentum membrorum corporis: et sic est de aliis membris similibus et dissimilibus. Et haec regula supra melius expedita est in quaestione de natura.

Ad aliud dicendum, quod vegetabile et sensibile in homine, nec sunt in eo ut formae substantiales, nec ut formae accidentales, sed ut potentiae et virtutes formae substantialis, quae est anima rationalis: et ideo non sunt mediae inter corpus et illam. Similiter dicimus de vegetabili quae est in brutis. Hujus autem dicti causa infra explanabitur, ubi quaeretur, Utrum anima vegetabilis, sensibilis, et rationalis in homine sint una substantia?

Et per hoc patet solutio ad sequens.

Ad ultimum dicendum, quod lignum aridum non est arbor, sicut nec asinus mortuus est asinus vel animal, nisi aequivoce.

ARTICULUS IL Utram anima sit incorporea ?

Deinde quaeritur de hoc quod diffinitur per incorporeum, a tribus, scilicet Remigio, et Damasceno, et Bernardo.

Videtur enim, quod non sit incorporea.

1. Dicit enim Augustinus, quod etiam Angeli in comparatione primi spiritus corpora sunt. Et idem dicit Damascenus. Ergo multo magis anima corporea erit.

2. Item, Quidquid est subjectum corporearum formarum, est corpus: anima secundum sensum et phantasiam est hujusmodi: ergo est corpus. Prima patet per se. Secunda probatur per hoc quod formae sensibiles et imaginabiles sunt cum magnitudine et figura.

3. Item, Cum dicitur anima incorporea, aut intelligitur, quod ipsa non sit corpus, aut intelligitur, quod haec differentia qua dividitur substantia per incorporeum et corporeum, sit constitutiva ipsius animae. Si. primo modo, hoc non erit differentia: quia nulla forma est corpus. Si secundo modo, tunc anima erit species constituta in genere substantiae, quod supra improbatum est. Praeterea etiam tunc oppositae differentiae in specie convenirent in constitutione speciei, scilicet corporeum et incorporeum, quod falsum est: ergo male diffinitur per incorporeum.

Sed contra sunt rationes Constabulini in libro de Differentia spiritus et animae, sic:

1. Omnes corporeae qualitates sunt perceptibiles sensu, et cujus qualitates sensu corporeo percipiuntur, est pro certo corporeum: qualitates autem animae sunt virtutes et vitia, quae sunt insensibilia: ergo anima est incorporea.

2. Item, Omne corpus alicui subjacet sensuum: anima autem nulli omnino: anima ergo non est corpus.

3. Item, Omne corpus aut est animatum, aut inanimatum. Si ergo anima erit corpus, erit animatum vel inanimatum. Si inanimatum, tunc non animat corpus organicum animalis vel plantae: quod dicere ridiculosum et inconveniens est. Si animatum, tunc restabit nobis sermo de anima animae, scilicet utrum sit corpus vel non, et hoc in infinitum. Non est igitur anima corpus.

4. Item, Si anima est quoddam corpus subtile, ut quidam dixerunt, aut erit aer, aut spiritus subtilis per totum corpus diffusus, aut crit ignis. Et si ita fuerit, necesse est ut iste spiritus vel ignis vel aer aut habeat propriam speciem vei virtutem differentem a specie et virtute illorum corporum, aut non. Si habet, tunc illa species potius erit anima, quam ignis, vel aer, vel spiritus: et hoc contra propositionem primam.. Si autem non habet, tunc omnis ignis erit anima, et omnis aer, et omnis spiritus, quod aperte videmus esse falsum.

5. Item, Si anima est corpus, aut erit corpus simplex, aut compositum. Quod si fuerit simplex, tunc erit ignis, vel aer, aqua, vel terra. Et si fuerit anima unum ex his elementis absolute, id est, absque alia propria specie qua reparetur ab eo quod convenit ei in suo genere, omne quod fuerit in genere illo, erit anima. Sicque probatur, quod si anima fuerit ignis, quod omnis ignis erit anima: et similiter de aliis elementis. Et si ita fuerit, omne corpus quod continet tale elementum quod est anima, est animatum. Verbi gratia si fuerit aer: tunc pulsus, id est, vena pulsatilis et pulmo et uter inflatus erunt animata. Et si anima fuerit aqua, erit vas plenum aqua animatum. Hujusmodi autem verba turpia sunt et inania. Quod si fuerint animae corpus compositum, vel erunt lapis, vel cor, vel manus, vel aliquid hujusmodi.

6. Istae sunt rationes Constabulini. Et quasdam etiam istarum ponit Collectarius, et addit unam quae sumpta est ab Avicenna, quae est de anima rationali simpliciter, hanc scilicet: Species intelligibiles quae sunt in intellectu, aut sunt in eo ut in corpore, vel in habente esse per corpus, sicut potentia quae operatur in organo, habet esse per corpus. Si primo modo, aut illae formae sunt divisibiles, aut indivisibiles. Si indivisibiles, aut sunt in ilio quod est corpus vel potentia habens esse per corpus, ut in divisibili, vel indivisibili: sunt in indivisibili, ergo illud indivisibile habebit esse separatum in natura. Omne enim subjectum, ut dicit Philosophus, est ens in se completum occasio alteri existendi in eo. Si autem sic est, tunc erit punctum separatum esse habens extra lineam, quod est inconveniens: et secundum hoc linea habebit aliud punctum terminans ipsam versus punctum illud: et de illo puncto est eadem ratio, et iterum de alio etiam puncto eadem, et secundum hoc accidet puncta ordinari ad constituendam lineam, quod est inconveniens, ut probatum est in VI Physicorum a Philosopho , quod si puncto punctum addas, nihil majus efficies. Ergo species intelligibiles si indivisibiles sunt, non erunt in corpore vel potentia habente esse per corpus ut in subjecto indivisibili. Si autem fuerint divisibiles, et omnis formae divisibilis est subjectum, tunc magis inconveniens erit existere eas in illo subjecto ut in indivisibili. Si autem detur altera pars superioris divisionis, scilicet quod sunt in eo sicut in divisibili, tunc hoc sustineri non potest: quia formae vel species sunt indivisibiles. Omnis enim forma adveniens subjecto divisibili, et per accidens, dividitur divisione subjecti. Relinquitur ergo, quod sint divisibiles species. Aut ergo dividuntur in partes similes, aut in partes dissimi- les. Si in partes similes: aut illae partes sunt secundum intellectum suum totum, quia de speciebus quae sunt intelligibiles loquitur, aut non. Si primo modo, tunc pars vel partes est totum, quod non est verum secundum intellectum: quia alius est intellectus partium, et est alius intellectus totius. Si secundo modo, tunc semper remanet aliquid extra divisionem, quod non est simile dividentibus: et hoc est species per quam intelligitur totum ut totum: ergo non dividitur in partes similes, quod est contra positum. Si autem dividitur in partes dissimiles, tunc cum species intellecta partes dissimiles non habeat nisi genus et differentiam, non dividetur divisione sui subjecti nisi in illas: sed subjectum in infinitum est divisibile: ergo species intellecta in infinita genera vel in infinitas differentias dividetur, quod falsum est: quia probatum est, quod cujuslibet genera et differentiae sunt infinita. Praeterea, prima genera et primae differentiae sunt simplices divisione generis et differentiae: ergo non omnia intelligibilia dividuntur divisione subjecti, quod est contra positum: ergo species intelligibiles sunt in anima, non ut in corpore, vel ut in potentia existente per corpus.

Solutio. Concedimus, quod anima est incorporea.

Ad primum ergo dicendum, quod Angeli et anima dicuntur corpus, non a natura corporis, sed a quadam proprietate corporis, quae est diffiniti loco, sicut supra in diffinitione Angeli dictum est.

Ad aliud dicendum, quod formae sensibiles et imaginabiles non imprimuntur in anima, sed potius in spiritu corporeo, et in organis sensuum et phantasiae.

Ad aliud dicendum,, quod incorporeum est negatio consequens quamdam differentiam positivam, quae est de natura animae, et est spiritualis, quia anima est spiritualis.