PARTICULA. 11.

Utrum somnus ei vigilia sint passiones sensuum aeque principaliter ?

Secundo quaeritur, Utrum sint passiones sensuum aeque principaliter, vel alicujus sensuum, primo ?

Et videtur, quod omnium aeque principaliter.

1. Dicit enim Aristoteles in primo de Somno et vigilia.: "Impossibile est qualicumque sensu sentire quod dormit animal. " Manifestum est ergo, quod omnibus sensibus necessarium est inesse passionem quae vocatur somnus.

2. Praeterea, Si. alicui sensuum inesset haec passio per se, et aliis per accidens, cum accidens contingat non inesse, contingeret aliquod animal dormire secundum unum sensum., et vigilare secundum alterum., quod est impossibile.

3. Hem, Ut dicunt Aristoteles et Avicenna et omnes Philosophi, somnus est immobilitas sensuum propter salutem. organorum sensibilium i sed omnia organa sensuum, indigent illa salute et quiete aequaliter : aequaliter ergo somnus et aeque primo est omnium sensuum .

Sist) eo.ntra :

:1. Somnus est immobilitas, et vigilia est mobilitas organorum, ut dictum est : eri^o et maxime erit nassio illorum scnsuum qui sunt causa motus : sed illi sunt sensus sensibile sentientes longe per medium, distans, sicut visus, auditus, odoratus : ergo somnus primo et per se erit passio illorum, trium, et per accidens aliorum duorum,, 2,, Item, Videtur quod somnus magis

sit passio visus. Dicit enim Aristoteles, quod propter accessum materiae accidit languor et debilitas, quae est causa dormiendi : ergo somnus praecipue erit illius sensus in quo accidit maximo hujusmodi languor : sed ilie est visus : ergo somnus maxime est visus.

3. Item, Duo sunt praecipue quae afferunt sensibilitatem organis exterioribus, scilicet calor et lux : quod patet ex. eo quod tempus diei, quod est calidum et lucidum, deputatur vigiliae : tempus autem noctis quod est frigidum et obscurum, deputatum est somno. Si igitur haec duo, scilicet calor et lux, sunt causae vigiliae, et absentia eorum erit causa somni, vigilia maxime erit passio illius sensus in quo ambo simul conveniunt, et somnus erit passio illius a quo ambo simul auferuntur : sed hoc est visus : ergo somnus et vigilia maxime sunt passio visus.

Sed contra :

1. Somnus est passio sensus : et per sensum constituitur animal :. ergo somnus est passio ejus quod constituit animal : sed id quod constituit animal, non est visus, vel auditus, vel odoratus, nec omnes simul : ergo somnus non est per se passio trium sensuum qui sunt per medium distans, nec omnium simul sensuum.

2, Item, Dicit Philosophus, quod omne animal dormit : si ergo somnus est passio sensus, non erit per se passio illorum, sensuum qui non sunt in quolibet animali. : sed visus, auditus, odoratus, non sunt in. quolibet animali. : ergo non erit per se passio iliorum sensuum qui non sunt in quolibet animali.

Solutio. Dicendum, quod somnus et vigilia sunt quidem passiones omnium sensuum, sed non per se et primo, sicut ultimo probatum est, . Adprimum ergo dicendum, quod omne animal dormit secundum omnem sensum queni habet : sed tamen sicut non omnis sensus est aeque principaliter, et ita passio sensuum non est in sensibus 03que principaliter.

Ad aliud dicendum, quod per accidens dicitur duobus modis, scilicet secundum naturam accidentis, et secundum modum accidentis. Secundum naturam accidentis, sicut nigredo vel albedo accidit corpori. Secundum modum accidentis, sicut animal accidit Socrati, quia non convenit ei per se, sed in quantum homo est, nihilominus tamen substantiale est sibi. Sic dicimus, quod somnus per accidens convenit omnibus sensibus simul, non quod separabile sit ab uno sine alio, sed quia per aliud convenit eis.

Si vero quaeratur, Quare separari non potest somnus ab uno sensu sine alio, ex quo non omnibus convenit aeque primo? Dicendum quod somnus est passio in qua uniuntur omnes sensus sicut in radice et fundamento : et hoc secundum unum modum eet sensus communis, et secundum alium modum est tactus, ut infra probabitur : et propter hoc quod omnes sensus habent aequalem respectum ad id, non solvitur unus sine alio.

Ad aliud dicendum, quod somnus duobus modis consideratur, scilicet in comparatione ad efficientem. Finis autem est salus organorum : et in consideratione illa aut omnium sensuum est aequaliter quos habet animal dormiens, aut maxime illorum qui habent organa debiliora, sicut sunt oculi, qui citius lassantur in vigilia quam organa aliorum sensuum. Efficiens autem somni est humiditas frigida descendens a cerebro : et hoc primo contingit fundamentum sensuum, quod secundum unum modum est tactus, secundum alium modum est sensus communis : et haec est propria consideratio somni : et ideo in hoc respectu per prius convenit tactui vel sensui communi, et per consequens aliis.

Ad id quod somnus sit maxime passio Irium sensuum qui sentiunt per medium extra dicendum, quod maxime quidem manifeste est illorum irium, sed tamen lion maxime essentialiter, Quoad ^iim

sani efficientem vero valet objectio : quia mobilitas quae est in vigilia, et immobilitas quae est somnus, est mobilitas et immobilitas in comparatione ad actum sensus in discernendo sensibile, et per accidens ad motum processivum, ut habitum est. Objectio vero procedit ac si mobilitas et immobilitas vigiliae et somni essent primo ad motum processivum, et consequenter ad sentire.

Ad aliud patet solutio per ea quae dicta sunt : quia bene concedimus, quod somnus in comparatione ad finem qui. est salus omnium organorum, aut omnium sensuum est aequaliter, aut maxime visus propter facilem lassitudinem suorum organorum.

Ad aliud dicendum, quod lux est interior quae est in spiritu animalis, et calor interior: et illa duo non sunt omnium sensuum, sed potius ejus in quo omnes sensus fundantur : et praesentia illorum causa efficiens est vigiliae, absentia vero causa efficiens est somni. Et est etiam lux exterior et calor exterior, quorum praesentia est dispositio ad vigiliam, et absentia dispositio ad somnum, sed non est causa : et illa simul auferuntur a visu : et propter hoc non sequitur, quod somnus sit primo visus.

Et si objicitur, quod in oculis primo deprehenditur somnus ex decisione palpebrarum, dicendum quod hoc contingit duabus de causis. Quarum unam tangit Avicenna et Alpharabius, scilicet quod visus est altior inter sensus : et propter hoc frigiditas descendens a cerebro, citius tangit eum : tamen ante hoc etiam hebetatus est sensus tactus. Alia causa est facilis lassibilitas organi visibilis : et per hoc patet, quod per accidens primo comprehenditur somnus in visu.

ARTICULI TERTII