ARTICULUS II.

Utrum hujusmodi virtutes sint plures ?

Secundo quaeritur, Utrum sini plures vel pauciores virtutes animae sensibilis interiores ?

Et videtur, quod pauciores, - 1, Abstrahere enim non est nisi secundum duos modos, scilicet cum praesen- tia materiae, et sine praesentia : ergo videtur, quod non babent esse nisi duae virtutes animae sensibilis : eo quod lorma particularis non est nisi cum potentia materiae, vel sine praesentia, et virtutes non differant nisi secundum objecta.

2. Econtra autem videtur, quod plures debeant osse : habemus enim quamdam virtutem quae considerat praeteritum in ratione praeteriti : ergo eadem ratione debemus habere quamdam quae considerat futurum in ratione futuri: et sic ad minus erunt sepiem.

3. Praeterea, Avicenna distinguens vires secundum organa ponit sensum communem in prima concavitate primae cellulae, et imaginationem in posteriori. Phantasiam autem in prima parte mediae cellulae, et aestimativam in posteriori. Memoriam autem et reminiscentiam ponit in posteriori cellula. Cum ergo quaelibet cellula habeat medium, videtur quaedam debere osse in media parte primae cellulae, et quaedam in media parte mediae cellulae : et sic ilerum erunt septem.

Solutio. Dicendum quod vires supra dictae distinguuntur secundum quod diversificantur formae sensibiles in praesentia materiae : illae enim possunt considerari secundum quod sunt a re vel ad rem ut imago rei. Si primo modo, tunc accipitur duobus modis, scilicet per id quod fuit in sensu communi, vel per nocumentum illi quod non fuit in sensu. Et primo modo de ipsa est imaginatio, Secundo aufem modo duobus modis accipitur, scilicet secundum quod intentio comparatur ad imaginem et dividitur in ipsa per modum veri et falsi, et sic est phantasia : vel secundum quod intentio divisa vel composita cum imagine est principium appetitus secundum laetitiam vel tristitiam, et sic de ipsa est aestimativa : et omnibus liis est motus a re in animam. Si autem est conversio super formam ordinatam ad rem, tunc est motus ab anima in rem ; et hoc contin^

oit duobus modis, scilicet per solam phantasiam ut est imago, et de hoc est memoria ; vel secundum discursum rationis a principio determinato, .ct de hoc est reminiscentia.

Ad primum ergo dicendum, quod omnes istae virtutes animae sensibilis interiores sunt super formam abstractam a praesentia materiae : sensus autem est super formam cum praesentia materiae. Unde ista variatio formae cum praesentia materiae vel sine praesentia est distinctio formai in genere, et non in ratione speciali : et ideo penes ipsam accipitur distinctio virtutum in genere per apprehensivam de intus, et apprehensivam de foris.

Ad aliud dicendum, quod praesentis secundum quod est praesens, est sensus: praeteriti autem secundum quod est praeteritum, est memoria et reminiscentia: futuri vero non potest esse aliqua virtus : futura enim sunt aut quae Hunt semper, aut frequenter, aut raro, ut dicit Aristoteles in II Physicorum K Et ilia quae fiunt raro, non possunt habere speciem ad sensum, nec in se, nec in suis causis. In se non possunt : quia non sunt in se. In causis vero non possunt: quia suae causae sunt causae per accidens et inordinatae ad speciem illam. Illa vero quae sunt frequenter et semper, speciem quidem ad sensum, et in se non possunt habere : quia non sunt in se. In causis vero non cognoscuntur nisi per rationem, et non per virtutem animae sensibilis.

Et si objiciunt, quod quaedam bruta fugiunt futura et non praesentia tantum, et praesignant aliquando futura, sicut formicae latentes in foraminibus praesignant futuram pluviam, vel futuram serenitatem, vel aliquid hujusmodi. Dicendum, quod non fit ex. aliqua apprehensione futuri, sed potius ex instinctu, naturae, ut dicit Avicenna. Cum enim mutantur elementa ad futuram pluviam causandam, vel futuram serenitatem, vel aliquid hujusmodi, immutantur corpora talium animalium : ex qua immutatione vel moventur vel quiescunt per instinctum naturae : et ex hoc habetur prognosticum, aliquod de futuris.

Ad aliud dicendum, quod medium cellularum non determinatur aliqua virtute animae sensibilis : virtus enim apprehensiva sita est in concavitate cerebri, in qua multiplicatur spiritus animalis : concavitates autem illae sunt in extremitatibus cellularum. In medio autem cerebrum habet tumorem : et ideo non potest ibi adeo congregari spiritus ut congregatur in extremis. Vel, dicatur melius, quod media cellularum si haberet virtutem illam, oporteret esse compositam ex utraque extremarum virtutum, quemadmodum organum proprietatem habet utriusque. Quia vero virtutes animae sensibilis apprehensivae permisceri non poterant, quia et objecta sunt impermixta, ideo medietates Cellularum remanserunt sine virtute apprehensiva.

Olj;i^XF0 MAII,

De somno et vigilia .

Deinde quaeritur de proprietatibus animae sensibilis in se, quae, sunt somnos, et vigilia, et somnium. Uas enim proprietates habet anima sensibilis in omni animali, ut videtur dicere Philosophus.

Quae ratur ergo primo de somno et vigilia, et consequenter de somnio et so m n ii inte rp re lati on e.

De somno autem et vigilia movet Aristoteles quinque quaestiones, scilicet quid sit ?

Et, Utrum animae per se vel corporis per se propria sunt, vel communia utriusque ?

Et, Si communia, cujos particulae animae, vel corporis sunt ?

Et, Propterquam causam insunt animalibus ?

Et, Utrum communicent omnia animalia ambobus, vcl aliqua quidem somno tantum, aliqua vero vigilia tantum, aliqua vero neutro, aliqua quidem utrisque.

Deinde movet Aristoteles septeni quaestiones, scilicet quid sit somnium?

Et, Propterquam causam, dormientes quidam somniant, quidam non?

Et, Quare quidam qui. somniant, quandoque non. recolunt, quandoque voro recordantur ?

Et, Si contingit futura praevidere in somnio vel non ?

Et, Qualiter hoc contingit ?

Et, Utrum futura ab homine praevideantur solnm, vel quorumdam daein on u m h abe an t cau s a m ?

Ei, Utrum a natura fiant vel ab eventu ?

Has quaestiones determinat Aristoteles in libro de Somno ei vigilia. Et nos disputabimus de eisdem infra.