CAPUT III.

Qualiter difficilius est construere quam destruere diffinitionem et alia praedicata.

Consideratis jam omnibus problematibus qualiter terminantur destructive et constructive, comparando ea ad facultatem destruendi et construendi, dicimus primo communiter, quoniam difficilius est construere quam destruere diffinitionem. Hoc autem erit per ea quae post haec dicuntur manifestum. Et hoc ideo est, quia cognoscere perfecte diffinitionem et sumere eam quasi concessum ab interrogantibus sive opponentibus non est facile : eo quod multa valde requiruntur ad diffinitionem construendam. Sicut, verbi gratia, difficile est sumere, quoniam eorum quae sunt assignata in assignata diffinitione, hoc quidem est genus, illud autem differentia, et illud etiam quod in eo quod quid est, genus tantum et differentiae de diffinito praedicantur : sine his vero impossibile est fieri syllogismum ad diffinitionis terminationem. Hoc autem oportet diligenter considerare et invenire, quod nulla alia de re praedicantur in eo quod quid est, nisi ista : quod si etiam quaedam alia quam pro- prium genus et propria differentia de re diffinita praedicantur in eo quod quid est, statim incertum est utrum ea diffinitio quae ex hoc genere fit vel hac differentia vel alia quae fit ex aliis quae in eo quod quid est praedicantur, vera sit rei diffinitio : eo quod diffinitio est oratio quid est esse rei significans, et hoc habet ex suis componentibus, quod in eo quod quid est praedicetur, et quod non aliud sit praedicatum in eo quod quid est, et quod sit convertibilis ex propriis et essentialibus rei, et hujusmodi multa. Sed interimere diffinitionem est facile, quia ad interimendum sufficit ad unum (hoc est, contra unum) quodlibet illorum : unum enim talium interimentes, destruentes erimus diffinitionem. Sed construenti diffinitionem necesse est omnia construere, quoniam omnia quae sunt, insunt in diffinitione : et diffinitio vera non fit nisi in omnibus his simul existentibus et convenientibus. Amplius adhuc universaliter oportet construere syllogismum de diffinitione et affirmative : oportet enim quod diffinitio praedicetur universaliter de omni de quo praedicatur nomen diffiniti : quia nomen et diffinitio non differunt nisi ut implicitum et explicitum : diffinitio enim dicit explicite quod nomen dixit implicite. Adhuc autem amplius oportet converti et convertibilem esse diffinitionem, ut de quocumque praedicatur nomen, ratio diffinitiva praedicetur de eodem, si debeat propria assignata esse diffinitio. Destruenti autem non est necesse universaliter ostendere quod nullum conveniat : sufficit enim ad destruendum, quoniam de aliquo eorum de quibus praedicatur nomen, non est vera diffinitio. Et si universaliter oportet aliquando destruere, non tamen in destruendo oportet ostendere, quod convertitur cum diffinito, sicut necessarium est in construendo, quia sine hoc destruitur per multa : sufficit enim destruenti ostendere quod universaliter de nullo praedicatur diffinitio de quo nomen praedicatur etiam absque diffinitionis con-

versione. E converso vero in destruendo non oportet ostendere quod de nullo praedicatur nomen, de quo diffinitio praedicatur. Amplius autem et si concedatur diffinitio omni illi inesse de quo praedicatur nomen, tamen adhuc oportet quod soli insit : et hoc interempto, interempta erit diffinitio. Ex his igitur patet quod difficile est construere, et facile est destruere diffinitionem.

Similiter autem se habet in problematibus de genere et proprio : in utrisque enim facilius est destruere quam construere problema. Hoc autem de proprio manifestum est ex his quae dicta sunt in methodo de proprio et in hac methodo de diffinitione: nam in pluribus et ut frequentius si bene assignatur proprium ut in complexione assignatur : cum enim fluat de essentialibus, oportet quod habeat in se genus et accidens speciei : propter quod interimenti contingit destruere unum, et sufficit ad interimendum proprium. Construere autem non potest aliquis proprium, nisi syllogizet et probet omnia quae ad proprium construendum conveniunt. Pene autem et reliqua omnia quaecumque ad diffinitionem sunt necessaria esse dicta, et quod universaliter et quod conversim praedicatur, etiam ad proprium dici convenit. Nam construentem propositum oportet monstrare quod omni insit proprium quod est sub nomine contentum, sed destruenti propositum sufficit ostendere quod uni tantum alicui non insit. Si vero et in omni universaliter esse concedatur, et non insit illi soli speciei, erit iterum destructum proprium sicut et in diffinitione dicebatur nuper.

De genere autem patet quod difficilius est construere quam destruere hac ratione, quoniam genus construere est uno quidem modo, si omni et universaliter inest, et similiter si de eo quod etiam subjicitur, in eo quod quid est praedicatur. Sed destruenti genus convenit destruere dupliciter : nam sive ostendatur quod nulli inest, sive quod alicui non inest, destructum erit genus, et per con- trariuum et per contradictorium semper interemptum est genus quod positum est in principio pro genere. Amplius adhuc construenti genus non sufficit ostendere, quoniam inest universaliter, sed quoniam inest ut genus, ut quod inest non conversim, et praedicatur in eo quod quid est. Destruenti autem sufficit ostendere quod alicui non inest vel omni. Ex multis autem destructibile facilius est destruere : unde in talibus problematibus videtur esse sicut in aliis in quibus corrumpere facilius est quam facere : et sic est in his facilius destruere quam construere.

In accidente vero sive in problemate accidentis sive de accidente universali quidem facilius est destruere quam construere, quia ex pluribus potest destrui, et uno tantum modo construi : construenti enim ipsum ostendendum est, quod omni universaliter inest : destruenti autem universale sufficit ostendere, quoniam uni alicui non inest : et per contradictorium erit destructum universale affirmativum. Particulare autem problema de accidente e contrario se habet, quia facilius est ipsum construere quam destruere: eo quod construenti sufficit ostendere, quoniam inest quocumque modo alicui : destruenti vero ostendendum, quoniam nulli inest: nam alicui inesse per alicui non inesse non interimitur, quia sunt simul vera : et ideo oportet ostendere nulli inesse, si destrui debeat alicui inesse ; et hoc est difficile